Ακόμη και την ώρα που βρίσκονται σε εξέλιξη σκληρές μάχες στο Κίεβο και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Ουκρανίας, το φυσικό αέριο συνεχίζει να ρέει κανονικά μέσω των μεγάλων αγωγών από τη Ρωσία προς την Ευρώπη. Ωστόσο, η εισβολή και οι κυρώσεις που τη συνοδεύουν ρίχνουν σύννεφα πάνω από τους μακροχρόνιους ενεργειακούς δεσμούς, τόσο για τις επόμενες εβδομάδες όσο και για πιο μακροπρόθεσμα.
Ο κόσμος είναι αντιμέτωπος ήδη με υψηλές τιμές ενέργειας και μια κρίση εφοδιασμού, που έχει πλήξει τους καταναλωτές με υψηλούς λογαριασμούς κοινής ωφελείας και τσουχτερές αυξήσεις στην αντλία βενζίνης. Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει προκαλέσει τριγμούς στις ενεργειακές αγορές, κυρίως επειδή η Ευρώπη εξαρτάται από τις ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου. Η Ρωσία είναι επίσης σημαντικός παραγωγός πετρελαίου.
Ακολουθούν βασικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε σχετικά με τον αντίκτυπο της εισβολής στην ενέργεια:
Ποια είναι η κατάσταση με τις τιμές πετρελαίου και αερίου
Το βαρέλι αργού πετρελαίου ξεπέρασε τα 100 δολάρια την Πέμπτη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν επίσης στα ύψη, ακόμη και αν οι αγωγοί λειτουργούν (ακόμη) κανονικά.
Οι τιμές και των δύο μειώθηκαν αφού Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας δεν θα διακόψουν τον ενεργειακό εφοδιασμό ή τις πληρωμές μέσω τραπεζών για αποστολές πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ωστόσο, οι φόβοι για διακοπή του εφοδιασμού έχουν ταράξει ανθρώπους και αγορές. Σε ορισμένα πρατήρια βενζίνης στην Πολωνία καταγράφηκαν μεγάλες ουρές ή και ελλείψεις σε καύσιμα την Παρασκευή, καθώς οι άνθρωποι φοβούμενοι τις μάχες στη γειτονική Ουκρανία έσπευσαν να γεμίσουν τα ντεπόζιτά τους.
Η Ρωσία αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 30% του φυσικού αερίου της Ευρώπης για οικιακή θέρμανση, βιομηχανία και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και οι άλλες πιθανές πηγές προμήθειας δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένες για να γεφυρώσουν το χάσμα εάν περιοριστεί το ρωσικό αέριο.
Η πλήρης διακοπή των εξαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία είναι εξαιρετικά απίθανη, αλλά το φυσικό αέριο που διοχετεύεται μέσω της Ουκρανίας - που αντιπροσωπεύει το 8% της ευρωπαϊκής προμήθειας - βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο, εκτιμούν οι αναλυτές.
Οι προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου που μεταφέρθηκαν με πλοίο από τις ΗΠΑ βοήθησαν στη μερική κάλυψη των ελλείψεων φυσικού αερίου στην Ευρώπη αυτόν τον χειμώνα, αλλά είναι ακριβό.
Εν τω μεταξύ, οι τιμές του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ είναι περίπου 60% υψηλότερες από ό,τι πριν από ένα χρόνο.
Τι σημαίνει αυτό για τους καταναλωτές
Η σύγκρουση έρχεται να αυξήσει κι άλλο τις ήδη αυξημένες τιμές ενέργειας που μαστίζουν την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, μειώνοντας τις καταναλωτικές δαπάνες και εμποδίζοντας την οικονομική ανάπτυξη.
Εάν η τιμή του πετρελαίου ανέβει στα 120 δολάρια το βαρέλι και η τιμή του φυσικού αερίου παραμείνει σε αυτά τα δυσθεώρητα ύψη, ο πληθωρισμός θα αυξηθεί και θα επιβραδυνθεί η οικονομική ανάπτυξη φέτος. Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η κανονική βενζίνη θα μπορούσε να ανέλθει στα 4 δολάρια (3.57 ευρώ) το γαλόνι κατά μέσο όρο στις ΗΠΑ τους επόμενους μήνες.
Στην Ευρώπη, οι κυβερνήσεις έχουν προχωρήσει σε επιδοτήσεις προς τους καταναλωτές που πλήττονται από υψηλότερους λογαριασμούς κοινής ωφελείας. Ορισμένοι χρήστες μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου έχουν κλείσει ή περιορίσει την παραγωγή τους, όπως οι παραγωγοί λιπασμάτων, τα οποία με τη σειρά τους έχουν γίνει πιο ακριβά.
Οι αγρότες έχουν δει να αυξάνεται κόστος για τα καύσιμα του εξοπλισμού τους και αυτό το κόστος θα μετακυλιστεί στις τιμές των τροφίμων. Μερικοί άνθρωποι που στράφηκαν σε φθηνότερους παρόχους - οι οποίοι βασίζονται σε ενέργεια από αγορές χονδρικής - έχουν σοκαριστεί με τους πολύ υψηλότερους λογαριασμούς ή έχουν ακυρώσει τα συμβόλαιά τους.
Πολλά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν επίσης υπερφουσκωμένους λογαριασμούς θέρμανσης, ξοδεύοντας 40% περισσότερο σε πετρέλαιο θέρμανσης και φυσικό αέριο σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι.
Γιατί οι κυρώσεις δεν στόχευσαν το πετρέλαιο και το αέριο από τη Ρωσία
Αξιωματούχοι διεθνώς κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια να διαμηνύσουν ότι δεν επιδιώκουν να μπλοκάρουν τις ρωσικές αποστολές ενέργειας, παρά το γεγονός ότι είναι βασικός πυλώνας του προϋπολογισμού της Ρωσίας και επομένως κύρια πηγή χρηματοδότησης για τον ρωσικό στρατό που επιτίθεται στην Ουκρανία.
Ο λόγος: οι παγκόσμιες προμήθειες ενέργειας είναι περιορισμένες και οι τιμές υψηλές. Η διακοπή του ρωσικού πετρελαίου θα εκτινάξει τις τιμές στα ύψη και θα επιδεινώσει τον πληθωρισμό που μαστίζει τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ενώ η Ευρώπη θα δυσκολευόταν τρομερά να αντικαταστήσει το ρωσικό αέριο.
Θα μπορούσε να διακοπεί εντελώς η παροχή αερίου;
Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος πελάτης του ρωσικού κρατικού κολοσσού φυσικού αερίου Gazprom, απορροφώντας το 83% των πωλήσεών του το 2020.
Η Gazprom προσπάθησε να αλλάξει ρότα πουλώντας στην Κίνα. Αλλά οι αγωγοί συνδέουν μεγάλο μέρος του φυσικού της αερίου με την Ευρώπη και η Ρωσία έχει λίγους τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου αερίου, που θα της επέτρεπαν να στείλει αέριο σε οποιονδήποτε άλλο προορισμό.
Οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου αποφέρουν περισσότερα από 300 εκατομμύρια δολάρια στο Κρεμλίνο κάθε μέρα – έσοδα που δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει.
Γι′ αυτό οι αναλυτές θεωρούν απίθανη την πλήρη διακοπή της ροής του φυσικού αερίου είτε από την Ευρώπη είτε από τη Ρωσία. Οι δύο πλευρές χρειάζονται η μία την άλλη.
Η Ρωσία είναι επίσης σημαντικός προμηθευτής αργού πετρελαίου στην Ευρώπη, παρέχοντας περισσότερα από 2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα για διύλιση σε βενζίνη, ντίζελ και χρήση από βιομηχανικές εταιρείες.
Το ρωσικό πετρέλαιο θα μπορούσε να αντικατασταθεί πιο εύκολα από το φυσικό αέριο, λένε οι αναλυτές. Εάν υπήρχαν διαταραχές στον εφοδιασμό, οι αμερικανικές εταιρείες θα μπορούσαν, θεωρητικά, να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου και να εξάγουν περισσότερο πετρέλαιο στην Ευρώπη, ενώ το ρωσικό πετρέλαιο, υποκείμενο σε κυρώσεις, θα μπορούσε να καταλήξει στην Κίνα.
Οι επιπτώσεις μακροπρόθεσμα
Ο πόλεμος έχει εντείνει τα ερωτήματα σχετικά με την εξάρτηση της Ευρώπης από το φυσικό αέριο της Ρωσίας.
«Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών δείχνουν την απερισκεψία της μη διαφοροποίησης μας ως προς τις πηγές ενέργειας και τους παρόχους μας τις τελευταίες δεκαετίες», δήλωσε ο Ιταλός πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι.
Η έλλειψη αποθεμάτων φυσικού αερίου στην Ευρώπης αυτό το χειμώνα προέκυψε εν μέρει επειδή η Gazprom δεν πούλησε επιπλέον φυσικό αέριο πέρα από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαιά της. Αυτό οδήγησε σε ανησυχίες ότι η Ρωσία είναι πρόθυμη να χρησιμοποιήσει φυσικό αέριο ως μοχλό πίεσης.
Η γερμανική κυβέρνηση έκανε ένα μεγάλο βήμα μετά την εισβολή, παγώνοντας τη διαδικασία έγκρισης του αγωγού Nord Stream 2.
Ωστόσο, η εύρεση νέων ενεργειακών αποθεμάτων θα πάρει χρόνια. Η Ευρώπη συνεχίζει να χρειάζεται φυσικό αέριο για να έχει σε λειτουργία τους σταθμούς ηλεκτρικής ενέργειας, έως ότου αναπτυχθούν επαρκώς οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αναλυτές εκτιμούν ότι η περιορισμένη προσφορά θα διατηρήσει τις τιμές σε υψηλά επίπεδα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2020.
Η μακροπρόθεσμη απάντηση σε αυτό είναι να διπλασιαστεί η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με την Κλόντια Κέμφερτ, ειδική σε θέματα ενέργειας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών του Βερολίνου.
«Βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή. Υπάρχει μια μέρα πριν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία και μια μέρα μετά», είπε η Κέμφερτ. Οι τιμές για τις ορυκτές ενέργειες αυξάνονται και πληρώνουμε το τίμημα της καθυστερημένης ενεργειακής μετάβασης». «Η καλύτερη απάντηση στον πόλεμο των ορυκτών καυσίμων είναι μια σημαντικά επιταχυνόμενη ενεργειακή μετάβαση. Αυτό θα φέρει ειρήνη», κατέληξε.