Η Ρωσία αποσύρθηκε από τη συμφωνία που επέτρεπε την αποστολή φορτίων σιτηρών με πλοία από την Ουκρανία από τα λιμάνια της στη Μαύρη Θάλασσα με ασφάλεια εν μέσω του πολέμου, και φαίνεται πως όσοι παραμένουν εντός του πλαισίου της θα πρέπει να πάρουν ρίσκα.
Τη Δευτέρα η Ουκρανία είπε ότι δώδεκα πλοία είχαν αποπλεύσει παρά τις αρχικές αναφορές πως πάνω από 200, πολλά φορτωμένα και έτοιμα να σαλπάρουν, είχαν κολλήσει μετά τις ρωσικές ανακοινώσεις το Σαββατοκύριακο. Αυτές οι εξαγωγές είναι κρίσιμης σημασίας: Η Ουκρανία και η Ρωσία είναι σημαντικοί εξαγωγής σιτηρών, κριθαριού, ηλιελαίου και άλλων τροφίμων σε χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και τμημάτων της Ασίας όπου ήδη υπάρχουν επισιτιστικά προβλήματα.
Ωστόσο δεν είναι σαφές ακόμα ποιοι θα επέλεγαν να σαλπάρουν από την Ουκρανία χωρίς την προστασία της Ρωσίας, αφού η Μόσχα ανέφερε επίθεση από ουκρανικό drone κατά του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, είπε πως η εφαρμογή της συμφωνίας δεν είναι βιώσιμη σε μια κατάσταση όπου «η Ρωσία μιλά για το αδύνατον της εγγύησης της ασφάλειας πλοήγησης στις αναφερόμενες περιοχές».
Το Associated Press παρουσιάζει τι θα μπορούσε να σημαίνει η απόφαση της Ρωσίας για έναν κόσμο που ανησυχεί όλο και περισσότερο για την ασφάλεια τροφίμων και τις υψηλές τιμές.
Τι είχε επιτύχει η συμφωνία
Η πρωτοβουλία για τα σιτηρά ήταν ένα σπάνιο παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας από τότε που η Ρωσία εισέβαλε τον Φεβρουάριο. Με διαμεσολάβηση του ΟΗΕ και της Τουρκίας, έχει επιτρέψει να φύγουν με ασφάλεια από τα ουκρανικά λιμάνια πάνω από 9 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών σε 397 σκάφη. Η συμφωνία είχε ως αποτέλεσμα να πέσουν οι διεθνείς τιμές των τροφίμων κατά 15% από την κορυφή όπου είχαν φτάσει τον Μάρτιο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, και ο γγ του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών είχε ζητήσει από τη Ρωσία και την Ουκρανία να την ανανεώσουν αφού λήξει στις 19 Νοεμβρίου.
Οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για σιτηρά σημείωσαν άλμα άνω του 5% τη Δευτέρα στο Σικάγο μετά την κίνηση της Ρωσίας, ενώ τιμές- κλειδιά σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης για πετρέλαιο σημείωσαν άνοδο στις ασιατικές αγορές.
Πριν τη συμφωνία οι ΗΠΑ και Ευρωπαίοι εταίροι τους κατηγορούσαν τη Ρωσία πως αφήνει να λιμοκτονήσουν ευάλωτες περιοχές του πλανήτη, εμποδίζοντας τις εξαγωγές από έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιτηρών του κόσμου.
Από τη συμφωνία και μετά, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν υποστήριζε πως τα περισσότερα από τα εξαγόμενα σιτηρά πήγαιναν στην Ευρώπη αντί για τις χώρες που αντιμετώπιζαν στα αλήθεια προβλήματα επισιτισμού. Ειδικοί έχουν πει ότι πολλά φορτία αποστέλλονται προς εκπλήρωση επιχειρηματικών συμφωνιών, μα έχουν παίξει σημαντικό ρόλο ως προς τη σταθεροποίηση των αγορών σιτηρών, ακόμα και αν δεδομένα από την παρατήρηση της συμφωνίας έχουν δείξει πως σχετικά λίγα πλοία είχαν αφρικανικά κράτη ως προορισμούς.
Η UN Conference on Trade and Development ανέφερε την προηγούμενη εβδομάδα πως τα σιτηρά πηγαίνουν κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες, προσθέτοντας πως περίπου το 20% των εξαγόμενων σιτηρών έχουν πάει στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες.
Η Ουκρανία έχει πει ότι πάνω από 5 εκατ. τόνοι έχουν εξαχθεί σε αφρικανικές και ασιατικές χώτες, με 190.000 τόνους σιτηρών να αποστέλλονται σε χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα επισιτισμού οι οποίες λαμβάνουν βοήθεια από το World Food Program του ΟΗΕ.
Ένα πλοίο με 30.000 τόνους σιτηρών για την Αιθιοπία στο πλαίσιο του προγράμματος σάλπαρε τη Δευτέρα, είπε η Ουκρανία- ένα από 12 πλοία με πάνω από 354.000 τόνους αγροτικά προϊόντα που απέπλευσαν αφού ο ΟΗΕ και η Τουρκία συμφώνησαν στην κίνηση των πλοίων μέσα από ανθρωπιστικό διάδρομο. Συνεχίζουν να επιδιώκουν την πλήρη εφαρμογή της Πρωτοβουλίας Σιτηρών της Μαύρης Θάλασσας (Black Sea Grain Initiative).
Ερωτηθείς για τις προθέσεις της Τουρκίας για συνέχιση της εφαρμογής της συμφωνίας χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου είπε μόνο ότι «οι επαφές συνεχίζονται με την τουρκική πλευρά, όπως και με τον ΟΗΕ» μέσω διαφόρων καναλιών.
Η Αιθιοπία, μαζί με τη γειτονική Σομαλία και την Κένυα, επηρεάζεται από τη χειρότερη ξηρασία εδώ και δεκαετίες, και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν προειδοποιήσει πως τμήματα της Σομαλίας αντιμετωπίζουν λιμό. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν πεθάνει εκεί.
Τι θα ακολουθήσει;
Η Ρωσία έχει ζητήσει συνάντηση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για να συζητηθεί το ζήτημα, ενώ έχει προσφερθεί να στείλει μέχρι και 500.000 τόνους σιτηρών «στις φτωχότερες χώρες δωρεάν τους επόμενους τέσσερις μήνες».
Αν και οι κυρώσεις στη Ρωσία δεν επηρεάζουν τις εξαγωγές σιτηρών τους και μια παράλληλη συμφωνία προοριζόταν να ανοίξει τον δρόμο για τις αποστολές φορτίων τροφίμων και λιπασμάτων της Ρωσίας, κάποιες επιχειρήσεις ανησυχούν και κάποιοι Αφρικανοί ηγέτες έχουν επαναλάβει τους ισχυρισμούς της Μόσχας πως οι ρωσικές εξαγωγές παρεμποδίζονται.
Στο μεταξύ η Ουκρανία, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους κατηγορούν και πάλι τη Ρωσία για «Αγώνες Πείνας» («Hunger Games») με τον κόσμο. Η Γαλλία είπε ότι καταβάλλει προσπάθειες ώστε να επιτραπεί στην Ουκρανία να εξάγει φορτία τροφίμων μέσω χερσαίων οδών που διέρχονται από την Πολωνία ή τη Ρουμανία, μα η χώρα μπορεί να στέλνει πολύ περισσότερα μέσω θαλάσσης.
Τι άλλο επηρεάζει τις προμήθειες τροφίμων
Ο Πίτερ Μέγιερ της S&P Global Platts (επικεφαλής grain & oilseed analytics) είπε πως αμφιβάλλει ότι η απόσυρση της Ρωσίας από τη συμφωνία θα επηρεάσει σε βάθος χρόνου τις τιμές και τις προμήθειες καλαμποκιού και σιτηρών. Οι έμποροι είχαν εξαρχής αμφιβολίες για το πόσο θα κρατούσε η συμφωνία, είπε- ένας λόγος που οι τιμές του καλαμποκιού έχουν αυξηθεί αντί να μειωθούν από τότε που επετεύχθη η συμφωνία.
Οι αγορές σιτηρών εστιάζουν περισσότερο σε άλλα ζητήματα, είπε ο Μέγιερ, όπως τα χαμηλά επίπεδα νερού στον Μισισιπή, που επιβραδύνουν τις εξαγωγές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων, μια απογοητευτική συγκομιδή καλαμποκιού στις δυτικές ΗΠΑ και η απειλή μιας απεργίας στους σιδηροδρόμους των ΗΠΑ. «Συμβαίνουν και πολλά άλλα» είπε.
Ωστόσο σε τμήματα της Αφρικής, όπου οι τιμές έχουν παραμείνει ψηλά, αυξάνονται και πάλι οι προβληματισμοί.
«Αυτό θα προκαλέσει άλλο ένα μικρό σοκ στις αγορές, και νομίζω ότι θα αυξήσει τις τιμές για ένα διάστημα» είπε ο Σον Φέρις, σύμβουλος γεωργίας και αγορών στην Κένυα για τις Catholic Relief Services, που συνεργάζονται στις διανομές του World Food Program. «Θα σημαίνει ότι οι τιμές στην ανατολική Αφρική, σε επίπεδα ρεκόρ, δεν θα πέσουν σύντομα». Σημειώνεται πως μετά από τέσσερις αποτυχημένες περιόδους βροχών στο Κέρας της Αφρικής, εκατομμύρια άνθρωποι πεινούν και εκατομμύρια ζώα, που αποτελούν σημαντική πηγή τροφίμων και πλούτου, πεθαίνουν, ενώ ακόμα και βοσκότοποι εξαφανίζονται.
Με πληροφορίες από Associated Press