Μεταξύ των ψυχοδραστικών ουσιών, είναι αυτή με την ευρύτερη κατανάλωση στον πλανήτη- και ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βασιλείας στην Ελβετία έδειξαν στο πλαίσιο έρευνας πως η τακτική λήψη καφεΐνης μπορεί να φέρει μεταβολές στη φαιά ουσία του εγκεφάλου. Ωστόσο, οι επιπτώσεις αυτές φαίνονται να είναι προσωρινές.
Η καφεΐνη βοηθά τους πιο πολλούς να ξυπνούν και να τίθενται σε εγρήγορση, ωστόσο αν καταναλωθεί το βράδυ μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στον ύπνο- και αυτό με τη σειρά του μπορεί να επηρεάσει τη φαιά ουσία στον εγκέφαλο, όπως έχουν δείξει προηγούμενες έρευνες. Οπότε τίθεται το ερώτημα: Επηρεάζει η τακτική κατανάλωση καφεΐνης τη δομή του εγκεφάλου, μέσω κακού ύπνου; Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βασιλείας και του UPK (του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου του πανεπιστημίου) ασχολήθηκαν με αυτό το ερώτημα.
Η απάντηση προκάλεσε έκπληξη: Η καφεΐνη που καταναλώθηκε στο πλαίσιο της μελέτης δεν είχε ως αποτέλεσμα κακό ύπνο. Ωστόσο οι ερευνητές παρατήρησαν αλλαγές στη φαιά ουσία, όπως αναφέρουν στο Cerebral Cortex. Υπενθυμίζεται πως ως φαιά ουσία ορίζονται τα τμήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος που αποτελούνται κυρίως από τα σώματα των νευρικών κυττάρων, ενώ η λευκή ύλη αποτελείται κυρίως από νευρωνικές οδούς- τις προεκτάσεις των νευρικών κυττάρων (νευρώνων).
Στην έρευνα συμμετείχε ομάδα 20 ατόμων νεαρής ηλικίας, που όλα πίνουν καφέ τακτικά σε ημερήσια βάση. Τους δίνονταν ταμπλέτες σε δύο περιόδους των 10 ημερών και τους ζητήθηκε να μην καταναλώνουν καφεΐνη. Στη μια από αυτές τις περιόδους τους δόθηκαν ταμπλέτες με καφεΐνη, στην άλλη ταμπλέτες χωρίς ενεργό συστατικό (placebo). Στο τέλος της κάθε περιόδου εξετάστηκαν οι φαιές ουσίες τους και η ποιότητα ύπνου τους.
Τα δεδομένα έδειξαν πως ο ύπνος τους ήταν το ίδιο βαθύς, ανεξαρτήτως του αν έπαιρναν καφεΐνη ή κάψουλες placebo. Ωστόσο είδαν σημαντική διαφορά στη φαιά ουσία, ανάλογα με το αν είχε ληφθεί καφεΐνη ή placebo. Μετά από 10 ημέρες placebo, o όγκος της φαιάς ουσίας ήταν μεγαλύτερος από ό,τι μετά από την ίδια περίοδο με λήψη καψουλών καφεΐνης.
Η διαφορά αυτή ήταν ιδιαίτερα έντονη στον δεξί κροταφικό λοβό, περιλαμβανομένου του ιπποκάμπου- μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι απαραίτητη για την ενοποίηση/ σταθεροποίηση της μνήμης. «Τα αποτελέσματά μας δεν σημαίνουν απαραίτητα πως η κατανάλωση καφεΐνης έχει αρνητική επίδραση στον εγκέφαλο» είπε μία εκ των ερευνητών, η Κάρολιν Ράιχερτ. «Ωστόσο η ημερήσια κατανάλωση καφεΐνης προφανώς επηρεάσει τον διανοητικό μας εξοπλισμό, κάτι που θα έπρεπε από μόνο του να οδηγήσει σε περαιτέρω έρευνες».
Αν και η καφεΐνη φαίνεται να μειώνει τον όγκο της φαιάς ουσίας, μετά από μόλις 10 ημέρες αποχής από τον καφέ, η φαιά ουσία είχε αναγεννηθεί σημαντικά στα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα. «Οι αλλαγές στη μορφολογία του εγκεφάλου φαίνονται να είναι προσωρινές, μα οι συστηματικές συγκρίσεις μεταξύ αυτών που πίνουν καφέ και αυτών που συνήθως καταναλώνουν λίγη ή καθόλου καφεΐνη ως τώρα ήταν ελλιπείς» είπε η Ράιχερτ.