Η είδηση πως τελικά η Ρωσία σταμάτησε να προμηθεύει φυσικό αέριο δύο χώρες της ΕΕ σήμανε συναγερμό στις χώρες του μπλοκ που έχουν μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση από τη Μόσχα. Πολλές κυβερνήσεις, όπως και η Ελλάδα, συγκάλεσαν έκτακτες συσκέψεις, στις Βρυξέλλες διεξάγονται συνεχείς συνεδριάσεις, έκτακτα σχέδια ενεργοποιούνται ενώ φυσικά όλοι αναζητούν εναλλακτικές πηγές προμήθειας.
Οι δε τιμές του φυσικού αερίου εκτοξεύονται ξανά και το μέγα ερώτημα είναι εάν θα υπάρξουν και άλλες χώρες για τις οποίες η Ρωσία θα κλείσει στην στρόφιγγα. Απειλές από τη Μόσχα έχουν ήδη διατυπωθεί αλλά σύμφωνα πάντως με αποκλειστικό δημοσίευμα του Bloomberg δεν θα υπάρξουν νέες διακοπές παροχής φυσικού αερίου για τις αμέσως επόμενες δύο εβδομάδες σε άλλες χώρες.
Ακολουθεί ένα οδηγός ερωτήσεων-απαντήσεων για να καταλάβουμε τι έχει συμβεί και τι ακολουθεί.
1. Τι συνέβη με την Gazprom;
Ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom διέκοψε σήμερα τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία, αφού οι χώρες αρνήθηκαν να ικανοποιήσουν το αίτημα της Μόσχας να πληρώσει για τις προμήθειες σε ρούβλια. Ρώσοι αξιωματούχοι όμως δηλώνουν ότι το ίδιο θα πρέπει να γίνει για όλες τις ”μη φιλικές” προς τη Μόσχα χώρες που επίσης δεν πληρώνουν σε ρούβλια.
2. Τι ακριβώς ζητά η Ρωσία;
Το Κρεμλίνο ανακοίνωσε χθες πως η Gazprom εφαρμόζει πλέον το προεδρικό διάταγμα που προβλέπει οι πληρωμές για τις προμήθειες φυσικού αερίου να γίνονται σε ρούβλια. Το σχετικό διάταγμα είχε υπογράψει εδώ και εβδομάδες ο Βλάντιμιρ Πούτιν.
Οι ευρωπαϊκές εταιρείες, βάσει αυτού, μπορούσαν να καταβάλουν σε ευρώ τις πληρωμές και στη συνέχεια ρωσική τράπεζα θα μετέτρεπε αυτά σε ρούβλια και μονο τότε θα ολοκληρωνόταν η συναλλαγή.
3. Τι σχέδιο επεξεργάζονταν στις Βρυξέλλες;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να μην παραβιαστούν οι κυρώσεις που είχε επιβάλλει στην ΕΕ είχε πει την περασμένη εβδομάδα πως ευρωπαϊκές εταιρείες θα μπορούν να αποπληρώνουν σε ευρώ τα οποία, όπως θέλει η Μόσχα μετά θα μετατρέπονται στο ρωσικό νόμισμα αλλά θα έπρεπε να λαμβάνουν ένα μια βεβαίωση πως θεωρούν τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο των συμβολαίων εκπληρώθηκαν τη τη στιγμή που κατέθεσαν τα χρήματα σε ευρώ.
Δεν έχει γίνει γνωστό εάν κάτι τέτοιο επιχειρήθηκε να γίνει και απέτυχε.
4. Γιατί η Ρωσία στοχεύει την Πολωνία και τη Βουλγαρία;
Η Μόσχα δεν έχει ακόμη αναφέρει γιατί η Πολωνία και η Βουλγαρία έχουν στοχοποιηθεί συγκεκριμένα.
Και οι δύο αρνήθηκαν το αίτημα της Μόσχας να πληρώσει το φυσικό αέριο σε ρούβλια, αλλά το ίδιο και άλλα μέλη της ΕΕ. Πράγματι, η μόνη χώρα της ΕΕ που προσφέρεται να πληρώσει για το ρωσικό της αέριο σε ρούβλια είναι η Ουγγαρία.
Η Πολωνία έχει σύνορα με την Ουκρανία και βοηθά το Κίεβο με στρατιωτική και οικονομική βοήθεια από την αρχή του πολέμου. Έχει επίσης επιβάλει κυρώσεις σε 50 Ρώσους ολιγάρχες και εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Gazprom.
Η Βουλγαρία, κάποτε ένας από τους στενότερους συμμάχους της Μόσχας, έχει καταδικάσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ψήφισε υπέρ των κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εναντίον της. Ενώ η Βουλγαρία διστάζει να παράσχει στρατιωτικά όπλα στην Ουκρανία, παρείχε ανθρωπιστική βοήθεια κατά τη διάρκεια του πολέμου.
5. Έχουν αρνηθεί και άλλες χώρες να πληρώσουν με ρούβλια;
Ναι αλλά συνεχίζουν να λαμβάνουν φυσικό αέριο.
-Η Αυστρία, η οποία συνέχισε να πληρώνει για το ρωσικό της φυσικό αέριο σε ευρώ, δήλωσε σήμερα το πρωί ότι οι προμήθειες συνεχίζονται χωρίς περιορισμούς. Λαμβάνει περίπου το 80% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία.
-Η Γερμανία αρνήθηκε επίσης να πληρώσει για το φυσικό της αέριο σε ρούβλια. Χθες το βράδυ, η ρυθμιστική αρχή του δικτύου της είπε ότι παρακολουθεί την κατάσταση, αλλά η ασφάλεια των προμηθειών της είναι «επί του παρόντος εγγυημένη».
Σύμφωνα βέβαια με δημοσίευμα του Bloomberg συνολικά 10 ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν ανοίξει λογαριασμούς στην ρωσική Gazprombank για να πληρώσουν για ρωσικό φυσικό αέριο σε ρούβλια ενώ ήδη τέσσερις έχουν προχωρήσει με τις σχετικές συναλλαγές. Το ρεπορτάζ επικαλείται πηγές που βρίσκονται κοντά στον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό της Gazprom.
Αναφέρεται δεν θα υπάρξουν νέες διακοπές παροχής φυσικού αερίου για αμέσως επόμενες δύο εβδομάδες σε άλλες χώρες.
-Η μόνη χώρα της ΕΕ που ξεκάθαρα προσφέρεται να πληρώσει για το ρωσικό της αέριο σε ρούβλια είναι η Ουγγαρία. Ο υπουργός Εξωτερικών της δήλωσε σήμερα το πρωί ότι οι προμήθειες ήταν κανονικές, προσθέτοντας ότι τον Μάιο θα μεταφέρει την επόμενη πληρωμή της για ρωσικό αέριο σε ευρώ στην Gazprombank για να το μετατρέψει στη συνέχεια σε ρούβλια.
6. Τι λέει η Μόσχα;
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ απέρριψε τις κατηγορίες ότι η Μόσχα χρησιμοποιεί τις προμήθειες φυσικού αερίου ως εργαλείο εκβιασμού, μετά τη διακοπή των εξαγωγών στην Πολωνία και την Βουλγαρία από τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom.
Ο Πεσκόφ υπογράμμισε ότι η Ρωσία είναι ένας αξιόπιστος προμηθευτής ενέργειας και ότι δεν συμμετέχει σε εκβιασμό.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου αρνήθηκε επίσης να διευκρινίσει πόσες χώρες έχουν συμφωνήσει να προχωρήσουν σε αλλαγή των πληρωμών για το φυσικό αέριο σε ρούβλια σύμφωνα με διάταγμα που εξέδωσε τον περασμένο μήνα ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν.
7. Τι απαντά και τι πράττει η ΕΕ;
Προς αντιμετώπιση του άμεσου προβλήματος:
-Η Βουλγαρία εξαρτάται σε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό από το ρωσικό φυσικό αέριο λέει πως έχει απόθεμα ενώ είχε συνομιλίες με την ελληνική κυβέρνηση για να επιβεβαιώνει ότι μια κρίσιμη γραμμή διασύνδεσης, που θα μεταφέρει αζερικό αέριο από την Κομοτηνή στην Ελλάδα στη Στάρα Ζαγόρα στη Βουλγαρία, θα ανοίξει - όπως είχε προγραμματιστεί - τον Ιούνιο. Η ελληνική κυβέρνηση πρόσφερε επίσης προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, εάν χρειαζόταν. Ωστόσο, το νέο αέριο είναι πιθανό να κοστίσει περισσότερο στη Βουλγαρία.
-Η Πολωνία έχει μικρότερη εξάρτηση και υπάρχει ήδη συμφωνία εφόσον χρειαστεί, αφού και αυτή δηλώνει πως έχει απόθεμα, να πάρει από φυσικό αέριο από Γερμανία και Τσεχία.
Η πρώτη απάντηση και πράξη λοιπόν στην ”εκβιαστική”, όπως χαρκακτηρίζει η Κομισιόν της απόφασης της Ρωσίας, είναι ”αλληλεγγύη”.
Επίσης, όπως ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Επιτροπή θα συνεχίσει το έργο της για να διασφαλίσει την επαρκή προμήθεια και αποθήκευση φυσικού αερίου, μεσοπρόθεσμα.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης REPowerEU θα μας βοηθήσει να μειώσουμε σημαντικά την εξάρτησή μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, ήδη από φέτος. Έχουμε, επίσης, εξασφαλίσει συμφωνία με τις ΗΠΑ για προμήθεια επιπλέον υγροποιημένο αέριο (LNG), φέτος και τα επόμενα χρόνια. Θα εργαστούμε διασφαλίσουμε εναλλακτικές πηγές προμήθειας φυσικού αερίου και από άλλους εταίρους”, είπε.
Επίσης η επιτροπή θα παρουσιάσει το σχέδιο για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης, στα μέσα Μαΐου. Επίσης η ΕΕ εργάζεται εντατικά στο 6ο πακέτο κυρώσεων, το οποίο θα περιλαμβάνει και το θέμα του πετρελαίου και αναμένεται να εγκριθεί σύντομα.
8. Ποιος είναι ο ευρύτερος αντίκτυπος;
Εάν εξαντληθούν οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου - που επί του παρόντος αντιπροσωπεύει το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ - η Ευρώπη θα μπορούσε να στραφεί σε υπάρχοντες εξαγωγείς φυσικού αερίου όπως το Κατάρ, η Αλγερία ή η Νιγηρία.
Η Ρωσία παρέχει μόνο περίπου το 5% των προμηθειών φυσικού αερίου του Ηνωμένου Βασιλείου και σχεδιάζει να καταργήσει σταδιακά το ρωσικό πετρέλαιο μέχρι το τέλος του έτους, με φυσικό αέριο να ακολουθήσει το συντομότερο δυνατό - και οι ΗΠΑ δεν εισάγουν ρωσικό αέριο.
Η περικοπή των προμηθειών φυσικού αερίου θα μπορούσε να ταράξει τις αγορές ενέργειας και να αυξήσει ακόμη περισσότερο τις τιμές και τους λογαριασμούς του φυσικού αερίου για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, όταν το κόστος ζωής είναι ήδη στα ύψη.
9. Τι πρέπεί να γίνει τώρα;
Η Ευρώπη πρέπει να βρει νέες πηγές φυσικού αερίου για να καλύψει τις ενεργειακές της απαιτήσεις αυτόν τον χειμώνα, λέει στο BBC ο ειδικός σε θέματα ενέργειας, Σάμιουελ Σίτζούκ από την εταιρεία συμβούλων ELS Anaylsis.
Όπως λέει, υπάρχει πίεση σε όλες τις χώρες της ΕΕ να αρχίσουν να αυξάνουν τις προμήθειες αποθήκευσης φυσικού αερίου ενόψει της προετοιμασίας για τους ψυχρότερους μήνες, όταν η ζήτηση είναι μεγαλύτερη.
″Καθώς το καλοκαίρι πλησιάζει τα πάντα έχουν να κάνουν με το απόθεμα... Έχουν δοθεί εντολές από πολλές κυβερνήσεις σε εταιρείες στις χώρες τους για να αγοράσουν όσο το δυνατόν περισσότερο για να γεμίσουν τις αποθήκες τους”, είπε. ”Ακόμη και εάν αυτό σημαίνει να αγοραστεί τώρα όσο περισσότερο ρωσικό φυσικό αέριο γίνεται”.
Πρόσθεσε δε ότι ένα αναπάντητο ερώτημα είναι τι θα συμβεί με το ρωσικό αέριο που αρχικά προοριζόταν για την Πολωνία και τη Βουλγαρία. «Αυτό που μένει να δούμε είναι αν η Ρωσία θα προσφέρει μερικούς από αυτούς τους όγκους σε αγοραστές εκτός της Πολωνίας», λέει.
Πηγές: Reuters, BBC, Bloomberg