Έντονο πολιτικό διάλογο έχει προκαλέσει η πρόσκληση του Κινήματος Αλλαγής στις δημοκρατικές δυνάμεις του κοινοβουλίου, να προχωρήσουν από κοινού σε μια ουσιαστική αναθεώρηση του Συντάγματος η οποία θα περιλαμβάνει ριζικές αλλαγές και προσθήκες στο ήδη υπάρχον. Ιστορικά, επέμβαση στο κείμενο, το οποίο αποτελεί τον βασικό πυρήνα του δημοκρατικού πολιτεύματος και εγγυητή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει να γίνει - τυπικά - από την «ατελής» διαδικασία του 2008 και ουσιαστικά από την αναθεώρηση του 2001.
Ποια είναι όμως η ειδοποιός διαφορά τους; Μια πρώτη και εύκολη απάντηση είναι οι αλλαγές που η καθεμία επέφερε καθώς και η βαρύτητα των αλλαγών αυτών. Συγκεκριμένα το Σύνταγμα του 2001 αφορούσε την τοποθέτηση του Ελληνικού Συντάγματος στα σύγχρονα Ευρωπαϊκά πλαίσια ενός κράτους δικαίου με προοδευτικό χαρακτήρα και με κατεύθυνση προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Ενδεικτικά, οι πιο σημαντικές αλλαγές που προέκυψαν μετά την αναθεώρηση του 2001 ήταν η θέσπιση ανεξαρτήτων αρχών, η κατοχύρωση της αρχής της διαφάνειας καθώς και κατοχυρώσεις νέων ατομικών δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα συμβόλιζε την μετάβαση σε μια περίοδο ανάπτυξης, ακμής (Ολυμπιακοί Αγώνες, είσοδος στην ΟΝΕ, κ.α.)
Αντιθέτως κατά την αναθεώρηση του 2008, από το σύνολο των υπό αναθεώρηση διατάξεων, τέσσερις αναθεωρήθηκαν με σημαντικότερη αλλαγή, την κατάργηση του ασυμβίβαστου των βουλευτών και της επαγγελματικής του ιδιότητας. Κατά τα άλλα η διαδικασία του 2008 αποτελεί την πιο ασήμαντη και αδιάφορη αναθεώρηση στην συνταγματική ιστορία του τόπου και αντικατοπτρίζει μια κυβερνητική περίοδο στην διάρκεια της οποίας καλλιεργήθηκαν οι συνθήκες οι οποίες οδήγησαν σε μια πολυετή ύφεση.
Τι κατέστησε την διαδικασία του 2008, ως μια “ατελής” αναθεώρηση; Αρχικά η έλλειψη βούλησης από την ηγεσία για ουσιαστικές αλλαγές, κάτι που αποδεικνύεται από την περιορισμένη ατζέντα εκείνης της αναθεωρητικής διαδικασίας. Έπειτα η εξάντληση πολιτικού κεφαλαίου πίσω από την μεταρρύθμιση ενός μόνο άρθρου. Ωστόσο, το πιο σημαντικό αίτιο που κατέστησε την διαδικασία αυτή «ατελή» αποτελεί η έλλειψη συναίνεσης μεταξύ των τότε πολιτικών δυνάμεων. Η κυβέρνηση «Καραμανλή» αντιμετώπισε την διαδικασία της αναθεώρησης με περισσή προχειρότητα, δεν απηύθυνε πρόσκληση στις άλλες πολιτικές δυνάμεις για συνδιαμόρφωση με τελικό σκοπό την συναίνεση και ως εκ τούτου χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία.
Που βρίσκεται όμως η συνάφεια ανάμεσα σε εκείνες τις διαδικασίες και στην υπο συζήτηση πρόσκληση; Στον χαρακτήρα της διαδικασίας και τον συμβολισμό της. Η αναθεώρηση του συντάγματος έχει διττό χαρακτήρα καθώς αποτελεί μια κορυφαία νομική και πολιτική διαδικασία κατά την οποία αποφασίζεται η δομή πάνω στην οποία βασίζεται το κράτος και οριοθετείται η εξουσία του.
Συνεπώς, το αναθεωρημένο σύνταγμα μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο στην ομαλοποίηση της αστάθειας του κράτους, στην ανασυγκρότησή του και στην επαναπροσδιορισμό πυρηνικών αρχών (όπως η έννοια του κράτους δικαίου και της διάκρισης των εξουσιών) και δικαιωμάτων οι οποίες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο μιας αστικής δημοκρατίας. Μια ουσιαστική διαδικασία αναθεώρησης του συντάγματος μπορεί να συμβολίσει την μετάβαση της χώρας για μια νέα «μεταμνημονιακή εποχή».
Τι είναι αυτό που θα καταστήσει ουσιαστική αυτήν την αναθεώρηση; Μα φυσικά μια συναίνεση. Πρέπει όλες οι δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις να συμετάσχουν ώστε η διαδικασία αυτή να φτάσει στο μέγιστο της προοπτικής της. Δεν μπορούμε να υποστηρίζουμε ότι θα αλλάξουμε εποχή χωρίς πρώτα να αλλάξουμε πρότυπα και το ιδανικό πρότυπο στην συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία είναι ο συμβιβασμός και η συναίνεση προκειμένου να αντιμετωπιστούν δομικές και συστημικές παθογένειες οι οποίες αποτελούν το βασικότερο αίτιο της πολύμορφης κρίσης που βιώνουμε.
Μια κοινή προσπάθεια αναθεώρησης του Συντάγματος μπορεί να συμβολίσει το ξεκίνημα μιας εποχής όπου η αρχή του εθνικού συμφέροντος θα αποτελεί προτεραιότητα και βάση συναίνεσης και όχι βορρά των μικροπολιτικών διαφορών των πολιτικών δυνάμεων. Μια αρχή πάνω στην οποία θα ανασυγκροτηθεί το κράτος και θα βάσει της οποίας θα χτίσουν οι επόμενες γενιές. Η πρόσκληση αυτή αποτελεί μια ιστορική ευκαιρία για το πολιτικό μέλλον του τόπου και η ευκαιρία αυτή δεν πρέπει να χαθεί.