Οι συνεχόμενες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στο Ιράν τις τελευταίες ημέρες θυμίζουν την «Πράσινη Επανάσταση» που τάραξε τη χώρα το 2009 παρόλο που τα επεισόδια και η διάρκεια των κινητοποιήσεων που σημειώθηκαν τότε δεν είχαν προηγούμενο. Από την Πέμπτη τουλάχιστον δώδεκα άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των επεισοδίων -ανάμεσα τους και ένας αστυνομικός- με τους διεθνείς παρατηρητές να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την κλιμάκωση της έντασης.
Οι πολίτες στο Ιράν βγήκαν στους δρόμους προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για τη διαφθορά, τη φτώχεια και την ανεργία που εξακολουθούν να υφίστανται στο κράτος παρά τις συνεχείς δεσμεύσεις της κυβέρνησης για την ανατροπή τους. Όσοι όμως γνωρίζουν σε βάθος τα τεκταινόμενα στη στη Μέση Ανατολή εξηγούν πως οι λόγοι της εξέγερσης είναι πολύ βαθύτεροι και μάλιστα δεν είναι τυχαίο πως για πρώτη φορά στα χρονικά αναμειγνύονται πολιτικά συνθήματα με άλλες διαμαρτυρίες ή καταγγελίες. Οι πολίτες που βρίσκονται στους δρόμους διαδηλώνουν ακόμα και εναντίον του Ανώτατου Ηγέτη Αλί Χαμενεϊ. Εντύπωση προκαλεί παράλληλα το γεγονός πως οι πρόσφατες κινητοποιήσεις έχουν επεκταθεί σε ολόκληρη τη χώρα, κάτι που δεν είναι συνηθισμένο στο Ιράν.
Ποια είναι τα αιτήματα των διαδηλωτών
Οι Ιρανοί διεκδικούν υψηλότερους μισθούς και καλύτερη ζωή ενώ πολλοί μέσω των διαδηλώσεων εκφράζουν την αντίθεσή τους στην εξωτερική πολιτική που υιοθέτησε το Ιράν στη Μέση Ανατολή, όπου σε μια μάχη επιρροής με την αντίπαλη Σαουδική Αραβία, θέτει σε κίνδυνο την ακεραιότητα του κράτους. Σε αντίθεση με τον αναβρασμό του 2009, οι πρόσφατες διαμαρτυρίες δείχνουν να είναι πιο αυθόρμητες χωρίς δηλαδή κάποιον συγκεκριμένο υποκινητή.
Εντωμεταξύ το ευρύ φάσμα των συνθημάτων που ακούγονται αποδεικνύει πως στις κινητοποιήσεις συμμετέχουν διάφορες κοινωνικές τάξεις με διαφορετικές απαιτήσεις και αιτήματα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως ένα από τα συνθήματα που ακούστηκαν στους δρόμους του Ιράν αυτές τις μέρες ήταν το «Ο Reza Shah να ευλογεί την ψυχή σας», το οποίο φυσικά αναφερόταν στο βασιλιά της χώρας από το 1925 έως και το 1941 όταν και ανατράπηκε.
Εκτός όμως από τους προφανείς λόγους της διεκδίκησης καλύτερων μισθών και ποιότητας ζωής, οι ειδικοί αναφέρουν πως οι Ιρανοί εκφράζουν την αγανάκτηση τους και γιατί πίστευαν πως μετά τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν το 2015 η ζωή τους θα γινόταν καλύτερη, κάτι το οποίο προφανώς δεν έγινε.
Τι ρόλο παίζουν οι τεταμένες σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και ποιοι καλοβλέπουν την ένταση
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ακόμα ένας παράγοντας που φαίνεται να έχει εξοργίσει τους Ιρανούς πολίτες είναι τα παιχνίδια εξουσίας ανάμεσα σε Ιράν και Σαουδική Αραβία, μια αντιπαράθεση που εκτυλίσσεται εδώ και σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Η Σαουδική Αραβία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 αισθανόταν αδιαμφισβήτητος ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου. Ύστερα όμως από την ιρανική επανάσταση, το 1979, τα δεδομένα άρχισαν να αλλάζουν και η Σαουδική Αραβία ξεκίνησε να αντιμετωπίζει το Ιράν ως τον χειρότερο αντίπαλό της.
Η Σαουδική Αραβία αποτελεί βασίλειο των Σουνιτών και σε αυτό βρίσκονται οι πιο σημαντικές ισλαμικές κοινότητες διεθνώς. Η χώρα θεωρείται από τους βασικότερους εξαγωγείς πετρελαίου, ενώ συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο εύπορες αραβικές χώρες. Φόβος της Σαουδικής Αραβίας αποτελεί η επιδίωξη του Ιράν να διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στη Μέση Ανατολή, τη στιγμή που αντιτίθεται στην ενδυνάμωση των Σιιτών.
Η κόντρα ανάμεσα στα δύο κράτη φέρεται να έχει τροφοδοτηθεί και από την σκληρή στάση του Αμερικανού προέδρου απέναντι στο Ιράν, μετά και την απόφασή του για διαφοροποίηση του πυρηνικού προγράμματος. Το μήνα Νοέμβριο τις τεταμένες σχέσεις των δύο χωρών είχε πυροδοτήσει και η εκτόξευση ενός βαλλιστικού πυραύλου εναντίον του διεθνούς αεροδρομίου του Ριάντ από τους σιίτες αντάρτες Χούτι της Υεμένης, τους οποίους στηρίζει η Τεχεράνη.
Την αναταραχή στο Ιράν καλοβλέπει και το Ισραήλ, το οποίο εδώ και χρόνια θεωρεί το κράτος του Ιράν ως μια υπαρκτή απειλή. Ο υπουργός Tzachi Hanegbi, δήλωσε ότι οι Ιρανοί πολίτες διακινδυνεύουν τη ζωή τους διεκδικώντας την ελευθερία ενώ κάλεσε τον «πολιτισμένο κόσμο» να στηρίξει τις κινητοποιήσεις. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου από την άλλη τόνισε πως ανησυχεί μήπως οι αρχές του Ιράν ξεσπάσουν ενάντια στο Ισραήλ.
Πώς κλιμακώνει την ένταση η στάση του Τραμπ;
Τα σχόλια του Αμερικανού προέδρου για όσα λαμβάνουν χώρα στο Ιράν φυσικά δεν βοηθούν την αποκλιμάκωση της έντασης αφού αντί να προσπαθήσει να καταστείλει το ήδη τεταμένο κλίμα, «ρίχνει» λάδι στη φωτιά τονίζοντας μέσα από tweets του πως «ο κόσμος παρακολουθεί και τα απολυταρχικά καθεστώτα δεν μπορούν να επιβιώσουν για πάντα» και συμπληρώνοντας πως ο πρόεδρος της χώρας και η ιρανική ηγεσία κατασπαταλά τον πλούτο για να χρηματοδοτήσει την τρομοκρατία και ότι ο ιρανικός λαός καταπιέζεται εδώ και χρόνια. Ο πρόεδρος του Ιράν δεν άφησε τις δηλώσεις ασχολίαστες απαντώντας πως ο Ντόναλντ Τραμπ δεν νοιάζεται καθόλου τον ιρανικό λαό αφού πριν μήνες χαρακτήριζε τους πολίτες του «τρομοκράτες».
Στο μεταξύ, το Σάββατο ιρανικά πρακτορεία ειδήσεων μετέδωσαν την είδηση πως οι υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας περιόρισαν την πρόσβαση μέσω κινητών τηλεφώνων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Telegram και Instagram μετά τη συνέχιση των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων. Οι αρχές έκαναν λόγο για «αντεπαναστατικές» οργανώσεις, που έχουν την έδρα τους στο εξωτερικό και χρησιμοποιούν τα μέσα και ιδιαίτερα το Telegram, για να καλούν τον κόσμο να διαδηλώνει και να χρησιμοποιεί βόμβες μολότοφ και πυροβόλα όπλα. H στάση της κυβέρνησης και των αρχών ασφαλείας όμως δεν εκπλήσσει καθόλου αφού στο πλαίσιο της γενικότερης αυταρχικής πολιτικής της είχε κάνει το ίδιο και το 2009.
Είναι η οικονομική κατάσταση του Ιράν χειρότερη απ’οτι στο παρελθόν;
Σήμερα, παρά τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν που υπεγράφη το 2015, η ανεργία στη χώρα φτάνει το 12,4% ενώ αυξήθηκε κατά 1,4% από την περασμένη χρονιά. Η ανεργία των νέων αγγίζει το 28,8% ενώ η ανάπτυξη στο κράτος επιβραδύνεται συνεχώς εξαιτίας -μεταξύ άλλων- και των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί. Παρά τα όποια ανοίγματα της αγοράς του Ιράν, οι πολίτες δεν έχουν δει κάποια ουσιαστική αλλαγή στη ζωή τους κι αυτό θα συνεχίσει να αποτελεί αφορμή για αντίδραση.
