Το πλήθος κρατών, ομάδων πίεσης και εταιρειών, καθιστούν πάντα μια χρονιά χαοτική από άποψης πολιτικών εξελίξεων. Αν συνυπολογίσουμε οτι η διεθνής τάξη συνιστά κατά παράδοξο τρόπο μια διεθνή αταξία, τότε τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Στις Διεθνείς Σχέσεις δεν μπορούμε να κάνουμε πρόβλεψη όπως μπορεί να κάνει ένας μετεωρολόγος. Ακριβώς και γι’αυτόν το λόγο ο Άλμπερτ Αϊνστάϊν, την περίοδο που ολοκλήρωσε τη Θεωρία της Σχετικότητας, είπε πως οι Διεθνείς Σχέσεις είναι πρόκληση για τον ανθρώπινο νου. Αυτό που μπορούμε ωστόσο να κάνουμε, είναι να προβλέψουμε τάσεις. Σε αυτό το κείμενο, περιορίζεται το πεδίο πρόβλεψης τάσεων ορίζοντας τη Δύση ως τέτοιο. Γιατί το 2019 θα είναι ένα ξεχωριστό/κρίσιμο έτος για τον δυτικό κόσμο;
1. Οι ΗΠΑ ως ”Μοναχικός Λύκος”.
Οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης δε θυμίζουν σε τίποτε την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου ούτε βέβαια την πρώιμη μεταψυχροπολεμική περίοδο. Τότε, για λόγους συντομίας μιλούσαμε για ”Ευρωατλαντικό κόσμο” ή ακόμη και για ”Δύση” που περιελάμβανε τις ΗΠΑ και όλα τα ευρωπαϊκά κράτη που ασπάζονταν το πολίτευμα της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η πολιτειακή συγγένεια ωστόσο δεν αποτρέπει την ειμαρμένη του διεθνούς συστήματος το οποίο μοιάζει περισσότερο με τις γεωλογικές ανακατατάξεις που προκαλούν σεισμούς.
Το 2019 θα είναι το έτος όπου ο Ντόναλντ Τραμπ θα αποδείξει αν μπορεί να σηκώσει δεύτερη 4ετία ως Πρόεδρος των ΗΠΑ. Το America First έχει ήδη συνταράξει τα θεμέλια του κόσμου που γνωρίζαμε και αυτό έχει επηρεάσει αρκετά τις ευρω-αμερικανικές σχέσεις. Η τάση βαίνει ως εξής: Με όσα συμβαίνουν στην εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ανάγκη από άυξηση δημοφιλίας -αφενός- στο εσωτερικό. Αφετέρου, δημιουργεί μια πίεση προς την αντιπολίτευσή του εργαλειοποιώντας θέματα εξωτερικής πολιτικής. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να τηρήσουν αποστάσεις από τα διεθνή δρώμενα και να παρεμβαίνουν μονομερώς όπου θεωρούν οτι θίγονται ζωτικά συμφέροντα ακροβατώντας μεταξύ απομονωτισμού και μονομερισμού (isolationism & unilateralism). Η Ε.Ε οδηγείται ολοένα και περισσότερο προς μια απώλεια ισχύος λόγω των παρατεταμένων κρίσεων που περνά. Επιπρόσθετα, η ακαθόριστη εξωτερική πολιτική της Ε.Ε και οι ”κλεφτές ματιές” σε Ρωσία και Κίνα, καθιστούν τον σημερινό Λευκό Οίκο πολύ πιο καχύποπτο απέναντι σε Βρυξέλλες και Βερολίνο. Αναμένουμε λοιπόν πως η απόσταση μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης θα μεγαλώσει με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια και την άμυνα στην Ευρώπη αλλά και για τις εμπορικές σχέσεις.
2. Η Ευρώπη τελειώνει όπως τη γνωρίζουμε και τυπικά.
Η Ε.Ε ήταν ένα πολύ φιλόδοξο εγχείρημα για την διεθνή πολιτική. Τα όρια της Ε.Ε δεν φάνηκαν με την κρίση της Ευρωζώνης. Το 2004-2005 η απόρριψη του Ευρωσυντάγματος από δύο ιδρυτικά μέλη της Ε.Ε, απετέλεσε το όριο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Σήμερα, η Ε.Ε πέραν από τις πολλές κρίσεις που διέρχεται (προσφυγική, χρηματοπιστωτική, πληθυσμιακή, πληγές από τρομοκρατικά χτυπήματα, άνοδος ακροδεξιάς κτλ) αντιμετωπίζει τέσσερα ζητήματα που ακούν στο όνομα ισάριθμων χωρών. Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Ιταλία. Οι τέσσερις μεγάλες χώρες της Ε.Ε, δύσκολα βρίσκουν κοινοτοπία στα μεταξύ τους συμφέροντα.
Η Γερμανία μετά το οριστικό ”τέλος εποχής” της Μέρκελ και με την πολιτική αστάθεια στην οποία βρίσκεται, πλέον φαίνεται ανήμπορη να πράξει ό,τι όφειλε πριν την εμφάνιση των ορίων ισχύος της. Να διαδραματίσει τον ρόλο εξισορρόπησης της Ε.Ε.
Το Brexit οδηγείται σε αβεβαιότητα η οποία τείνει να επηρεάσει αποφασιστικά όχι μόνο τις μετά-Brexit σχέσεις μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ε.Ε αλλά και όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Η Ιταλία ακροβατεί μεταξύ των ευρωσκεπτικιστικών υποσχέσεων της σημερινής κυβέρνησης και της ανάγκης συμβιβασμού με Βρυξέλλες και Βερολίνο.
Στη Γαλλία τα κίτρινα γιλέκα κόπασαν όμως η δημοφιλία της Λεπέν δε σταματά να αυξάνεται όσο το Παρίσι ”υποχρεώνεται” να ακολουθεί τη Γερμανία σε μια άνιση σχέση.
Αναμένουμε την Ε.Ε πολύ περισσότερο ασταθή μέσα στο 2019 και τις σχέσεις μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε να τις καθορίζει περισσότερο το εθνικό συμφέρον παρά οι ευρωπαϊκές αρχές θεματοφύλακας των οποίων είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τέλος, τα Βαλκάνια φαίνεται να ακολουθούν την Γηραιά Ήπειρο στην κατιούσα κάτι που προμηνύει ανησυχία και για την Ελλάδα και για τα Σκόπια, οι οποίες με την πρόχειρη και ασαφή Συμφωνία των Πρεσπών (που είτε προχωρήσει, είτε δεν προχωρήσει) άνοιξαν ένα νέο κεφάλαιο για την Ιστορία των Βαλκανίων που δεν φαίνεται να φέρει για τίτλο του ”Συνεργασία και Σταθερότητα”...
Η πορεία του δυτικού κόσμου το 2019 θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό και το ρόλο άλλων δυνάμεων και κέντρων γεωπολιτικής ισχύος του κόσμου.