Φαίνεται πως δεν είναι τόσο απλό το «βγαίνουμε από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν» που δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Αν πράγματι ο Ντόναλντ Τραμπ αποσυρθεί από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν στις 12 Μαίου, τότε ο υπόλοιπος κόσμος θα παραμένει μετέωρος, απλός θεατής των εξελίξεων για λίγο καιρό.
Θα μπορούσε ο Τραμπ να επιβάλει εκ νέου κυρώσεις σε εκείνους που συνεργάζονται με το Ιράν; Πόσο γρήγορα; Η Ευρώπη θα ακολουθούσε τα χνάρια των ΗΠΑ; Πώς θα ανταποκριθεί το Ιράν; Και τι συμβαίνει με τις προϋπάρχουσες υποχρεώσεις του Ιράν να επιτρέπουν πυρηνικές επιθεωρήσεις;
Είναι απαραίτητη μια ματιά στα πιθανά σενάρια σε περίπτωση που ο Τραμπ πράγματι αποχωρήσει από το πρόγραμμα:
ΟΙ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΠΑ
Σύμφωνα με τη συμφωνία του 2015, οι Ηνωμένες Πολιτείες προέβησαν σε άρση κυρώσεων το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Το Ιράν, με τη σειρά του, περιόρισε το πρόγραμμά του και επέτρεψε περισσότερες επιθεωρήσεις.
Ο Τραμπ πρέπει να αποφασίσει μέχρι τη 12η Μαΐου εάν θα ανανεώσει την άρση ορισμένων από τις αμερικανικές κυρώσεις σε βάρος του Ιράν: αυτές που αφορούν την κεντρική τράπεζα του Ιράν και προορίζονται να πλήξουν τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν. Επιπλέον, υπάρχει και μια σειρά από άλλες κυρώσεις που αναμένεται να ανανεωθούν στις 11 Ιουλίου, που στοχεύουν πάνω από 400 συγκεκριμένες ιρανικές εταιρείες, ιδιώτες και επιχειρηματικούς τομείς. Ουσιαστικά, ο Τραμπ έχει ουσιαστικά δύο επιλογές για την εκ νέου επιβολή κυρώσεων.
-Μία από τις επιλογές του Τραμπ, που αναφέρεται ως «η ύστατη/ ακραία επιλογή» από ορισμένους ειδικούς, είναι η επιβολή εκ νέου όλων των κυρώσεων - ακόμη και εκείνων που δεν έχουν προγραμματιστεί για ανανέωση μέχρι τον Ιούλιο. Αυτό θα έθετε τις ΗΠΑ σε άμεση παραβίαση των όρων της συμφωνίας.
-Μια δεύτερη επιλογή είναι η εκ νέου επιβολή κυρώσεων μόνο από την κεντρική τράπεζα. Αυτό θα ξεκινήσει αντίστροφη μέτρηση 180 ημερών, κατά την οποία οι εταιρείες ή οι χώρες αναμένεται να μειώσουν τις αγορές πετρελαίου από το Ιράν. Αυτό δηλαδή που δε θα κάνει η αμερικανική πλευρά, θα το κάνουν οι υπόλοιποι.
Ο ΥΠΟΛΟΙΠΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Τι θα έκανε η Ευρώπη; Η Γερμανία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επισημάνει ότι δεν έχουν καμία πρόθεση να εγκαταλείψουν τη συμφωνία, ακόμα και αν οι ΗΠΑ αποσυρθούν. Αλλά μπορεί να μην έχει και τόση σημασία αυτό. Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα συνδέεται τόσο με τη Νέα Υόρκη ώστε να είναι σχεδόν αδύνατο για οποιονδήποτε παγκοσμίως να συνεχίσει τις συναλλαγές του με το Ιράν χωρίς τον κίνδυνο παραβίασης των κυρώσεων των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις της Ευρώπης που ανήκουν ή ελέγχονται από αμερικανικές μητρικές εταιρείες θα παραβίαζαν τις κυρώσεις εάν δεν διέκοπταν τη συμφωνία με το Ιράν.
Είναι πράγματι ένα σημαντικό δίλημμα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που καθίσταται ακόμη πιο περίπλοκο εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίσει να επικαλεστεί ένα μέτρο που τέθηκε σε εφαρμογή πρώτη φορά κατά τη δεκαετία του 1990 με αφορμή το εμπάργκο των ΗΠΑ στην Κούβα. Η ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτούς τους κανονισμούς για να απαγορεύσει στις ευρωπαϊκές εταιρείες να συμμορφωθούν με ορισμένες κυρώσεις των ΗΠΑ. Αυτό θα αναγκάσει τις επιχειρήσεις στη θέση να επιλέξουν αν θα αψηφούν τις Ηνωμένες Πολιτείες ή την ΕΕ.
Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΡΑΝ
Οι ηγέτες του Ιράν παραμένουν σιωπηλοί, παρόλο που ο υπουργός Εξωτερικών Μοχάμεντ Χαβάτ Ζαρίφ δήλωσε στο The Associated Press την περασμένη εβδομάδα ότι το Ιράν θα «εγκαταλείψει» πιθανότατα τη συμφωνία εάν αποσυρθεί ο Τράμπ. Ωστόσο, το βασικό ερώτημα είναι εάν το Ιράν θα φέρει το πυρηνικό του πρόγραμμα πίσω στα προ της συμφωνίας δεδομένα.
Πώς θα μπορούσε ο κόσμος να το γνωρίζει αυτό; Εάν η συμφωνία καταρρεύσει, το Ιράν δεν θα δεσμεύεται πλέον από το αυστηρό καθεστώς επιθεώρησης της IAEA (Διεθνής Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας). Υπό αυτό το πλαίσιο είχε επεκταθεί η πρόσβαση σε χώρους του Ιράν, συμπεριλαμβάνοντας την παροχή πληροφοριών στους επιθεωρητές σχετικά με όλα τα τμήματα του κύκλου πυρηνικού καυσίμου, την άμεση πρόσβαση σε όλα τα κτίρια που είναι επιβεβαιωμένα πυρηνικές εγκαταστάσεις και το δικαίωμα λήψης δειγμάτων από στρατιωτικούς χώρους.
Ακόμα και χωρίς τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα όμως, το Ιράν θα εξακολουθεί να ελέγχεται, αφού απαιτείται από τη Συνθήκη περί μη διάδοσης πυρηνικών όπλων, την οποία έχει υπογράψει. Αλλά δεν είναι σαφές πόσο αυστηρά θα συμμορφωνόταν το Ιράν. Εξάλλου, οι υποτιθέμενες τακτικές εξαπάτησης και καθυστέρησης από το Ιράν αποτελούσαν μείζονα ανησυχία πριν από τη συμφωνία του 2015. Και οι Ιρανοί αξιωματούχοι δεν έχουν αποκλείσει ρητά τη δυνατότητα, εάν ο Τραμπ «τινάξει στον αέρα» την πυρηνική συμφωνία, το Ιράν να αφήσει τη Συνθήκη περί μη διάδοσης πυρηνικών όπλων.