Το καλοκαίρι του 1994, το περιοδικό Εποπτεία δημοσιεύει ομιλία του Στέλιου Παπαδόπουλου για τα μουσεία, τη χρήση και τη σχέση τους με το κοινό (φέρει τον ίδιο τίτλο που χρησιμοποιούμε ως δάνειο στο παρόν σημείωμα). Ο πρωτοπόρος μουσειολόγος ολοκλήρωνε την σκέψη του για τον τρόπο λειτουργίας των πολιτιστικών μας ιδρυμάτων ως εξής:
«Ο ρόλος του μουσείου είναι ακριβώς αυτός: να εμπλουτίζει και να καθιστά βιώσιμη την (συνήθως σκληρή) πραγματικότητα με παραγωγή αντί-πραγματικότητας: του μύθου του χθες, του διαφορετικού σήμερα, του ονείρου για το αύριο – της πρόσκαιρης έστω ελευθερίας».
Εικοσιπέντε και πλέον χρόνια μετά, η ουσία της σκέψης του Παπαδόπουλου παραμένει επίκαιρη και ζητούμενο για πολλούς από τους πολιτιστικούς φορείς του τόπου.
Εκείνος που με το παράδειγμά του έφερε ουσιαστική αλλαγή, όχι μόνο στον τρόπο που λειτουργεί το μουσείο, αλλά, κυρίως, στη συνείδηση του κοινού που το επισκέπτεται, υπήρξε ο Άγγελος Δεληβορριάς. Οδηγώντας επί 41 χρόνια το τιμόνι στο Μπενάκη, προσπάθησε στα σοβαρά – και το κατόρθωσε – να αναδειχθεί το μουσείο ως χώρος ανοιχτής συνομιλίας των τεχνών, των χρονικών περιόδων, των διαφορετικών καλλιτεχνικών αντικειμένων.
Κι ανέδειξε τη διαχρονία του Ελληνισμού, όχι με όρους ιδεολογικούς, αλλά τοποθετώντας ισότιμα στο μουσείο τη λαϊκή τέχνη κι αφιερώνοντας το τελευταίο του «σπίτι», την Πινακοθήκη Γκίκα, στη γενιά του ’30∙ εκεί όπου «οι καλλιτέχνες με σθένος είχαν απόλυτη συνείδηση της ιστορικότητας και του ρόλου τους μέσα σε αυτή την ιστορικότητα» για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του ίδιου του Δεληβορριά.
Ανάμεσα στα μουσεία που ακολουθούν γόνιμα το δίδαγμά του, είναι το Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας και το πρόσωπο που έχει συνδεθεί με τη νεότερη ιστορία του, είναι η επικεφαλής Ντίνα Αδαμοπούλου.
Τα ιστορικά αρχεία έχουν ως κύριο μέλημα να παρέχουν τη γραπτή ανέκδοτη γνώση. Κάποια από αυτά δεν αρκούνται απλώς στην παράθεση της συλλογής τους, αλλά συνεκθέτουν αντικείμενα εποχής, θέλοντας να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα τα έργα μέσα στην εποχή τους.
Το ΙΑΜΥ επιχειρεί κάτι περισσότερο. Δίνει χώρο σε σύγχρονους δημιουργούς – Έλληνες και ξένους - που είτε εμπνέονται από το χρώμα και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της Ύδρας, είτε με το έργο τους συνομιλούν με την ελληνική τέχνη και παράδοση.
Το στοιχείο αυτό δεν είναι αυτονόητο κι οφείλουμε να το επισημαίνουμε, καθώς η αρχαιολόγος Ντίνα Αδαμοπούλου, παρέχει μαζί με τα πολλά και σημαντικά ιστορικά αντικείμενα, βήμα στη σύγχρονη εικαστική ιθαγένεια με εκθέσεις υψηλού επιπέδου.
Φέτος το καλοκαίρι, στο συμπλήρωμα διακοσίων χρόνων από το ξέσπασμα της εθνεγερσίας, έχει στηθεί μια έκθεση με σύγχρονα έργα ελληνικής τέχνης από τη συλλογή Σωτήρη Φέλιου.
Καθώς το ΙΑΜΥ είναι ένα μουσείο αφιερωμένο στην Ελληνική Επανάσταση, φιλοξενεί για πρώτη φορά στην ιστορία του «ήρωες» του σημερινού μας κόσμου σ’ ολόκληρο το σύμπαν του ΙΑΜΥ.
Φιγούρες που άλλοτε αλιεύουν το προσωπείο τους από πραγματικές περσόνες (όπως ο Τόφαλος) ή από καλλιτέχνες (όπως ο ζωγράφος Αλέκος Λεβίδης) κι άλλοτε στέκουν δίπλα στα έργα της μόνιμης συλλογής ως να είναι οργανικό κομμάτι του Μουσείου. Μ’ αυτόν τον τρόπο δεν αποϊεροποιούν τη σοβαρότητα και τη φόρτιση της επίσκεψης στο μουσείο, αλλά μας βάζουν όλους μέσα στα αντικείμενα.
Μπροστά από το λάβαρο της Ύδρας με το σταυρό και το φίδι βρήκαν τη θέση τους τα κεριά του Χρήστου Μποκόρου, φλόγες πίστης και αγώνα, ενώ ο Υδραίος αγωνιστής και ο Καλλιτέχνης του Τάσου Μαντζαβίνου έχουν αναλάβει την προστασία του συμβόλου της Επανάστασης.
Λάππας και Takis, σαν να ήταν πάντα μέρος της συλλογής κάνουν τον επισκέπτη να κοιτάζει ξανά τη χρονολογία στις λεζάντες των έργων και μέσα στις προθήκες Αλέξης Ακριθάκης και Κώστας Παπατριανταφυλλόπουλος περιμένουν το μάτι που θα τους συνδέσει με τα διπλανά αντικείμενα του παρελθόντος.
Ένα μικρό πορτραίτο του Θεόφιλου Κατσιπάνου δίνει πρόσωπο στην Υδραία αρχόντισσα, ενώ παραδίπλα η Σαλή του Δημήτρη Χαντζόπουλου ξεσπά μπροστά από τα εργόχειρα και τις γυναικείες φιγούρες του μουσείου.
Πάνω απ’τη Μεγάλη Χάρτα του Ρήγα ίπταται ο Ίκαρος του Γιώργου Αυγέρου, ενώ η Αθηνά και ο Δίας του Κωνσταντίνου Παπαμιχαλόπουλου γίνονται ένα με τα περίτεχνα ακρόπρωρα.
Οι «εξεγερμένοι» του Φέλιου δεν διστάζουν να πάρουν θέση μέσα στις προθήκες, ν’ ακουμπήσουν μπροστά στις σπάθες και τα γιαταγάνια, ακόμη και να «κρεμαστούν» από το ταβάνι. Μια εισβολή που δεν είναι υβριστική και μια συνύπαρξη που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως σύνδεσμος, ως παρουσία, ως συνέχεια των πραγμάτων που υπήρξαν.
Στο Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας «παρελαύνουν» οι: Ηώ Αγγελή, Αλέξης Ακριθάκης, Μανώλης Αναστασάκος, Καλλιόπη Ασαργιωτάκη, Γιώργος Αυγέρος, Μαριλίτσα Βλαχάκη, Μαρία Γιαννακάκη, Νίκος Εγγονόπουλος, Κωνσταντίνος Κακανιάς, Χριστόφορος Κατσαδιώτης, Θεόφιλος Κατσιπάνος, Κωνσταντίνος Κερεστετζής, Αλέξης Κυριτσόπουλος, Γιώργος Λάππας, Αλέκος Λεβίδης, Μιχάλης Μανουσάκης, Τάσος Μαντζαβίνος, Τάσος Μισούρας, Γιάννης Μόραλης, Εμμανουήλ Μπιτσάκης, Χρήστος Μποκόρος, Χρόνης Μπότσογλου, Λεωνίδας Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος, Βασίλης Παπανικολάου, Κώστας Παπανικολάου, Κώστας Παπατριανταφυλλόπουλος, Τάσος Παυλόπουλος, Νίκος Σίσκος, Takis, Δημήτρης Τάταρης, Δημήτρης Χαντζόπουλος, Αντώνης Χουδαλάκης.
Οι Εξεγερμένοι: Έργα από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου. Έως 31/08/2021. Δευτέρα – Κυριακή: 09:00-16:00 & 19:30-21:30.
