Η δήλωση του Γερμανού Καγκελάριου, Όλαφ Σολτς, σε άρθρο του στη γαλλική εφημερίδα Le Monde δυο μέρες πριν τις εκλογές αποτύπωσε το διακύβευμα του β΄ γύρου των Προεδρικών εκλογών στη Γαλλία λέγοντας πως οι Γάλλοι πολίτες βρίσκονται ενώπιον κρίσιμης επιλογής – για τη Γαλλία και για τον καθένα μας στην Ευρώπη… Είναι η επιλογή μεταξύ ενός δημοκρατικού υποψηφίου, ο οποίος γνωρίζει ότι η δύναμη της Γαλλίας αυξάνεται σε μια ισχυρή και ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Ένωση και μιας υποψήφιας της ακροδεξιάς, η οποία στέκεται ανοιχτά αλληλέγγυα με όσους επιτίθενται στην ελευθερία και στη δημοκρατία μας1
Επομένως, η πανηγυρική νίκη του Εμανουέλ Μακρόν με 58,% έναντι του 42% που έλαβε η αντίπαλος του, Μαρίν Λεπέν, αποτελεί μια νίκη τριών επιπέδων:
(α) Μια νίκη της Δημοκρατίας έναντι του Εθνικισμού
(β) Μια νίκη της Πολιτικής έναντι του Λαϊκισμού
(γ) Μια νίκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αντίθετα, μια νίκη της Μαρίν Λεπέν θα αποδυνάμωνε σημαντικά την ενότητα, τη συνοχή και την ισχύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επίσης, η σημερινή νίκη του Γάλλου Προέδρου έχει διπλή ανάγνωση καθώς αφενός, ο νικητής των Ηλυσίων είναι ένας δημοκρατικός Πρόεδρος και αφετέρου, η εκλογή του μπορεί να σημάνει και την επικράτηση του κόμματος του, «Εμπρός Γαλλία» στις βουλευτικές εκλογές που θα διεξαχθούν τον Ιούνιο του 2022, εκμεταλλευόμενο τη δυναμική της μεγάλης νίκης του στις προεδρικές εκλογές. Όμως, ίσως αυτό να είναι δυσκολότερο σε σχέση με το παρελθόν καθώς σήμερα στη Γαλλία υπάρχει ένα πρωτόγνωρο πολιτικό σκηνικό, καθώς τρία κόμματα κινήθηκαν στον α’ γύρω πάνω από το 20% και πολλά άλλα που κινούνται κάτω από το 10%.
Μακρόν vs Λεπέν: Τα δύο πρόσωπα της Γαλλίας
1. Ποιος είναι ο ρόλος του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας
Για να αντιληφθούμε τη σημαντικότητα των Προεδρικών εκλογών της 24ης Απριλίου, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το ρόλο του Προέδρου καθώς σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας αποτελεί τον εγγυητή των θεσμών της Πέμπτης Δημοκρατίας και ενσαρκώνει την εξουσία του κράτους. Μετά την εκλογή του με άμεση και καθολική ψηφοφορία, δίνει τις βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής που θα εφαρμοστεί, εφόσον λάβει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές2, οι οποίες εν προκειμένω θα διεξαχθούν τον Ιούνιο 2022.
Ο Γάλλος Πρόεδρος διορίζει τον πρωθυπουργό της Γαλλίας. Σε περίπτωση που το κόμμα ή το συμμαχικό πολιτικό μπλοκ από το οποίο προέρχεται ο πρόεδρος έχει και την πλειοψηφία της Εθνοσυνέλευσης, τότε πρακτικά ο αρχηγός του κράτους ηγείται του κυβερνητικού έργου, αν και κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται ρητά από το Σύνταγμα.
Σε διεθνές επίπεδο, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, είναι ο εγγυητής της ανεξαρτησίας της Γαλλίας, της εδαφικής ακεραιότητας και του σεβασμού των διεθνών συνθηκών που έχει υπογράψει η Γαλλία. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο αρχηγός του κράτους είναι επίσης αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων. Ως εκ τούτου, προεδρεύει των ανώτερων συμβουλίων και επιτροπών της Εθνικής Άμυνας. Είναι επίσης ο μοναδικός κάτοχος της ”πυρηνικής” δύναμης της Γαλλίας («feu nucléaire»).
2. Ποια θέματα επικράτησαν στην προεκλογική αναμέτρηση των δυο υποψηφίων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οικονομία, η αγοραστική δύναμη, το συνταξιοδοτικό, η μετανάστευση, η κλιματική κρίση και άλλα πολλά αποτέλεσαν τα πεδία αντιπαράθεσης των δύο αντιπάλων για το δρόμο προς τα Ηλύσια Πεδία , οι οποίοι μοιάζουν να ενσαρκώνουν περισσότερο από ποτέ τα δυο πρόσωπα της Γαλλίας, μετά από μια πενταετία με πολλαπλές κρίσεις, από τα ”κίτρινα γιλέκα” μέχρι την πανδημία του Covid-19. Εκτός από τις διαφορές τους στην εσωτερική σκηνή, η Μαρίν Λεπέν και ο Εμανουέλ Μακρόν αντιπαρατίθενται και στη διεθνή σκηνή, με δύο οράματα για τον κόσμο και το ρόλο της Γαλλίας για την Ευρώπη, για το ΝΑΤΟ, για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ωστόσο, ο Μακρόν δεν μοιάζει σχεδόν καθόλου με τον άνθρωπο που εξελέγη το 2017. Ο πρώην τραπεζίτης του Rothschild και φιλικός προς τις επιχειρήσεις υπουργός Οικονομικών υπό τον πρώην πρόεδρο της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ, φαίνεται πλέον να έχει ξεχάσει τις προηγούμενες αμφιλεγόμενες δεσμεύσεις του για την αναμόρφωση της αγοράς εργασίας, του συνταξιοδοτικού συστήματος και του διοικητικού μηχανισμού της Γαλλίας.
Έχοντας αναστείλει σε μεγάλο βαθμό τις δημοσιονομικές ανησυχίες και τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που αποτελούσαν σήμα κατατεθέν της πολιτικής του ταυτότητας, κατά την προεκλογική του εκστρατεία έδωσε έμφαση στην ανάγκη για μια νέα βιομηχανική πολιτική, ώστε οι βασικές ιατρικές προμήθειες της Γαλλίας να μην εξαρτώνται από αλυσίδες εφοδιασμού που εκτείνονται σε όλο τον κόσμο.
Από την αρχή της πρώτης του προεδρικής εκστρατείας, ο Μακρόν υπήρξε ένας πολιτικός ικανός για μεταμορφώσεις στη στρατηγική του λόγου. Αυτές, ωστόσο, ήταν σταθερά στην υπηρεσία ενός πολιτικού οράματος που χαρακτηρίζεται, ακριβώς, από τη δύναμη του λόγου.
Είναι ο γνωστός Μακρονισμός, που εκφράζει την πολιτική του Γάλλου Προέδρου στα νέα διακυβεύματα που καλείται να αντιμετωπίσει ως μια συλλογική διαδικασία δημιουργίας νοήματος που διατηρεί την ικανότητά να συγκρατεί μια ομάδα μέσω μιας κοινής κατανόησης του κόσμου.
Ενημερωμένος από τον πνευματικό του μέντορα, τον φιλόσοφο Paul Ricœur3, και τον πολιτικό του προκάτοχο, τον κεντροαριστερό πρωθυπουργό Michel Rocard, ο Μακρόν έχει επεξεργαστεί μια αντίληψη για την πολιτική που θέτει το κράτος -και τον εαυτό του επικεφαλής του- σε ερμηνευτικό ρόλο, προσφέροντας στους Γάλλους πολίτες εξηγήσεις και ερμηνείες για να τους προσαρμόσει στις αμετάβλητες πραγματικότητες της οικονομικής παγκοσμιοποίησης.
3. Tο Μέλλον της Eυρωπαϊκής Ένωσης στο επίκεντρο των δυο υποψηφίων
Ο «Μακρονισμός» έναντι της «Κυριαρχισμού» αποτελεί μια συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ που διεξάγεται σε πολλά επίπεδα με κύριο άξονα της διαμάχης, τη μορφή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με το Γάλλο Πρόεδρο να δηλώνει υπέρμαχος της πολιτικής ενοποίησης (γνωστό ως Μακρονισμός) και εκείνων που ζητούν την προστασία των εθνικών αρμοδιοτήτων και -σε πολλές διαφορετικές μορφές- τη διατήρηση της εθνικής κυριαρχίας ( «κυριαρχισμός»).
Αυτές οι δύο κύριες ομάδες απόψεων διαφέρουν σημαντικά ως προς τα οράματά τους για την επιθυμητή θεσμική δομή της ΕΕ και το περιεχόμενο των πολιτικών της ΕΕ, όμως και οι δύο αναφέρονται στην κυριαρχία ως κύρια έννοια που διέπει τη φύση της ευρωπαϊκής Πολιτείας και τη σχέση της με το εθνικό κράτος.
Αδιαμφισβήτητα, ο Εμανουέλ Μακρόν εκφράζοντας σθεναρά την ευρωπαϊκή πολιτική ενοποίηση, κατά τη διάρκεια της πρώτης διακυβέρνησης του έριξε μεγάλο βάρος στην ΕΕ, πρωταγωνιστώντας σε σημαντικές πρωτοβουλίες για την Ένωση. Ως φιλοευρωπαίος, ο Μακρόν θεωρεί την Ευρώπη ως τον κεντρικό πυλώνα της γαλλικής διπλωματίας και ως λύση στα περιβαλλοντικά προβλήματα και τα προβλήματα ασφάλειας της Γαλλίας καθώς τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης της ενεργειακής αυτονομίας και των στρατιωτικών δυνατοτήτων της, της ενίσχυσης των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης και της εναρμόνισης των κανόνων για το άσυλο και τη στήριξη των προσφύγων και των μεταναστών.
Εν αντιθέσει, η Λεπέν εκφράζοντας τον «κυριαρχισμό», μετά το Frexit που ζητούσε η Γαλλίδα υποψήφια πρόεδρος το 2012 και την έξοδο από το ευρώ το 2017, σε αυτές τις εκλογές τάχθηκε υπέρ μιας φαινομενικά μετριοπαθούς μεταρρύθμισης της ΕΕ, καθώς ζητούσε να ξαναδούμε την Ευρώπη.
Αυτό που επί της ουσίας εννοούσε η Μαρίν Λεπέν, ήταν η αντικατάσταση της ΕΕ με μια νέα Συμμαχία ”ελεύθερων και κυρίαρχων εθνών”, στο πλαίσιο της οποίας κάθε μέλος θα μπορεί να επιλέγει τους κανόνες που θα ακολουθεί, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού του κράτους δικαίου.
Στις προτάσεις της μιλούσε για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος προκειμένου να επαναξιολογηθεί η υπεροχή του γαλλικού δικαίου έναντι του ενωσιακού δικαίου κάτι που για τους επικριτές της ισοδυναμεί με ένα “Frexit”, την εγκατάλειψη της ”ευρωπαϊκής κυριαρχίας”, και το τέλος της Διεύρυνσης της Ένωσης.
Η υποψήφια του Εθνικού Συναγερμού (RN), δήλωνε επίσης τη μείωση της συνεισφοράς της Γαλλίας στον ενωσιακό προϋπολογισμό κατά 5 δισεκατομμύρια ευρώ και τον περιορισμό των εξουσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ αναφορικά με το χώρο Σένγκεν, σκόπευε να επαναφέρει προσωρινούς συνοριακούς ελέγχους για να εξαναγκάσει τις διαπραγματεύσεις για μια νέα συνθήκη. Ως εκ τούτου, μια νίκη της Λεπέν θα δυναμίτιζε τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και θα αποτελούσε μια οπισθοδρόμηση της Ένωσης.
4. Η αγοραστική δύναμη και το συνταξιοδοτικό στη φαρέτρα των προεκλογικών δεσμεύσεων
Ένα πεδίο αντιπαράθεσης αναφορικά με τη σκοπιμότητα και το κόστος των υποσχέσεων των δύο φιναλίστ των προεδρικών εκλογών για την αγοραστική δύναμη καθώς ο πληθωρισμός αυξάνεται εδώ και αρκετούς μήνες και η ενεργειακή κρίση εκτινάσσει τα κόστη σε υψηλά επίπεδα.
Ειδικότερα, τα μέτρα που πρότειναν οι δύο υποψήφιοι για να εγγυηθούν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, αποτέλεσαν ένα πεδίο προσέλκυσης ψηφοφόρων, με τη Μαρίν Λεπέν να υπόσχεται μειώσει του ΦΠΑ από 20% σε 5,5% στα ενεργειακά προϊόντα, και ιδίως στα καύσιμα. Μια μείωση που θα μπορούσε να αποτελέσει κέρδος σε αγοραστική δύναμη για εκατομμύρια οδηγούς, αλλά δεν είναι στοχευμένη καθώς σύμφωνα με ανάλυση του Γάλλου οικονομολόγου, Mathieu Plane, (OFCE, κέντρο οικονομικών ερευνών που υπάγεται στο Sciences-Po του Παρισιού), με αυτή την πρόταση επιδοτούνται τα εύπορα νοικοκυριά που καταναλώνουν πολλά καύσιμα που έχουν μεγάλα οχήματα και όχι απαραίτητα τους φτωχότερους4. Ένα μέτρο που κρίνεται ασύμβατο με την ενεργειακή μετάβαση της Γαλλίας.
Ο Μακρόν μεταξύ άλλων, πρότεινε ένα ”κουπόνι τροφίμων” για τους άπορους, με στόχο την αγορά ”βιολογικών και τοπικών προϊόντων”, ένα μέτρο που έρχεται σε αντίθεση με τον πυρήνα της πολιτικής του Μακρόν κατά την πρώτη του διακυβέρνηση, όπου πρέσβευε τη φιλελευθεροποίηση της οικονομίας με απώτερο στόχο τη μεταμόρφωση της Γαλλίας μέσω υποσχέσεων για ίσες ευκαιρίες, οικονομική ανάπτυξη και χαμηλή ανεργία.
Στο επίκεντρο της προεκλογικής αναμέτρησης βρέθηκε και ο κατώτατος μισθός, με τη Μαρίν Λεπέν να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τους μισθούς κάτω από το τριπλάσιο του smic κατά 10%, απαλλάσσοντας την αύξηση αυτή από τις εργοδοτικές εισφορές, ενώ ο Μακρόν να μιλάει για μειώση των επιβαρύνσεων για τους αυτοαπασχολούμενους και κυρίως για τριπλασιασμό που καταβάλλουν οι επιχειρήσεις στους εργαζόμενους, το λεγόμενο ”μπόνους Μακρόν”. Επίσης το πεδίο των συντάξεων αποτέλεσε ένα πεδίο προσέλκυσης ψηφοφόρων, με τους δυο υποψηφίους να μιλούν για αύξηση της κατώτατης σύνταξης και την υιοθέτηση ενός σύνθετου μηχανισμού, που ονομάζεται ελάχιστη ανταποδοτική σύνταξη.
5. Η κλιματική αλλαγή και η Συμφωνία του Παρισίου στο επίκεντρο της προεκλογικής αναμέτρησης
Η Συμφωνία του Παρισίου για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αποτέλεσε προτεραιότητα και των δυο υποψηφίων για τη Γαλλική Προεδρεία5, όπου ο μεν Μακρόν, τόνιζε την προσήλωση στο διεθνές θεσμικό πλαίσιο για το κλίμα, δηλώνοντας πως η Γαλλία θα είναι η πρώτη χώρα που θα εγκαταλείψει το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και τον άνθρακα, αλλά επικρίθηκε για την αναποτελεσματικότητα του σε αυτόν τον τομέα κατά την πενταετή διακυβέρνηση του ( 2017-2022).
Από την άλλη πλευρά, η Μαρίν Λεπέν ασκώντας μια έντονη κριτική στο διεθνές πλαίσιο για το κλίμα, στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, στο Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα και στη Συμφωνία των Παρισίων, δήλωνε πως η Γαλλία θα απαντήσει στην κλιματική κρίση με τα μέσα που θα επιλέξει, με τον ρυθμό και τα βήματα που θα αποφασίσει, δείχνοντας εμμέσως την αμφισβήτηση της Συμφωνίας του Παρισίου.
Υπήρξαν και άλλα πεδία αντιπαράθεσης μεταξύ των δυο υποψηφίων, όπως είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία, όπου η Λεπέν «χρεώθηκε» τις φιλικές της σχέσεις με το Ρώσο Πρόεδρο, και σαφώς αυτό αποδυνάμωσε τα εκλογικά της ποσοστά γιατί οι Γάλλοι , όπως και κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, τάσσεται κατά του πολέμου στην Ουκρανία και κατά του Πούτιν.
Αντί επιλόγου
Η Δημοκρατία είναι ο νικητής των Γαλλικών Προεδρικών εκλογών της 24ης Απριλίου 2022
Είναι γεγονός πως οι πολλαπλές κρίσεις που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη της ΕΕ, τόσο σε οικονομικό, υγειονομικό, περιβαλλοντικό, ασφάλειας, όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, δυναμιτίζει την κοινωνική συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών, δημιουργώντας αντισυστημικά αντανακλαστικά στους πολίτες. Αποτέλεσμα αυτών των συστημικών αλλαγών, είναι η άνοδος των ακραίων δεξιών δυνάμεων και η αποξένωση του εκλογικού σώματος από τις κυβερνητικές ελίτ.
Μια τέτοια πολιτική συμπεριφορά αποτυπώθηκε έντονα στον α’ γύρο των Προεδρικών Γαλλικών εκλογών, με την πρωτοφανή άνοδο ακραίων κομμάτων, με τη Μαρίν Λεπέν να καταλαμβάνει το 23,4% και το Ζεμούρ το 7,5%., δηλ. αθροιστικά σχεδόν το 30% του εκλογικού σώματος.
Όμως το δημοκρατικό φρόνημα των Γάλλων, ανέδειξε τον Εμανουέλ Μακρόν νικητή της εκλογικής αναμέτρησης της 24ης Απριλίου 2022, αποδεικνύοντας πως οι δημοκρατίες διαθέτουν ισχυρά αντανακλαστικά απέναντι στο λαϊκισμό και τα ακραία εθνικιστικά μορφώματα.
Η νίκη του Μακρόν, αποτελεί μια νίκη κατά της άκρας δεξιά, όπως άλλωστε δήλωσε και ο ίδιος κατά την πανηγυρική του ομιλία στο Πεδίον του Άρεως. Είναι άλλωστε χαρακτηριστική η δήλωση του Μακρόν για αυτούς που τον ψήφισαν, όχι γιατί πείστηκαν από τα επιχειρήματά του αλλά για να θέσουν έναν φραγμό στην άκρα δεξιά, σεβόμενοι τον θεσμό της δημοκρατίας…
Επομένως, η νίκη Μακρόν σηματοδοτεί τη νίκη της Δημοκρατίας, τη νίκη της Ευρώπης, όμως δεν παύει να θυμίζει την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των πολιτικών προτεραιοτήτων του «Μακρονισμού» τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η στροφή σε ανθρωποκεντρικές πολιτικές, η επαναφορά της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής, η άμβλυνση των μεγάλων ανισοτήτων που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια, η κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, η αναβάθμιση της υγειονομικής περίθαλψης, της Παιδείας, αλλά και η ενδυνάμωση της Ασφάλειας του πολίτη και η καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης- εντός και εκτός ΕΕ, αποτελούν ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ο επανεκλεγείς Γάλλος Πρόεδρος.
Ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειμένου η Ένωση να μπορέσει να προχωρήσει στα επόμενα της βήματα και να διαλύσει κάθε ακραίο διασπαστικό πολιτικό κίνημα.
1 Le Monde, Débat Election Présidentielle 2022, 21 April 2022, Διαθέσιμο στο https://www.lemonde.fr/idees/article/2022/04/21/nous-avons-besoin-d-une-france-qui-defende-nos-valeurs-europeennes-communes-plaident-les-chefs-de-gouvernement-portugais-espagnol-et-allemand_6123086_3232.html
2 Μετά τη συνταγματική αναθεώρηση της 2ας Οκτωβρίου 2000, οι Προεδρικές εκλογές προηγούνται των βουλευτικών εκλογών
3 Paul Ricœur, 1988, Lectures on Ideology and Utopia. Ed. George Taylor.
4 Présidentielle 2022 : on a passé au crible les propositions pour le pouvoir d’achat d’Emmanuel Macron et Marine Le Pen, 19/04/2022, Διαθέσιμο στο https://www.francetvinfo.fr/elections/presidentielle/presidentielle-2022-on-a-passe-au-crible-les-propositions-pour-le-pouvoir-d-achat-d-emmanuel-macron-et-marine-le-pen_5083567.html
5 Franceinfo, Crise climatique : les programmes d’Emmanuel Macron et de Marine Le Pen permettent-ils de respecter l’accord de Paris ? (20/04/2022,), Διαθέσιμο στο https://www.francetvinfo.fr/elections/programmes-election-presidentielle-2022/crise-climatique-les-programmes-d-emmanuel-macron-et-de-marine-le-pen-permettent-ils-de-respecter-l-accord-de-paris_5088553.html