Η ένταση που επικρατεί στη διεθνή σκηνή αποτελεί μία επιπλέον επιβεβαίωση για τον βαθμό εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία και την ανάγκη για ενέργεια, καθώς η Μόσχα προμηθεύει περίπου το ένα τρίτο του φυσικού αερίου της ευρωπαϊκής ηπείρου. Και το απόθεμα της Ευρώπης είναι ήδη χαμηλό. Ενώ οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί να βοηθήσουν ενισχύοντας τις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου ή LNG, δεν είναι βέβαιο ότι έχουν την δυνατότητα να παράγουν τόσο αέριο ώστε να καλύψουν τις ανάγκες δύο ηπείρων ταυτόχρονα.
Αυτή η ρευστότητα, αφήνει την Ευρώπη εκτεθειμένη σε μια πιθανή κρίση, με το φυσικό της αέριο να έχει ήδη απομειωθεί από έναν κρύο χειμώνα πέρυσι, ένα καλοκαίρι με μικρή παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και με τη Ρωσία να παρέχει λιγότερο αέριο από το συνηθισμένο. Οι τιμές έχουν εκτοξευθεί, στριμώχνοντας νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Θα διακόψει η Ρωσία την προμήθεια αερίου στην Ευρώπη;
Κανείς δεν ξέρει την απάντηση με βεβαιότητα, αλλά μια πλήρης διακοπή θεωρείται απίθανη, γιατί θα ήταν αμοιβαία καταστροφική.
Ρώσοι αξιωματούχοι δεν έχουν δώσει ”σήμα” ότι θα εξετάσουν το ενδεχόμενο περικοπής των προμηθειών προς την Ευρώπη σε περίπτωση νέων κυρώσεων. Η Μόσχα βασίζεται στις εξαγωγές ενέργειας και παρόλο που μόλις υπέγραψε συμφωνία φυσικού αερίου με την Κίνα, η Ευρώπη αποτελεί βασική πηγή εσόδων.
Η Ευρώπη εξαρτάται επίσης από τη Ρωσία, επομένως οποιεσδήποτε κυρώσεις από τη Δύση πιθανότατα θα αποφύγουν να στοχοποιήσουν ευθέως τον ρωσικό ενεργειακό εφοδιασμό.
Πιο πιθανό, λένε οι ειδικοί, θα ήταν η Ρωσία να παρακρατήσει το φυσικό αέριο που αποστέλλεται μέσω αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία. Η Ρωσία διοχέτευσε 175 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη πέρυσι, σχεδόν το ένα τέταρτο μέσω αυτών των αγωγών, σύμφωνα με την S&P Global Platts. Αυτό σημαίνει ότι θα συνεχίσουν να λειτουργούν οι αγωγοί κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα και μέσω της Πολωνίας.
«Νομίζω ότι σε περίπτωση ακόμα και λιγότερο σοβαρής ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, οι Ρώσοι είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα διακόψουν τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου από την Ουκρανία στο δρόμο προς τη Γερμανία», δήλωσε ο πρώην αμερικανός διπλωμάτης Νταν Φριντ, ο οποίος ως συντονιστής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την πολιτική κυρώσεων βοήθησε να σχεδιαστούν τα μέτρα του 2014 κατά της Ρωσίας, όταν εκείνη εισέβαλε και προσάρτησε τη χερσόνησο της Κριμαίας της Ουκρανίας.
Η Ρωσία θα μπορούσε στη συνέχεια να προσφερθεί να αναπληρώσει το χαμένο φυσικό αέριο, εάν η Γερμανία εγκρίνει τον επίμαχο νέο αγωγό Nord Stream 2, οι φορείς εκμετάλλευσης του οποίου θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν πιθανές κυρώσεις από τις ΗΠΑ.
Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν δήλωσε την Κυριακή στην εκπομπή «Meet the Press» του NBC ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει συντονιστεί με τους συμμάχους της και ότι «αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ο Nord Stream 2 δεν θα προχωρήσει».
Η διακοπή της προμήθειας φυσικού αερίου πέρα από τους ουκρανικούς αγωγούς είναι λιγότερο πιθανή: «Εάν το τραβήξουν πολύ μακριά, θα κάνουν ανεπανόρθωτη την ρήξη με την Ευρώπη και θα πρέπει να πουλήσουν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο κάπου», είπε ο Νταν Φριντ.
Τι μπορούν να κάνουν οι ΗΠΑ;
Oi HΠΑ είναι σημαντικός παραγωγός φυσικού αερίου και ήδη στέλνουν ποσότητες ρεκόρ υγροποιημένου φυσικού αερίου ή LNG με πλοία σε όλο τον κόσμο. Όμως δεν θα μπορούσαν να βοηθήσουν ιδιαίτερα την Ευρώπη.
«Μιλάμε για μικρές αυξήσεις στο μέγεθος των εξαγωγών των ΗΠΑ, ενώ η τρύπα που θα χρειαζόταν να καλύψει η Ευρώπη εάν η Ρωσία υπαναχωρούσε ή εάν η Ευρώπη μπλοκάριζε τη Ρωσία θα ήταν πολύ μεγαλύτερη», δήλωσε ο Ρος Γουίνο, επικεφαλής αναλυτής για την Αμερική σχετικά με το φυσικό αέριο στην S&P.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει συζητήσει με παραγωγούς φυσικού αερίου σε όλο τον κόσμο για το εάν μπορούν να ενισχύσουν την παραγωγή τους και να αποστέλλουν στην Ευρώπη επιπλέον ποσότητες, ενώ εργάζεται για να εντοπίσει προμήθειες φυσικού αερίου από τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, την Ασία και τις ΗΠΑ.
«Υπάρχει κάποια άλλη χώρα που σχεδίαζε να πάρει ένα φορτίο LNG το οποίο δεν χρειάζεται και θα μπορούσε να το δώσει στην Ευρώπη;» αναρωτήθηκε η Έιμι Μάιερς Ζαφ, διευθύνουσα σύμβουλος του Climate Policy Lab στο Πανεπιστήμιο Tufts, αναφέροντας ενδεικτικά τη Βραζιλία ή χώρες της Ασίας.
Τον περασμένο μήνα, τα δύο τρίτα των αμερικανικών εξαγωγών LNG πήγαν στην Ευρώπη. Ορισμένα πλοία γεμάτα με LNG κατευθύνονταν προς την Ασία, αλλά ”έστριψαν” για να πάνε στην Ευρώπη επειδή οι αγοραστές εκεί προσφέρθηκαν να πληρώσουν υψηλότερες τιμές, ανέφερε η S&P.
Υπάρχει αρκετό αέριο παγκοσμίως ώστε να λύσει το πρόβλημα;
Όχι σε περίπτωση πλήρους διακοπής της ροής. Και το αέριο δεν μπορεί να αυξηθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Οι τερματικοί σταθμοί εξαγωγής κοστίζουν δισεκατομμύρια δολάρια για να κατασκευαστούν και λειτουργούν με βάση την υπάρχουσα χωρητικότητα στις Η.Π.Α.
Ακόμη και αν όλες οι εγκαταστάσεις εισαγωγής LNG της Ευρώπης λειτουργούσαν με στόχο την πλήρη χωρητικότητα, η ποσότητα φυσικού αερίου που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν θα ήταν μόνο περίπου τα δύο τρίτα αυτού που στέλνει η Ρωσία μέσω αγωγών, είπε η Έιμι Μάιερς Ζαφ.
Και μπορεί να υπάρξουν προκλήσεις όσον αφορά τη διανομή του LNG σε μέρη της Ευρώπης που έχουν λιγότερες διασυνδέσεις μέσω αγωγών.
Εάν η Ρωσία σταματούσε να στέλνει μόνο το φυσικό αέριο που διέρχεται από την Ουκρανία, θα χρειαζόταν περίπου 1,27 φορτία επιπλέον LNG την ημέρα για να αντικαταστήσουν αυτή την προμήθεια, δήλωσε ο Λουκ Κότελ, ανώτερος αναλυτής LNG στην S&P. Η Ρωσία θα μπορούσε επίσης να επαναδρομολογήσει μέρος αυτού του φυσικού αερίου μέσω άλλων αγωγών, μειώνοντας την ανάγκη για επιπλέον LNG σε περίπου μισό φορτίο πλοίου την ημέρα, είπε.
Η Ρωσία προσφέρει ήδη λιγότερο αέριο;
Η Ρωσία εκπληρώνει τα μακροπρόθεσμα συμβόλαιά της για την προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αλλά πουλάει λιγότερο στην ελεύθερη αγορά και δεν γεμίζει τις δεξαμενές αποθήκευσης που διαθέτει στην Ευρώπη, λένε οι ειδικοί.
«Έχει ήδη συμβεί. Δεν είναι θεωρητικό», τονίζει η Ζαφ.
Οι ρωσικές περικοπές στην άμεση προμήθεια φυσικού αερίου συνέβαλαν σε απότομη άνοδο των τιμών φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Η τιμή έφτασε έως και τα 166 ευρώ (190 $) ανά μεγαβατώρα τον Δεκέμβριο, περισσότερο από οκτώ φορές σε σύγκριση με το επίπεδο τους στην αρχή του 2021. Οι τιμές έχουν πέσει σταδιακά κάτω από 80 ευρώ ανά κιλοβατώρα καθώς φτάνει όλο και περισσότερο υγροποιημένο αέριο (μετά από διαπραγμάτευση με τη Ρωσία).
Ωστόσο, οι καταναλωτές αισθάνονται τη δυσκολία στους υψηλότερους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εφαρμόζουν επιδοτήσεις και φορολογικές ελαφρύνσεις για να μειώσουν την οικονομική πίεση στα νοικοκυριά.
Υπάρχει αντίκτυπος στις ΗΠΑ;
Καθώς οι ΗΠΑ αύξησαν τις εξαγωγές LNG, οι εγχώριες τιμές φυσικού αερίου αυξήθηκαν επίσης. Πάνω από το 10% του φυσικού αερίου που παρήχθη στις ΗΠΑ πέρυσι εξήχθη, δήλωσε ο Κλαρκ Ουίλιαμς Ντέρι, αναλυτής στο Institute for Energy Economics and Financial Analysis.
Οι τιμές του φυσικού αερίου στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 30% την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου, κυρίως λόγω μιας χειμερινής καταιγίδας που πλησιάζει στη Νέα Αγγλία, δήλωσε ο Ντέρι. Ωστόσο, οι τιμές επηρεάστηκαν επίσης από τις αυξανόμενες προμήθειες των ΗΠΑ εν μέσω αβεβαιότητας για τη Ρωσία, είπε.
«Η Ρωσία διαταράσσει τις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου, με τις ΗΠΑ να μιλούν για εξαγωγή μίας νέας ”αερογέφυρας με το Βερολίνο” για να φτάσει περισσότερο φυσικό αέριο στην Ευρώπη», είπε.