Η πλειοψηφία των Ευρωπαίων θεωρεί τις ΗΠΑ «αναγκαίο εταίρο» και όχι «σύμμαχο», σύμφωνα με δημοσκόπηση - έρευνα που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη (12/2) από την πανευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης European Council on Foreign Relations (ECFR).
Η δημοσκόπηση με τίτλο «Διατλαντικό λυκόφως: Η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και η μακρά σκιά του Τραμπ» διεξήχθη με τη συμμετοχή 18.507 ερωτηθέντων από 11 χώρες της ΕΕ - μεταξύ των οποίων η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Δανία, η Εσθονία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία - καθώς και συμμετέχοντες από την Ουκρανία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Σε αυτή αποτυπώνεται η κατήφεια που κυριαρχεί στην ΕΕ σχετικά με τις διατλαντικές σχέσεις έπειτα και από την ορκωμοσία Τραμπ τον Νοέμβριο.
Αλλαγή κλίματος
Την άποψη ότι οι ΗΠΑ είναι «αναγκαίος εταίρος» και όχι «σύμμαχος» συμμερίζονται οι μισοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, και η πλειοψηφία των ερωτηθέντων σε χώρες που βρίσκονται παραδοσιακά κοντά στις ΗΠΑ, όπως η Δανία, η Γερμανία και η Πολωνία. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι μόλις πριν από 18 μήνες οι χώρες αυτές θεωρούσαν τις ΗΠΑ σύμμαχο.
Σήμερα κατά μέσο όρο το 50% των Ευρωπαίων σε όλα τα κράτη μέλη που συμμετείχαν στην έρευνα βλέπουν τις ΗΠΑ «ως αναγκαίο εταίρο», ενώ κατά μέσο όρο μόνο το 21% τις βλέπει ως σύμμαχο, οδηγώντας τους συντάκτες της έκθεσης να παροτρύνουν μια πιο «ρεαλιστική, συναλλακτική» προσέγγιση της ΕΕ.
Αυτοί που βλέπουν τις ΗΠΑ ως «απαραίτητο εταίρο» και όχι ως σύμμαχο ήταν οι περισσότεροι στην Ουκρανία (67%-27%), την Ισπανία (57%-14%) και την Εσθονία (55%-28%). Αλλά ακόμη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, η αναλογία ήταν 44% προς 37%.
Υπάρχουν και οι συμπαθούντες
Ωστόσο οι απόψεις για την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με τη χώρα και τις πολιτικές κατευθύνσεις.
Σχεδόν οι μισοί (49%) από τους Ούγγρους που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση πιστεύουν ότι η επανεκλογή του Τραμπ είναι θετική για την παγκόσμια ειρήνη, καθώς και το 45% των ομοϊδεατών τους στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.Αντίθετα, το 62% των Δανών και το 55% των Γερμανών που ερωτήθηκαν πίστευαν ότι θα είναι ”κακός” για την παγκόσμια ειρήνη.
Ένα άλλο σημείο που έχει ενδιαφέρον είναι ότι πιο αισιόδοξοι εμφανίζονται οι υποστηρικτές των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων.
Ευρωπαϊκή ακροδεξιά και Τραμπ
Συγκεκριμένα η ακροδεξιά στην ΕΕ φαίνεται να είναι θετική ως προς τις πολιτικές του Τραμπ και να βλέπει με αισιοδοξία τη δεύτερη θητεία του. Όμως όπως προκύπτει από την έρευνα, αν ο Τραμπ «χτυπήσει» την Ευρώπη με δασμούς που πλήττουν τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης ή αν το ειρηνευτικό του σχέδιο για την Ουκρανία αποδειχθεί καταστροφικό, μπορεί να χάσει μέρος της καλής θέλησης από την ευρωπαϊκή ακροδεξιά που φαίνεται να απολαμβάνει σήμερα. Αλλά προς το παρόν, η τάση δείχνει μια θετική στάση μεταξύ του Τραμπ και Ευρωπαίων οπαδών του, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να εξελιχθεί σε έναν νέο, τύπου διατλαντικό MAGA.
Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι οι ερωτηθέντες που ψήφισαν την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) και τον Εθνικό Συναγερμό (RN) στη Γαλλία ξεχώρισαν, καθώς η πλειονότητα (37% και 35%, αντίστοιχα) δήλωσε ότι η επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία ήταν κάτι κακό για τις χώρες τους.
Διαίρει και βασίλευε
Ένας κίνδυνος που θα πρέπει να εκληφθεί πολύ σοβαρά στην ΕΕ είναι ο διχασμός που επικρατεί στο εσωτερικό της. Όπως διαπιστώνει η έρευνα, υπάρχει διχασμός εντός της ΕΕ σε μια σειρά κρίσιμων ζητημάτων καθώς οι χώρες της ΕΕ δεν έχουν ενιαία στάση απέναντι στη Ρωσία και την Ουκρανία, κάτι που ενδέχεται να εκμεταλλευτεί ο Τραμπ για να διασπάσει την ευρωπαϊκή ενότητα. Όπως τονίζεται υπάρχει μια γενική επιθυμία για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις Ρωσίας-Ουκρανίας, αλλά υπάρχουν σημαντικές παράμετροι για το πως αυτές θα πρέπει να διεξαχθούν.
Επιπλέον η πολιτική του Τραμπ για την Κίνα θα επηρεάσει και την ευρωπαϊκή στάση, αλλά τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν διαφορετικές απόψεις για το πώς πρέπει να κινηθούν. Η πλειονότητα των ερωτηθέντων συμφωνεί ότι η Κίνα είναι ένας ”απαραίτητος εταίρος” περισσότερο από σύμμαχος ή αντίπαλος αλλά τα ποσοστά ποικίλλουν σημαντικά, με τους νοτιοευρωπαίους να είναι πιο θετικοί απέναντί της (ίσως λόγω των οικονομικών πλεονεκτημάτων) και τους βορειοευρωπαίους να είναι πιο επιφυλακτικοί (ίσως το σημάδι των προειδοποιητικών διδαγμάτων που αντλήθηκαν σχετικά με την αλληλεξάρτηση με την Κίνα, ιδίως στις περιπτώσεις της Γερμανίας και της Δανίας), τονίζουν οι συντάκτες της έκθεσης.
Ο Τραμπ, εκτιμά η έκθεση, έχει μεγάλο περιθώριο να διχάσει περαιτέρω τους Ευρωπαίους και αυτό είναι το επικίνδυνο σημείο.
«Για τους ηγέτες που τάσσονται υπέρ των ευρωπαϊκών συμφερόντων και της συνεργασίας, αυτό σηματοδοτεί μια ευκαιρία να θέσουν τις διατλαντικές σχέσεις σε νέα βάση. Είναι μια ευκαιρία να καταστεί η Ευρώπη ένας πιο αυτόνομος, ευέλικτος και, τελικά, πιο ασφαλής και με αυτοπεποίθηση εταίρος» αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης και προειδοποιούν: «Αλλά αν οι Ευρωπαίοι επιτρέψουν στον Τραμπ να τους διχάσει, θα εκχωρήσουν το καθήκον τους, που είναι να δείξουν έναν δρόμο προς τα εμπρός, σε ένα νέο, εθνικιστικό, τύπου MAGA διατλαντικό σχέδιο που ήδη αναδύεται, με αυτοπεποίθηση, από τις σκιές»
Μεταξύ αισιοδοξίας και παρακμής
Παρ΄όλα αυτά οι αναλυτές εκτιμούν πως δεν είναι όλα ζοφερά και μπορούν να διακρίνουν την απόχρωση του γκρίζου καθώς όπως επισημαίνουν η οικοδόμηση μιας ευρείας συμμαχίας ”ευρω-αισιόδοξων” μαζί με πιο σκεπτικιστικές ομάδες μπορεί να βοηθήσει τους Ευρωπαίους ηγέτες να αντισταθούν σε οποιεσδήποτε τέτοιες προσπάθειες - και ακόμη και να σφυρηλατήσουν μια νέα αυγή στις διατλαντικές σχέσεις.
Η μελέτη έδειξε μεγάλες διαφορές στην αντίληψη των Ευρωπαίων για την Ευρώπη και τον ρόλο της στον κόσμο.
Το μεγαλύτερο στρατόπεδο είναι οι «ευρω-αισιόδοξοι» (29% των ερωτηθέντων) θεωρούν την ΕΕ ισχυρή και σταθερή, με τη μεγαλύτερη παρουσία σε Εσθονία, Δανία, Ουκρανία, Ισπανία και Πορτογαλία. Μόνο σε μία χώρα, τη Γαλλία, το μέγεθός της πέφτει κάτω από το 20%.
Από μόνη της, η ηλιόλουστη διάθεση αυτής της ομάδας δεν θα ήταν αρκετή για να φωτίσει τον δρόμο της ΕΕ, επισημαίνεται στην έκθεση.
Αντίθετα, οι «ευρω-πεσιμιστές» (22%) βλέπουν την ΕΕ ως αδύναμη και καταδικασμένη σε κατάρρευση. Η ομάδα αυτή κυριαρχεί κυρίως μεταξύ ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών ψηφοφόρων σε χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Γαλλία.
Τα μέλη του τρίτου στρατοπέδου είναι «ευρω-ρεαλιστές» (17%), που δεν προβλέπουν κατάρρευση αλλά ούτε θεωρούν την ΕΕ μεγάλη δύναμη, με έντονη παρουσία σε Δανία, Γερμανία, Ιταλία και Πολωνία. Σε αντίθεση με τους ευρωπεσιμιστές, πολλοί από τους ευρωρεαλιστές πιστεύουν ότι η δύναμη της ΕΕ θα αυξηθεί στο μέλλον.
Τέλος, είναι οι «Euro-mortalists» (11%) είναι ο καθρέφτης των ευρω-ρεαλιστών. Αποτελείται από ανθρώπους που πιστεύουν ότι η ΕΕ είναι ευάλωτη στην κατάρρευση, αλλά, ταυτόχρονα, τη θεωρούν ως μια μεγάλη δύναμη συγκρίσιμη με τις ΗΠΑ ή την Κίνα. Εχουν υψηλά ποσοστά σε Βουλγαρία, Πορτογαλία και Ρουμανία αλλά δεν κυριαρχούν σε καμία χώρα ή κόμμα.
Μεταξύ σκότους, γκρίζου και μιας νέας αυγής
Η αναγνώριση αυτών των αποχρώσεων του γκρι μπορεί να βοηθήσει τους Ευρωπαίους να αποφύγουν την παγίδα του απόλυτου πεσιμισμού, σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης, οι οποίοι εκτιμούν ότι η δημιουργία μιας ευρείας συμμαχίας των «ευρω-αισιόδοξων» μαζί με πιο ισορροπημένες ομάδες μπορεί να βοηθήσει τους Ευρωπαίους ηγέτες να αντισταθούν σε οποιεσδήποτε προσπάθειες διχασμού της ΕΕ και ακόμη και να σφυρηλατήσουν μια νέα αυγή στις διατλαντικές σχέσεις.
«Το διατλαντικό λυκόφως είναι μια στιγμή ευκαιρίας και αποσαφήνισης. Αναγκάζει τους Ευρωπαίους ηγέτες να ξαναμάθουν την τέχνη του πραγματισμού στην εξωτερική πολιτική και την απεμπλοκή από την υπερβολική εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ για την ασφάλεια. Και μπορεί να επιτρέψει στα φιλοευρωπαϊκά κόμματα να ανανεώσουν τους δεσμούς τους με τους ψηφοφόρους τους, διακρίνοντας τους εαυτούς τους από την ακροδεξιά του Τραμπ. Όλα αυτά, ωστόσο, θα απαιτήσουν ένα μείγμα πρακτικότητας και δημιουργικότητας» τονίζει η ανάλυση.
Καλεί δε τους Ευρωπαίους να πρωτοστατήσουν στη διαμόρφωση μιας νέας διατλαντικής σχέσης βασισμένης λιγότερα σε ιδανικά και αξίες όπου η Ευρώπη θα πρέπει να υπερασπίζεται συχνότερα τα συμφέροντά της όταν αυτά δέχονται πιέσεις από τις αμερικανικές ενέργειες.
Αυτό σίγουρα απαιτεί περισσότερη ευρωπαϊκή ηγεσία, ανάληψη πρωτοβουλίών και ανάληψη της ευθύνης για την τύχη της γηραιάς ηπείρου.
«Υπάρχει όχι μόνο κίνδυνος αλλά και δυνατότητα σε αυτή την επανεκκίνηση. Το λυκόφως μπορεί ακόμη να γίνει μια νέα αυγή».