Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους δύο υποψήφιους για την αρχηγία των Συντηρητικών και την πρωθυπουργία πυροδότησε ξανά τη συζήτηση για το άτακτο Brexit στη Βρετανία. Ο Μπόρις Τζόνσον και ο Τζέρεμι Χαντ άφησαν ανοιχτό το ενδεχόμενο εξόδου χωρίς συμφωνία από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 31 Οκτωβρίου (τη νέα καταληκτική ημερομηνία για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων Λονδίνου-Βρυξελλών). O ένας υποψήφιος παράσερνε διαρκώς τον άλλον σε όλο και πιο σκληροπυρηνικές θέσεις γύρω από το Brexit. Έτσι, προς το τέλος της εσωκομματικής μονομαχίας, μέσα σε λίγες μέρες, και χωρίς να μεσολαβήσει κάποια σχετική εξέλιξη, και οι δύο εγκατέλειψαν αιφνίδια τους όρους που είχε υπογράψει η πρώην πρωθυπουργός Τερέζα Μέι για τη σχέση Βορείου Ιρλανδίας-ΕΕ μετά το Brexit.
Επικράτησε ο Τζόνσον με άνεση όπως προέβλεπαν όλοι. Μεγαλύτερη σημασία από τι έλεγε μέχρι σήμερα ο νέος πρωθυπουργός έχει σε ποιον απευθύνθηκε για να βρεθεί στην Ντάουνινγκ Στριτ.
Η κομματική βάση των περίπου 160.000 Συντηρητικών που τον εξέλεξε έχει πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: τo 44% των κομματικών μελών είναι άνω των 65 ετών (στους Εργατικούς το ποσοστό είναι 29%). Ο μέσος όρος ηλικίας τους είναι 57 ετών και το 97% είναι λευκοί. Είναι επίσης ευρωσκεπτικιστές. Σε δημοσκόπηση των Times τον περασμένο Ιανουάριο, 8 στους 10 υποστήριζαν ότι η έξοδος από την ΕΕ είναι σωστή απόφαση και αξιολογούσαν το Brexit ως το σημαντικότερο ζήτημα στη Βρετανία. Το 60% περίπου προτιμά το Brexit, ακόμη και αν προκαλέσει οικονομική ζημιά στη χώρα ή οδηγήσει τη Σκωτία εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Έξι στους δέκα ψήφισαν τον Νάιτζελ Φάρατζ στις τελευταίες ευρωεκλογές.
Απέναντι σε αυτό το πολύ μικρό και ιδιαίτερο εκλογικό σώμα (μόλις το 0.2% των ψηφοφόρων) ο Τζόνσον ανταγωνίστηκε με τον Χαντ σε όρκους πίστεως στο Brexit. H πίεση από τα δεξιά του κόμματος και τον Φάρατζ είναι πρωτοφανής. Αν οι Τόρις καθυστερήσουν και άλλο το Brexit κινδυνεύουν με αφανισμό (ήδη στις ευρωεκλογές έφερεαν μονψήφιο ποσοστό για πρώτη φορά στην ιστορία τους). Είναι αμφίβολο όμως αν ο Μπόρις θα καταφέρει να εφαρμόσει όσα υποσχέθηκε στους ευρωσκεπτικιστές, αφού ως πρωθυπουργός θα πρέπει να απευθυνθεί σε ευρύτερα στρώματα του εκλογικού σώματος, και να συμμαχήσει με τους πολιτικούς που τα εκπροσωπούν.
Το πρώτο μεγάλο εμπόδιο είναι οι Συντηρητικοί βουλευτές. Αν για τη Μέι το πρόβλημα ήταν οι ευρωσκεπτικιστές, για τον Τζόνσον η απειλή έρχεται από τους φιλοευρωπαϊστές του κόμματος. Η τελευταία κοινοβουλευτική ήττα της πρώην πρωθυπουργού ήρθε την περασμένη Πέμπτη από τους αντιπάλους της εξόδου χωρίς συμφωνία. 36 Συντηρητικοί βουλευτές βοήθησαν με την ψήφο ή την αποχή τους να περάσει η τροπολογία που υποχρεώνει τον νέο πρωθυπουργό να μην παρακάμψει τη Βουλή στην επόμενη διαπραγμάτευση με τις Βρυξέλλες το φθινόπωρο. Η Βουλή είχε απαγορέψει και στην Τερέζα Μέι την επιλογή της άτακτης εξόδου ως κατάληξη της δικής της διαπραγμάτευσης τον περασμένο Μάρτιο. Είναι βέβαιο ότι θα εμποδίσει και τον Τζόνσον αν επιχειρήσει να υλοποιήσει τις υποσχέσεις του περί “Brexit με κάθε τίμημα” στις 31 Οκτωβρίου.
Όπως ακριβώς και η Μέι, έτσι και ο Τζόνσον έχει ελάχιστο χρόνο και πολύ λίγους βουλευτές για να προχωρήσει παρακάτω. Κληρονομεί μία κοινοβουλευτική πλειοψηφία δύο βουλευτών και ένα τελεσίγραφο λίγων εβδομάδων από την ΕΕ. Δεν υπάρχει εκ των πραγμάτων χρόνος για εξέλιξη στο Brexit μέχρι τις 31 Οκτωβρίου. Η Βουλή θα παραμείνει κλειστή τον Αύγουστο. Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας των κομματικών συνεδρίων στη Βρετανία. Ο νέος αρχηγός πρέπει να απευθύνει στη χώρα και το κόμμα στο Συνέδριο των Συντηρητικών το τριήμερο 29 Σεπτεμβρίου - 2 Οκτωβρίου. Δύο εβδομάδες αργότερα, 16 και 17 Οκτωβρίου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συζητήσει το Brexit. Είναι πολύ δύσκολο να έχουμε πολιτικές εξελίξεις που να επιτρέπουν είτε την αποδοχή της υπάρχουσας συμφωνίας από την παρούσα Βουλή (οι βουλευτές την έχουν απορρίψει τρεις φορές, την τελευταία φορά μάλιστα χωρίς την ψήφο του Μπόρις που είχε αποδεχθεί τον συμβιβασμό της Μέι), είτε τη νέα συμφωνία με τις Βρυξέλλες (κάτι που έχει αποκλείσει η ΕΕ, αλλά ακόμη και αν τελικά ισχύσει, θα χρειαστεί χρόνος). Υπάρχει πάντα και η λύση των εκλογών, αλλά τα ποσοστά των Συντηρητικών είναι χαμηλά και τίποτε δεν αποκλείει επικράτηση των Εργατικών.
Ο Τζόνσον είναι ο νέος πρωθυπουργός, αλλά το πρόβλημα που του κληροδοτεί η Μέι είναι ήδη παλιό (έχουν περάσει τρία χρόνια από το δημοψήφισμα). Το μόνο, μη αμελητέο εφόδιο για τον Μπόρις είναι το προσωπικό του χάρισμα και το πολιτικό κεφάλαιο που έχει η εκλογή ενός άφθαρτου πρωθυπουργού. Ο χρόνος όμως ήδη μετράει αντίστροφα για εκείνον. Πρέπει να βρει τρόπο ώστε να φύγει από το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται συνολικά η Βρετανία και το Συντηρητικό Κόμμα με την περιπέτεια του Brexit. Θα πρέπει να περιμένουμε την πρώτη περίοδο της θητείας του για να ανακαλύψουμε τις πραγματικές του προθέσεις. Προς το παρόν, ας είμαστε επιφυλακτικοί με τις υποσχέσεις του σε ένα κομματικό ακροατήριο.
Ο Θύμιος Τζάλλας είναι συγγραφέας του βιβλίου “Brexit, Ευρώπη και Ελλάδα. Οι αιτίες και οι συνέπειες του βρετανικού ευρωσκεπτικισμού” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο