Τις τελευταίες μέρες στην Ευρώπη ζούμε κάτι πρωτόγνωρο. Περιμένουμε να περάσουν οι μέρες για να ξεκινήσει ένας πόλεμος στη γειτονιά μας και μια εισβολή η οποία έρχεται με προ-ανακοινωμένη ημερομηνία έναρξης.
Αν θεωρήσουμε λοιπόν πως οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ και της Βρετανίας είναι σωστά ενημερωμένες, την Τετάρτη 16 Φεβρουαρίου θα ξεκινήσει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ως έμπειρο γεωπολιτικό αναλυτή αλλά έναρξη πολέμου με ραντεβού δεν θυμάμαι να έχω ξανακούσει.
Από μόνο του το γεγονός της προαναγγελίας του πολέμου πάντως είναι προβληματικό, κυρίως για την πλευρά που στέκεται απέναντι στη Ρωσία, καθώς αν τις επόμενες μέρες τελικά δεν ξεκινήσει η εισβολή της Ρωσίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να απολογηθούν για τις λανθασμένες πληροφορίες ασφαλείας τους οι οποίες μετά το φιάσκο του Αφγανιστάν θα δημιουργήσουν πλέον αμφιβολίες για τις βασικές ικανότητες πληροφοριών της δύσης.
Από την άλλη πλευρά, αν τις επόμενες μέρες όντως γίνει εισβολή, η Ουκρανική κυβέρνηση (αλλά και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη) θα πρέπει να απολογηθούν για το ότι ενώ είχαν τόσο καλές πληροφορίες, δεν έδρασαν προληπτικά.
Αυτό που συμβαίνει πάντως έως σήμερα, είναι ότι παρά τη μανία στα ΜΜΕ, οι περισσότεροι -σοβαροί- αναλυτές, και στην Ελλάδα, δεν περιμένουν ότι όντως η Ρωσία θα εισβάλει καθώς εν πολλοίς έχει ήδη πετύχει τους σκοπούς της χωρίς να χρειαστεί να ρισκάρει μια σύγκρουση. Επειδή όμως η ιστορία είναι γεμάτη ατυχήματα, οι πιο σώφρονες διατηρούν μια επιφύλαξη μέχρι να προχωρήσουν οι εξελίξεις.
Γενικά, όσον αφορά τη Ρωσία και τις κινήσεις της σε περιφερειακό επίπεδο, από την πλευρά μου συνηθίζω να κρατώ πάντα στο μυαλό μου δύο βασικά δεδομένα όποτε χρειάζομαι να εξετάσω τι πρέπει να περιμένω από το Κρεμλίνο:
Το καθεστώς χρειάζεται να δείχνει στους πολίτες ότι η Ρωσία ”μετράει” ως παγκόσμια δύναμη. Αυτό είναι βασικό συστατικό για την σταθερότητα της εξουσίας στη Ρωσία.
Το καθεστώς χρειάζεται να πιστεύει ότι έχει εξασφαλισμένα κάποια ”περιθώρια ασφαλείας” πέρα από τα σύνορα της, κάποιες ζώνες επιρροής ή ελέγχου (buffer zones) οι οποίες λειτουργούν ως το πρώτο ανάχωμα στις, όποιες, απειλές θεωρεί ότι αντιμετωπίζει η χώρα.
Το πρώτο ζητούμενο έχει επιτευχθεί και με το παραπάνω για τη Ρωσία, με το πήγαινε-έλα των ξένων ηγετών στη Μόσχα και την εδραίωση της παραδοχής ότι όλοι πλέον ”ακούν” τις απόψεις του Κρεμλίνου.
Το δεύτερο σημείο σημαίνει ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να ”φύγει” από περιοχές γύρω των συνόρων τις οποίες ελέγχει και ότι είναι διατεθειμένη να πληρώσει το όποιο τίμημα χρειαστεί για αυτό. Το ζήτημα για τη δύση ήταν να μην είχε ”μπει” εξαρχής.
Δυστυχώς, αντί στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, να εστιάζουμε με ένταση στην παραβίαση του διεθνούς δικαίου από πλευράς Ρωσίας, αυτό που μας νοιάζει είναι τα προβλήματα που η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία θα φέρει στα ενεργειακά της ΕΕ.
Η αλήθεια όμως είναι πως και να γίνει εισβολή στην Ουκρανία η ΕΕ δεν θα έχει σοβαρό πρόβλημα ανεφοδιασμού. Τα υπόλοιπα κανάλια ροής φυσικού αερίου, (σημεία LNG και αγωγός ΤΑP, αλλά και οι υπόλοιποι ρωσικοί αγωγοί) μπορούν να καλύψουν τις -ήδη περιορισμένες- ποσότητες που περνούν από Ουκρανία.
Αν κάτι θα μας έμενε, όσον αφορά τα ενεργειακά, από τη ρωσική εισβολή, θα ήταν ότι οι τιμές του φυσικού αερίου στην ΕΕ, ίσως να ξαναγυρίσουν στα ψηλά του Δεκεμβρίου. Πάντως, μπορεί να είναι ακριβό το φυσικό αέριο, αλλά δεν θα ξεμείνουμε από τον εφοδιασμό του.
Αυτό που θα πρέπει επίσης να κρατάμε στο μυαλό μας είναι πως όλα τα άσχημα πράγματα που προβλέπουν οι διάφοροι αναλυτές σε περίπτωση μιας ρωσικής εισβολής, θα λειτουργήσουν προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση όσον αφορά τις ενεργειακές τιμές σε περίπτωση που η εισβολή δεν πραγματοποιηθεί τελικά.
Σε κάθε περίπτωση, με τον χειμώνα πίσω μας, και τις άμεσες ανάγκες για φυσικό αέριο για θέρμανση να μειώνονται, το Κρεμλίνο χάνει τα περιθώρια πιέσεων που είχε τους προηγούμενους μήνες. Το ρωσικό καθεστώς είχε ένα παράθυρο ευκαιρίας από το φθινόπωρο του 2021 το οποίο εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο και το οποίο πλέον κλείνει.
Γενικά, αυτή μάλλον είναι και η τελευταία ευκαιρία της Ρωσίας να κάνει τέτοια παιχνίδια με τις τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Μέχρι τον επόμενο χειμώνα θα έχουν μπει πλέον στη διεθνή αγορά αρκετές νέες μονάδες παραγωγής LNG (ιδίως στις ΗΠΑ), και πλέον το παιχνίδι του ρωσικού μονοπωλίου στο φυσικό αέριο θα έχει οριστικά τελειώσει. Εξαίρεση ίσως να αποτελούν οι περιπτώσεις όπου κάποιες χώρες βιάστηκαν φοβισμένα να κλείσουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια τους περασμένους μήνες με την Gazprom....
***
* Ο Μιχάλης Μαθιουλάκης είναι σύμβουλος ενεργειακής στρατηγικής, Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Greek Energy Forum, και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ για θέματα του ενεργειακού τομέα.