Γράφει ο Νίκος Χαραλαμπίδης, Γενικός Διευθυντής, ελληνικό γραφείο Greenpeace
Η καινούργια χρονιά δεν μας επιφυλάσσει τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από τα αποτελέσματα των επιλογών μας. Και για την ώρα, πολλές από αυτές μας οδηγούν σε αδιέξοδα. Ας προσπαθήσουμε να δούμε μερικές από αυτές, με έμφαση σε κάποιες που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον.
Ανάπτυξη
Ήτοι διόγκωση του πλούτου. Μέχρι στιγμής συνοδεύεται με εξάντληση φυσικών πόρων και αύξηση των ανισοτήτων. Η συσσώρευση πλούτου σε λίγα χέρια οδηγεί σε αύξηση της φτώχειας. Η λύση είναι δύσκολη, καθώς απαιτεί ένα νέο οικονομικό μοντέλο, ένα διαφορετικό αναπτυξιακό πρότυπο που παίρνει υπόψη του τόσο την κοινωνική δικαιοσύνη όσο και τα όρια του πλανήτη (τα οποία κατανοούμε ότι είναι πεπερασμένα). Όχι, δεν περιμένω μέσα στο 2025 να συμφωνήσουμε στο νέο οικονομικό μοντέλο, ούτε προβλέπω ενα κατάλληλο πολιτικό κλίμα για μια τέτοια δύσκολη συζήτηση. Ελπίζω όμως, να ξεκινήσει αυτή η δύσκολη αλλά αναγκαία συζήτηση.
Ειρήνη
Είχαμε την ελπίδα ότι στη γειτονιά μας αφήσαμε τους πολέμους… στο μακρινό παρελθόν. Η πραγματικότητα μας διαψεύδει. Η Ευρώπη επενδύει στην άμυνά της, βιομηχανίες στρατιωτικού εξοπλισμού τρίβουν τα χέρια τους, πόροι από το ταμείο Πράσινης Ανάκαμψης φαίνεται να στρέφονται προς τους εξοπλισμούς και μακριά από την απαραίτητη πράσινη μετάβαση αλλά και τις διεθνείς συνεργασίες. Ο κυνισμός με τον οποίο αντιμετωπίζεται το δράμα του πολέμου αποτελεί νάρκη για τη δημοκρατία, καθώς δηλητηριάζει την εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα παγκόσμιας διακυβέρνησης. Οι επιλογές μας το 2025, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην Ουκρανία, θα δείξουν αν επιλέγουμε κυνισμό-υποκρισία ή διεθνή συνεργασία με ζητούμενο ευημερία-ειρήνη.
Κλιματική αλλαγή
Είναι εδώ, το γνωρίζουμε ήδη χρόνια, το βιώνουμε όλο και πιο συχνά. Η αδράνεια και η απροθυμία μας να πάρουμε τα απαραίτητα μέτρα - απεξάρτηση από όλα τα ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατό και ιδανικά μέχρι το 2040 - την άφησε να θεριέψει και να γίνει πλέον συνεχόμενη και διογκούμενη κλιματική κρίση. Ενώ συζητάμε, σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών, για τη λήψη μέτρων και τις απαραίτητες διεθνείς συμφωνίες, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται! Τα λόγια, αντί να συνοδεύονται από θαρραλέες δράσεις στο ύψος των περιστάσεων, συνοδεύονται από αλληλοκατηγορίες για το ποιος φταίει περισσότερο, δυσπιστία, απειλές αποχώρησης από τις διεθνείς συμφωνίες. Η νέα πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με την πολιτικά ακέφαλη ΕΕ ρίχνει μεγάλο βάρος στην Κίνα και ταυτόχρονα δίνει χώρο σε άλλες χώρες να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας απειλής. Μέχρι στιγμής, η συνεργασία επικεντρώνεται στην… καθυστέρηση λήψης των απαραίτητων μέτρων.
Να τι πρέπει να αλλάξει μέσα στο 2025
Η συνεργασία να επικεντρωθεί στις λύσεις! Να επικεντρωθούμε στο πώς θα γίνει η απαραίτητη μετάβαση με τον πιο γρήγορο, οικονομικό και κοινωνικά δίκαιο τρόπο. Να είστε σίγουρ@ ότι αυτός δεν μπορεί να περιλαμβάνει αέριο, αγωγούς και γεωτρήσεις! Τα απαραίτητα μέτρα αντιμετώπισης των κλιματικών καταστροφών (όπως πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, καύσωνες, ξηρασία) πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στα νέα κλιματικά δεδομένα (άρα μακριά από φαραωνικά έργα) και να ενσωματώνουν τη φύση (γνωστά και ως nature based solutions) αντί να την ανταγωνίζονται και να την τσιμεντώνουν (ναι, σαφής αναφορά σε εγκιβωτισμούς ρεμάτων, τσιμέντωμα ποταμών και εκτροπές ποταμών). Πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν την κοινωνία ως συμμέτοχο και όχι ως απλό παρατηρητή που περιμένει το επόμενο 112!
Βιοποικιλότητα
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Ο ΠΘ κάνει εξαγγελίες για την προστασία του περιβάλλοντος, τη δημιουργία νέων Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, τη λειτουργία των Προστατευόμενων Περιοχών που ήδη υπάρχουν αλλά υπολειτουργούν. Η αλήθεια αποτυπώνει μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα όπου η συντριπτική πλειοψηφία των προστατευόμενων περιοχών, αυτών των κοινών θησαυρών βιοποικιλότητας, δεν έχουν σχέδια διαχείρισης, δεν υπάρχει αρμόδιος φορέας για την προστασία τους, φύλαξη και συμμετοχή των τοπικων κοινωνιών…
Να λοιπόν τι πρέπει να κάνουμε για τη βιοποικιλότητα το 2025
ολοκλήρωση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών, σοβαρή διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, φύλαξη των προστατευόμενων περιοχών. Στην πράξη και όχι μόνο στα χαρτιά. Α, ναι, και συνέπεια! Δεν γίνεται να προχωράμε σε μεγαλόστομες εξαγγελίες για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και - σχεδόν ταυτόχρονα - να προχωράμε σε νέες ρυθμίσεις αυθαιρέτων, παραχωρήσεις αιγιαλών… Τέτοιες (λαϊκίστικες, ευχάριστες στην εκλογική πελατεία) προσεγγίσεις επιτείνουν τη δυσφορία της κοινωνίας η οποία - δικαιολογημένα - αμφισβητεί τη σκοπιμότητα μέτρων προστασίας, αφού αφενός δεν βλέπει προφανή οφέλη, αφετέρου βλέπει να επιβραβεύεται (συνεχώς και διαχρονικά) η υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Θάλασσα
Η ανάγκη προστασίας της θάλασσας, της θαλάσσιας ζωής, δεν αποτελεί μέρος του πολιτικού διαλόγου. Με εξαίρεση φιλόδοξες δεσμεύσεις του ΠΘ, το θέμα δεν έχει απασχολήσει το Κοινοβούλιο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα ΜΜΕ… Αυτό, για μια χώρα που χαρακτηρίζεται ναυτική, μιλάει συνέχεια για τις καθαρές της θάλασσες ως σημαντικό τουριστικό προϊόν, αναδεικνύει τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και πετυχημένα παραδείγματα προστασίας της (θαλάσσια χελώνα, Μεσογειακή φώκια) είναι οξύμωρο. Τα θαλάσσια οικοσυστήματα θέλουν την προσοχή μας επειδή - πέρα από εκατοντάδες άλλους λόγους - αποτελούν την αποτελεσματικότερη ασπίδα στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση / μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Η χώρα μας οφείλει να προχωρήσει στην ουσιαστική προστασία τουλάχιστον του 30% των θαλασσών της, ενώ το 10% πρέπει να βρίσκεται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας. Στην πράξη, στην ουσία και όχι μόνο στα χαρτιά (εκεί πάμε καλά).
Να τι περιμένουν οι θάλασσες το 2025
Πλαστική ρύπανση. Μέσα στη χρονιά που πέρασε είδαμε εκατοντάδες πρωτοβουλίες καθαρισμού παραλιών, βυθών, συλλογής απορριμμάτων… ένας πραγματικός μαραθώνιος για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης. Αυτό που δεν είδαμε είναι δεσμεύσεις, μέτρα και πολιτικές για τη μείωση του πλαστικού μιας χρήσης. Μετά τις παταγώδεις αποτυχίες των εξαγγελιών για πλαστικές σακούλες και καλαμάκια, καιρός είναι να αντιμετωπίσουμε το κακό στη ρίζα του: στην παραγωγή.
Πεδίον δόξης λαμπρόν για το 2025: δημοτικές και δημόσιες βρύσες παντού και (σχεδόν) τέλος στα πλαστικά μπουκάλια μιας χρήσης. Θυμηθείτε, παράγουμε πάνω από 2 δισεκατομμύρια τέτοια μπουκάλια ετησίως και περίπου το 90% καταλήγει σε χωματερές, παραλίες, ποτάμια, θάλασσες και ακτές.
Κοινωνία
Σε μια εποχή όπου η ανάγκη της πράσινης και δίκαιης μετάβασης είναι προφανής και επείγουσα, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε με την κοινωνία απούσα ή απέναντι. Η πρόκληση για το 2025 είναι να περάσουμε από την πόλωση στην κατανόηση και τη συνεργασία. Προαπαιτούμενο για αυτό το απαιτητικό εγχείρημα είναι η συμμετοχή. Ίσως αυτό αποδειχθεί και το πιο δύσκολο έργο για το 2025.
Κλείνω με μια ολόψυχη ευχή: να έχουμε βροχές, κρύο και χιόνια, να μην έχουμε καύσωνες και ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, ο Αη Βασίλης να μην κυκλοφορεί στο έλκηθρο με το φανελάκι! Και για να γίνει αυτό, όλοι ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε: άνευ όρων και ταχύτατη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Θα το τολμήσουμε; Αν όχι, τουλάχιστον ας μην κατηγορούμε τη μοίρα και το κακό το ριζικό μας αλλά… τα μυαλά που κουβαλάμε.
Καλή μας χρονιά.
