Η ισχαιμική καρδιοπάθεια αναφέρεται ως το πρώτο σε παγκόσμια κλίμακα αίτιο θανάτων, ενώ ο καρκίνος βρίσκεται πέντε θέσεις πιο πίσω. Αλήθεια, πόσο γνώστες είμαστε των προβλημάτων καρδιάς;
Αυτό το, άγνωστο σε πολλούς, πεδίο φωτίζει με τις απαντήσεις του ο επεμβατικός καρδιολόγος παίδων κι ενηλίκων, Χαράλαμπος Κάβουρας, δίνοντας εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία - 32.749 άνθρωποι πέθαναν το 2021 στην Ελλάδα από καρδειαγγειακά νοσήματα - αλλά και συμβουλές για το πως θα μπορούσαν αυτοί οι αριθμοί να μειωθούν. Ιδιαίτερα στέκεται στον ρόλο της κλιματικής αλλαγής στα νοσήματα της καρδιάς, ενώ τονίζει τη σημασία της εξοικείωσης με την παροχή πρώτων βοηθειών ήδη από τις μικρές ηλικίες.
- Αναφέρτε μας πέντε τρόφιμα που βλάπτουν την καρδιά και πέντε που την ωφελούν
Η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά προκαλεί τη σκλήρυνση των αρτηριών δηλαδή την αθηροσκλήρωση. Υπάρχουν 2 κύριοι τύποι χοληστερόλης: Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL), χοληστερόλη που θεωρείται «κακή», επειδή συμβάλλει στη συσσώρευση λίπους στις αρτηρίες (αθηροσκλήρωση). Το λίπος στενεύει τις αρτηρίες και αυξάνει έτσι τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού και μπορεί ακόμη να προκαλέσει περιφερική αρτηριακή νόσο. Αντίθετα, η HDLχοληστερόλη θεωρείται «καλή» χοληστερόλη, διότι διαφυλάσσει την ομαλή λειτουργία της καρδιάς και αποτρέπει την εμφάνιση καρδιακών εμφραγμάτων και εγκεφαλικών επεισοδίων, καθώς εμποδίζει τη συσσώρευση λίπους στις αρτηρίες μεταφέροντας την κακή χοληστερόλη στο ήπαρ όπου αυτή διασπάται. Την LDL χοληστερόλη αυξάνουν επίσης τα κορεσμένα λιπαρά, που πρέπει να αποφεύγουμε και που περιέχονται στα τηγανιτά φαγητά, στα αλλαντικά, στο λιπαρό κρέας, στο βούτυρο, στο τυρί, στα γλυκά και στα τρόφιμα που περιέχουν καρύδα ή φοινικέλαιο.
Υγιεινή διατροφή είναι η λεγόμενη μεσογειακή διατροφή που περιλαμβάνει ψωμί ολικής αλέσεως, ρύζι και ζυμαρικά, φρούτα, λαχανικά και ψάρια και λιγότερο κρέας. Τα λιπαρά επίσης ψάρια, όπως η ρέγγα, οι σαρδέλες και ο σολομός καθώς και τα συμπληρώματα διατροφής εμπλουτισμένων με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα συμβάλλουν, σύμφωνα με τα σημερινά ιατρικά δεδομένα, στην πρόληψη καρδιακών επεισοδίων.
- Έχουμε αριθμούς να μιλήσουμε για την έκταση των καρδιακών νοσημάτων στη χώρα μας - σε ενηλίκους κι ανηλίκους;
Οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι πεθαίνουν 17,9 εκατομμύρια άνθρωποι το χρόνο από καρδιακά νοσήματα. Περισσότεροι από τέσσερις στους πέντε θανάτους από καρδιαγγειακά νοσήματα οφείλονται σε καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια. Το ένα τρίτο μάλιστα πρόωρων θανάτων συμβαίνει σε άτομα ηλικίας κάτω των 65ετών. Στην Ελλάδα τα ποσοστά θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα ήταν το 2018 30.526 το 2019 29.804 το 2020 31.275 και το 2021 32.749 άνθρωποι. Το 2021 οι θάνατοι από καρδιακό αίτιο στις ηλικίες 30 έως 50 ήταν 1.792 άντρες και 431 γυναίκες.
Στις ηλικίες κάτω των 17 ετών καταγράφηκαν 4 θάνατοι από καρδιολογικό αίτιο. Από σχετική μελέτη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην Κίνα, προκύπτει ότι η νόσηση από την Covid αύξησε τους καρδιαγγειακούς θανάτους στις ηλικίες 25-44 ετών. Μια άλλη επίσης σχετική μελέτη έδειξε ότι ο εμβολιασμός ενάντια στον ιό SARS-COVID μείωσε τα ποσοστά καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ασφαλώς χρειάζονται περισσότερα ιατρικά δεδομένα για να διαμορφώσουμε μια συνολική και πιο στέρεη άποψη για τις μακροχρόνιες επιδράσεις του ιού και του εμβολίου.
“Οι πρώτες βοήθειες θα πρέπει, νομίζω, να διδάσκονται στα σχολεία , ώστε από μικρή ηλικία τα παιδιά να μαθαίνουν τα βασικά και μετά ως ενήλικες να είναι ικανοί να τα εφαρμόζουν .”
- Ποια είναι τα στοιχειώδη που πρέπει να γνωρίζει κανείς για να αντιμετωπίσει μια καρδιακή προσβολή (στη δική του περίπτωση ή οικογενειακού προσώπου) στο σπίτι;
Κάθε χρόνο χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν ή τραυματίζονται σοβαρά και πολλοί θάνατοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν, εάν παρέχονταν οι πρώτες βοήθειες, πριν φτάσουν οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Οι πρώτες βοήθειες περιλαμβάνουν μια σειρά ενεργειών που ακολουθούν αυστηρούς κανόνες και στοχεύουν, πρώτον, στην αποφυγή του θανάτου και , δεύτερον, στην αποτροπή της επιδείνωσης της κατάστασης του ασθενούς. Το ζητούμενο στις περιπτώσεις αυτές είναι η έγκαιρη διάγνωση της ενδεχόμενης ανακοπής, της απώλειας δηλαδή του καρδιακού παλμού, διάγνωση που μπορεί να γίνει, πρώτον, με την ψηλάφηση του σφυγμού και δεύτερον με την ανίχνευση της μειωμένης αναπνευστικής κίνησης. Πρέπει ακολούθως να κληθεί άμεσα το ΕΚΑΒ και να ενημερωθεί το εξειδικευμένο προσωπικό διάσωσης, το οποίο θα πρέπει να προβεί άμεσα σε θωρακικές συμπιέσεις και αναπνευστική υποβοήθηση σε συχνότητα 15 προς 1.
Οι πρώτες βοήθειες θα πρέπει, νομίζω, να διδάσκονται στα σχολεία , ώστε από μικρή ηλικία τα παιδιά να μαθαίνουν τα βασικά και μετά ως ενήλικες να είναι ικανοί να τα εφαρμόζουν.
- Ποια συμπτώματα που νιώθουμε μπορεί να είναι «ύποπτα» για καρδιακές παθήσεις;
Το πιο σημαντικό στην καρδιολογία είναι η πρόληψη, της οποίας αναγκαία προϋπόθεση αποτελεί η συνεχής από μέρους μας παρακολούθηση της καρδιακής λειτουργίας. Η καρδιά, ευτυχώς, τις περισσότερες φορές, εμφανίζει συμπτώματα, όπως είναι ο πόνος στο στήθος, ο πόνος στην πλάτη, η κόπωση , η δυσκολία στην αναπνοή και η αρρυθμία. Τα συμπτώματα ποικίλλουν στους ηλικιωμένους ασθενείς, ειδικά, σε αυτούς που υπερβαίνουν το 70ο έτος της ηλικίας καθώς και στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη.
- Αναφέρτε μας τα βασικά βήματα που συνιστούν την καλύτερη πρόληψη των καρδιακών παθήσεων
Στην εποχή μας ζούμε σε έντονους ρυθμούς, πράγμα που επιβαρύνει, γενικότερα, την υγεία μας και αυξάνει, ειδικότερα, τα καρδιακά νοσήματα. Αυτό που επιβάλλεται να κάνουμε, προκειμένου να προλάβουμε την εμφάνισή τους, είναι πρωτίστως να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο της ζωής μας: Συνιστάται το περπάτημα, η υγιεινή διατροφή και η απώλεια βάρους. Αυτά είναι σημαντικά σε ό.τι αφορά στον τομέα της πρόληψης καρδιακών νοσημάτων. Στους καρδιοπαθείς συνιστάται τακτική ιατρική παρακολούθηση και η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Το άγχος επίσης είναι αρνητικός παράγοντας και πρέπει να το αποφεύγουμε, διότι έχει επιβλαβείς επιπτώσεις, γενικότερα, στην υγεία μας και, ειδικότερα, στην καρδιά.
Σε ένα μεγάλο ιατρικό περιοδικό δημοσιεύθηκε πριν από λίγα χρόνια μια έρευνα για την επίδραση του άγχους στην εμφάνιση καρδιακών νοσημάτων, η οποία διήρκησε 7,5 χρόνια και περιλάμβανε ένα δείγμα 200.000 ανθρώπων από επτά ευρωπαϊκές χώρες και η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το 3,6% των καρδιακών εμφραγμάτων οφείλεται στο εργασιακό άγχος.
- Όλοι μας γινόμαστε μάρτυρες της αξιοσημείωτης αλλαγής του κλίματος από χρόνο σε χρόνο. Σε τι μπορεί να επηρεάσει η κλιματική αλλαγή την υγεία της καρδιάς και ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να το αντιμετωπίσουμε;
Η κλιματική αλλαγή είναι η νέα πραγματικότητα στην ζωή μας. Οι αιφνίδιες μεταβολές της θερμοκρασίας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα συμβαίνουν ολοένα πιο συχνά και στην Ελλάδα. Οι παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες και η επέκταση της καλοκαιρινής περιόδου έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία ιδιαίτερα των ηλικιωμένων και των καρδιοπαθών. Οι λόγοι είναι οι εξής: Η ρύπανση και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι οι βασικοί παράγοντες που ρυθμίζουν την ισορροπία του οργανισμού. Το καρδιαγγειακό σύστημα προκειμένου να ανταπεξέλθει στις ακραίες υψηλές θερμοκρασίες, διαστέλλεται με αποτέλεσμα την σημαντική πτώση της αρτηριακής πίεσης. Με την σειρά της η χαμηλή πίεση κινητοποιεί τον ηλεκτραγωγό σύστημα της καρδιάς και δίδεται το ερέθισμα αύξησης της καρδιακής συχνότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις η απότομη πτώση της πίεσης οδηγεί σε συγκοπτικά συμβάντα. Δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που μπορεί να οδηγήσει στην καρδιαγγειακή κάμψη και στην έκπτωση της καρδιακής λειτουργίας. Τους θερμούς μήνες οι ηλικιωμένοι και οι ευπαθείς ομάδες θα πρέπει να αποφεύγουν την έκθεση στον ήλιο, να πίνουν πολλά υγρά, για να αποφύγουν την αφυδάτωση, και σε περίπτωση επιδείνωσης της κατάστασης της υγείας τους, αν έχουν ,για παράδειγμα, αρρυθμίες, να επισκέπτονται άμεσα τον καρδιολόγο, ώστε να γίνεται επανεξέταση της φαρμακευτικής αγωγής. Η ρύπανση εξάλλου από την αύξηση της αιθάλης και των αιωρούμενων σωματιδίων ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες έχει σημαντικές επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό σύστημα, γνωστές ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα. Αναφέρομαι εδώ στην αιθαλομίχλη του Λονδίνου το 1952 όπου καταγράφτηκαν περισσότεροι από 4000 θάνατοι σε διάστημα ενός μηνός.
- Πόσο εύκολα μπορούν να δημιουργηθούν τα προβλήματα καρδιάς;
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο θάνατος από τα καρδιαγγειακά νοσήματα κατέχει την πρώτη θέση σε όλες τις ηλικίες και οφείλεται, εν πρώτοις στον σημερινό τρόπο ζωής: Η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, η μείωση της σωματικής άσκησης και το άγχος είναι άμεσα συνυφασμένα με την αύξηση των καρδιακών νοσημάτων τα τελευταία 20 χρόνια.
- Η ισχαιμική καρδιοπάθεια αναφέρεται ως το πρώτο σε παγκόσμια κλίμακα αίτιο θανάτων, ενώ ο καρκίνος βρίσκεται πέντε θέσεις πιο πίσω. Πόσο γνώστες είμαστε των προβλημάτων καρδιάς;
Τελευταία, η ενημέρωση αναφορικά με τα καρδιακά νοσήματα έχει πάρει μια ευρύτερη διάσταση, ιδιαίτερα στον τομέα της πρόληψης. Οι προληπτικοί έλεγχοι άρχισαν πλέον να γίνονται σχεδόν αυτονόητοι. Θα ήθελα εδώ να τονίσω ιδιαίτερα τη σημασία των προληπτικών ελέγχων, διότι συμβάλλουν αποφασιστικά στη μείωση της θνησιμότητας από καρδιακά νοσήματα.
- Ποια η σημαντικότερη συμβουλή που έχετε να μας δώσετε ως καρδιολόγος;
Η συμβουλή που θα είχα να δώσω ως καρδιολόγος περιλαμβάνεται στα εξής: ενημέρωση-προληπτικός έλεγχος- υγιεινή διατροφή- φυσική άσκηση. Γιατί η ενημέρωση θα οδηγήσει στον προληπτικό έλεγχο, ο προληπτικός έλεγχος στην έγκαιρη διάγνωση και στην αποφυγή επιπλοκών, ενώ η υγιεινή διατροφή και η φυσική άσκηση θα διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος.
- Ποιο το μεγαλύτερο μάθημα που σας έχει «διδάξει» η τόσων χρόνων εμπειρία σας κοντά σε ασθενείς με καρδιακές παθήσεις;
Η εμπειρία που απέκτησα από την πολύχρονη άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος μου δίδαξε προπάντων να αντιδρώ ψύχραιμα μπροστά σε έκτακτες καταστάσεις, όπως είναι συχνά τα καρδιακά συμβάντα όπου το διακύβευμα είναι η ζωή ενός ανθρώπου.