Όταν ακούμε για δημόσιο έργο στην Ελλάδα, ενώ θα έπρεπε να μιλάμε για εγκυρότητα, στο μυαλό μας έρχεται η λέξη ωχ. Για το πότε θα αρχίσει και κυρίως το πότε θα τελειώσει, αλλά και το πόσο θα κοστίσει κι αν τελικά ξοδεύτηκαν σωστά τα χρήματα.
Τα παραδείγματα είναι ουκ ολίγα, με πιο χαρακτηριστικό της Εγνατίας Οδού, που 30 ολόκληρα χρόνια χρειάστηκαν από τη σχεδίαση, μέχρι την παράδοση του έργου πνοής.
Στη Βουλή, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Κώστας Καραμανλής, έφερε την τροποποίηση του νόμου 4412, που περιλαμβάνει αλλαγές, οι οποίες σύμφωνα με τον υπουργό, διασφαλίζουν ταχύτητα, διαφάνεια και αποτελεσματικότητα στα δημόσια έργα.
Κατά την συνεδρίαση της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής με αντικείμενο το υπό ψήφιση νομοσχέδιο του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων: «Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη και τις υποδομές», ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών εξήγησε πως πλέον θα πραγματοποιούνται έργα πιο γρήγορα, πιο οικονομικά και με μεγαλύτερη ευελιξία.
Οι 10+1 καινοτόμες αλλαγές του νόμου 4412
Πρώτον: Ενισχύεται το σύστημα μελέτη – κατασκευή και μετατοπίζεται η ευθύνη των μελετών στον ανάδοχο. Η διαδικασία δημοπράτησης των έργων θα μπορεί να ξεκινά πριν την έκδοση των περιβαλλοντικών όρων και οι δύο διαδικασίες θα προχωρούν παράλληλα. Μέχρι το πέρας της διαγωνιστικής διαδικασίας θα ολοκληρώνονται και οι περιβαλλοντικοί όροι, υπό τον όρο να μην μεταβάλλουν ουσιωδώς το αντικείμενο του έργου, κερδίζοντας έτσι πολύτιμο χρόνο.
Ο Κώστας Καραμανλής έφερε ως παράδειγμα τα σιδηροδρομικά έργα, επισημαίνοντας ότι μπορεί να πάρει τρία χρόνια η περιβαλλοντική μελέτη και μετά άλλα τέσσερα η κατασκευή. «Κάποτε καλό είναι να πούμε ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε οκτώ χρόνια για να συνδέσουμε το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με την Αλεξανδρούπολη και την Καβάλα», τόνισε.
Δεύτερον: Ξεκινάει πιο γρήγορα τη δημοπράτηση έργων ειδικής σημασίας για την οικονομία της χώρας, έργων δηλαδή που είναι ενταγμένα στο άρθρο 7Α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων. Στα μεγάλα έργα προβλέπεται, επίσης, η εφαρμογή διατάξεων για τις ιδιωτικές επενδύσεις, για την ταχύτερη δημοπράτησή τους.
Τρίτον: Αντιμετωπίζεται το πρόβλημα των μεγάλων εκπτώσεων, των ασυνήθιστα χαμηλών προσφορών. Ο Κώστας Καραμανλής έκανε λόγο για μία «πληγή», που είχε ως αποτέλεσμα τα έργα να μην μπορούν να ολοκληρωθούν ή τελικά να ολοκληρώνονται με καθυστερήσεις και με υπερβάσεις, κάτι που είχε επισημάνει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πλέον, θα πρέπει να αιτιολογείται όποια προσφορά έχει απόκλιση δέκα ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο του συνόλου των προσφορών που υποβλήθηκαν. Και η αιτιολόγηση αυτή θα αποτελεί δεσμευτική συμφωνία, που θα αποτελεί μέρος της σύμβασης και δεν θα μπορεί να μεταβληθεί καθ’ όλη τη διάρκεια εκτέλεσης της. «Με αυτό τον τρόπο θα σταματήσουμε το απίστευτο γαϊτανάκι των συμπληρωματικών συμβάσεων, που μόνο διαφανείς δεν είναι», επισήμανε ο κ. Καραμανλής.
Τέταρτον: Θεσμοθετείται η ιδιωτική επίβλεψη έργων και μελετών. Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών αναφέρθηκε στις αντιδράσεις, που υπάρχουν ως προς αυτό το σημείο. Εξέφρασε όμως την άποψη ότι είναι υπερβολικές. Εξήγησε ειδικότερα ότι δίδεται η δυνατότητα, αλλά δεν υποχρεώνεται κανείς, να ασκηθεί επίβλεψη και από πιστοποιημένο δημόσιο φορέα. Υπογράμμισε δε ότι το κράτος θα έχει πάντα την εποπτεία όλης της διαδικασίας, κάτι που γίνεται και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πέμπτον: Μετατρέπεται το σύστημα παρακολούθησης των έργων από ελεγκτικό – που είναι έως σήμερα – σε δηλωτικό. Έτσι διευκολύνεται η διαδικασία, διασφαλίζεται η διαφάνεια κι επιταχύνονται οι πληρωμές, χωρίς επιπλέον κόστη. Σε περίπτωση που ο εργολάβος κάνει οτιδήποτε δεν είναι μέσα στη σύμβαση, ο πέλεκυς θα πέφτει βαρύς.
Έκτον: Θεσμοθετείται – για έργα προϋπολογισμού άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ – η δυνατότητα διαιτητικής επίλυσης, κάτι που επίσης γίνεται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έβδομον: Προωθείται ο εκσυγχρονισμός, η ψηφιοποίηση και η απλοποίηση των διαδικασιών, με την υποχρεωτική τήρηση από τον ανάδοχο ηλεκτρονικού ημερολογίου του έργου.
Όγδοο: Καταπολεμούνται οι καθυστερήσεις στις παραδόσεις των έργων με δύο τρόπους: Στις διακηρύξεις για έργα εκτιμώμενης αξίας σύμβασης μεγαλύτερης του ενός εκατομμυρίου ευρώ, παρέχεται η δυνατότητα πρόβλεψης κινήτρου – μπόνους πρόσθετης αμοιβής ίσης έως 5% της συμβατικής δαπάνης, για παράδοση έργων νωρίτερα από τη συμβατική προθεσμία, κάτι που επίσης γίνεται σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επίσης καθιερώνεται πλέον αυτοδίκαιη λύση της σύμβασης μετά την πάροδο 24 μηνών από τη λήξη του συμβατικού χρόνου για συμβάσεις μελετών και αυξάνεται ο χρόνος υποχρεωτικής εγγύησης στα πέντε έτη για τα έργα.
Ένατο: Καταργούνται οι κληρώσεις για την ανάδειξη των επιτροπών, που επέφεραν υπερβολικές καθυστερήσεις στην διεξαγωγή των διαγωνισμών και που δημιουργούσαν τραγελαφικές καταστάσεις σε πολλούς Δήμους και Περιφέρειες.
Ταυτόχρονα, όμως, καθίσταται υποχρεωτική η ανάρτηση της μελέτης του έργου πριν την προκήρυξή του, ώστε οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό να διαμορφώνουν πλήρη εικόνα.
Δέκατον: Καταργείται η υποχρέωση ετήσιας κατάρτισης καταλόγου για τη δυνατότητα ανάθεσης, κάτι που αποτελούσε πάγιο αίτημα των φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης γιατί τους έδενε τα χέρια στη διαχείριση ακόμα και δαπανών μικρών συμβάσεων. Ταυτόχρονα, εξορθολογίζονται τα όρια απευθείας ανάθεσης και γίνονται 30.000 ευρώ για μελέτες και προμήθειες και 60.000 ευρώ για έργα.
Και το ένα επιπλέον σημείο, θεσπίζεται το Ενιαίο Σύστημα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών. Κάτι που όπως τόνισε ενισχύει την ποιότητα και τη διαφάνεια και διασφαλίζει χαμηλότερο κόστος των έργων.