Το τελευταίο χρονικό διάστημα τα φώτα των περισσότερων έγκριτων διεθνών ΜΜΕ ήταν στραμμένα σε ένα κράτος, το οποίο σπάνια απασχολεί τη διεθνή ειδησεογραφία, τη Λευκορωσία.
Ο λόγος αυτού του ενδιαφέροντος βρίσκεται στις μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις εναντίον του Προέδρου της χώρας Αλεξάντερ Λουκασένκο, η οποία θεωρείται ότι προήλθε μετά από εκτεταμένη νοθεία. Η βιαιότητα της καταστολής των διαδηλώσεων και οι δεκάδες χιλιάδες συλλήψεις διαδηλωτών επέτειναν την κρίση και «υποχρέωσαν» τα κράτη της Δύσης να βγάλουν τη Λευκορωσία από την ναφθαλίνη.
Διαβάστε επίσης: Άδεια στην αστυνομία για χρήση θανατηφόρας βίας κατά των διαδηλωτών έδωσαν οι αρχές στην Λευκορωσία
Προκειμένου να γίνει καλύτερα αντιληπτή η κατάσταση είναι χρήσιμο να γίνει μία σύντομη ιστορική αναδρομή.
Η Λευκορωσία απέκτησε την ανεξαρτησία του 1990, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Από το 1994 Πρόεδρος της χώρας είναι ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, ο οποίος αποτελεί και τον μακροβιότερο εν ενεργεία Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Το 2008 η τότε αμερικανίδα Υπουργός Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις χαρακτήρισε το καθεστώς Λουκασένκο ως την «Τελευταία Δικτατορία στην Ευρώπη».
Όχι μόνο εξαιτίας της ασυνήθιστα μεγάλης διάρκειας της Προεδρίας του Λουκασένκο, αλλά κυρίως εξαιτίας των αυξανόμενων φαινομένων δημοκρατικής υστέρησης , καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του έντονα κατασταλτικού χαρακτήρα του καθεστώτος. Σε αυτά έρχεται να προστεθεί η σχεδόν μόνιμα κακή οικονομική κατάσταση του πληθυσμού, αλλά και η άρνηση της διαχείρισης της πανδημίας του κορωνοϊού, η οποία είχε ως αποτέλεσμα ένα κομμάτι του πληθυσμού να νοσήσει και να πεθάνει πρακτικά αβοήθητο.
Ωστόσο παρά τις καταγγελίες, η Λευκορωσία παρέμενε πάντα εκτός του άμεσου ενδιαφέροντος της Δύσης. Ο κυριότερος λόγος, για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι η απόλυτη και άμεση εξάρτηση της Λευκορωσίας από τη Ρωσία.
Από την ημέρα της ανεξαρτησίας της η Λευκορωσία εξαρτάται απόλυτα από τη Ρωσία, για να την παρέχει οικονομική σταθερότητα, μέσω μεγάλων επιδοτήσεων στις εξαγωγές πετρελαίου, δανείζοντας υψηλά ποσά στο καθεστώς Λουκασένκο, όποτε αυτό καθίστατο απαραίτητο είτε μέσω των εισαγωγών στη Ρωσία μεγάλων ποσοτήτων των αγροτικών προϊόντων της Λευκορωσίας. Προσθετικά σε όλα αυτά, η ρωσική πλευρά πίεζε το καθεστώς Λουκασένκο να προχωρήσουν τα δύο κράτη σε μιας μορφής οικονομικής ολοκλήρωσης, μέσω της υιοθέτησης (ακόμα και) ενός κοινού νομίσματος.
Πέρα από την οικονομική εξάρτηση η Λευκορωσία αποτελεί για τη Ρωσία το τελευταίο, και ισχυρότερο, προπύργιό της στην Ανατολική Ευρώπη. Έχοντας απολέσει μεγάλο κομμάτι της επιρροής της στην άμεση γειτονιά του για το Κρεμλίνο, η Λευκορωσία αποτελεί το τελευταίο ευρωπαϊκό πετράδι στο πάλαι ποτέ ισχυρό ρωσικό στέμμα.
Έχοντας τη Λευκορωσία υπό τον απόλυτο έλεγχό της, η κυβέρνηση Πούτιν πιστεύει πως μπορεί να ασκήσει αποφασιστική επιρροή στα τεκταινόμενα της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά και ευρύτερα της Ευρωπαϊκής Ηπείρου. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι Ρώσοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι και στελέχη των μυστικών υπηρεσιών έχουν εγκατασταθεί στο Μινσκ και αλλού, προκειμένου (επίσημα) να εκπαιδεύουν και να παρέχουν τεχνική υποστήριξη στις αντίστοιχες υπηρεσίες της Λευκορωσίας.
Άλλωστε είναι χρήσιμο να σημειωθεί πως πρώτος ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Λαβρόφ, έσπευσε να δηλώσει την υποστήριξή του στο καθεστώς Λουκασένκο και να τονίσει πως η Ρωσία είναι έτοιμη ακόμα και στρατιωτικά να συνδράμει το Λευκορώσο Πρόεδρο, προκειμένου να αντιμετωπίσει το κύμα διαδηλώσεων που ξέσπασε μετά την 9η Αυγούστου.
Για τη ρωσική πλευρά είναι κρίσιμο η Λευκορωσία να μην κάνει κανένα βήμα προς τη Δύση, είτε το βήμα αυτό αφορά προσέγγιση με την Ε.Ε, είτε με το ΝΑΤΟ. Προς την κατεύθυνση αυτή το καθεστώς Λουκασένκο είναι χρήσιμο να διατηρηθεί. Αλλά πώς μπορεί αυτό να συμβεί;
Το κύμα διαδηλώσεων στη Λευκορωσία δε μοιάζει με το αντίστοιχο της Ουκρανίας. Οι Λευκορώσοι δεν είναι χωρισμένοι σε φιλοδυτικά ή φιλορωσικά στρατόπεδα, ούτε προσβλέπουν σε βελτίωση των σχέσεών τους με τη Δύση (όχι ακόμα τουλάχιστον). Οι διαδηλώσεις τους δεν στρέφονται εναντίον της Ρωσίας ή κάποιος άλλης δύναμης, αλλά εναντίον ενός συγκεκριμένου ανθρώπου: του Αλεξάντερ Λουκασένκο.
Τα αιτήματά τους είναι πιο συγκεκριμένα και συμπαγή.
Ζητούν την πραγματοποίηση ελεύθερων εκλογών, την αξιόπιστη-ανόθευτη καταμέτρηση των ψήφων και την έκφραση της πραγματικής, δημοκρατικά εκφρασμένης βούλησης των Λευκορώσων, μετά από 26 χρόνια. Ζητούν την αποτίναξη ενός καθεστώτος που καθημερινά στερεί όλο και μεγαλύτερα κομμάτια της ελευθερίας τους κλείνοντας τηλεοπτικούς σταθμούς και εφημερίδες, διακόπτοντας τη σύνδεση στο διαδίκτυο και καταδιώκοντας ανηλεώς οποιονδήποτε ή οτιδήποτε είναι πιθανό να στραφεί εναντίον του Προέδρου Λουκασένκο, ο οποίος απολαμβάνει της εμπιστοσύνης μόλις του 10% των Λευκορώσων.
Παρά τα χαμηλά ποσοστά αποδοχής και τις μαζικές αντιδράσεις, δεν υπάρχει τη στιγμή αυτή κατάλληλη διάδοχος κατάσταση για τη Λευκορωσία. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης είτε βρίσκονται στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό δεν διαθέτουν ξεκάθαρο λαϊκό έρεισμα, ούτε έχουν τη δυνατότητα να ανατρέψουν το πολιτικό σύστημα, το οποίο έχει ριζώσει στη Λευκορωσία επί Λουκασένκο. Το χειρότερο όμως για τους ηγέτες της αντιπολίτευσης είναι πως δεν διαθέτουν κανέναν σύμμαχο στο εξωτερικό.
Με δεδομένη τη στήριξη του Κρεμλίνου στον Λουκασένκο, οφείλουν να αναζητήσουν υποστήριξη από τους Ευρωπαίους ηγέτες ή από την Ουάσινγκτον.
Ωστόσο ούτε εκεί υπάρχει πρόσφορο έδαφος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε εκδίδοντας ένα χλιαρό διάβημα, το οποίο ζητούσε να τερματιστεί η ανωμαλία, ενώ η κυβέρνηση Τραμπ «σφύριξε αδιάφορα», καθώς από τη μία πλευρά κορυφώνεται ο εκλογικός πυρετός στις ΗΠΑ ενόψει του Νοεμβρίου και από την άλλη ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν έχει κρύψει την εκτίμησή του για τον Βλάντιμιρ Πούτιν.
Με βάση τα στοιχεία αυτά η ανατροπή του Λουκασένκο μπορεί να θεωρηθεί δύσκολη αν όχι απίθανη. Φυσικά η παραμονή του στην εξουσία δε θα είναι μια απλή υπόθεση. Ήδη το Κρεμλίνο στρέφεται προς μία χαλάρωση του καθεστώτος της Λευκορωσίας, πιέζοντας τον Λουκασένκο για στοχευμένες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις.
Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθούν μια σειρά από στόχοι: Αρχικά ο Λουκασένκο θα παραμείνει πρόεδρος, έπειτα θα καταλαγιάσουν (συν τω χρόνω) οι λαϊκές κινητοποιήσεις έτσι ώστε η χώρα να επανέλθει σε μία κατάσταση ηρεμίας, αλλά το κυριότερο είναι πως πλέον η Μόσχα θα ελέγχει απόλυτα το Μινσκ.
Σφίγγοντας τον κλοιό γύρω από το Λευκορώσο Πρόεδρο, του οποίου την εξουσία θα έχει εγγυηθεί, το Κρεμλίνο υφαίνει έναν ιστό, ο οποίος θα καλύψει ολόκληρη τη χώρα και στοχεύει, αργά αλλά σταθερά στην πολιτική ενοποίηση ή διαφορετικά στην «ήπια προσάρτηση» της Λευκορωσίας από τη Ρωσία.
Ελέγχοντας το Προεδρικό Μέγαρο του Μινσκ, η Μόσχα θα είναι σε θέση να προωθήσει όλες εκείνες τις μεταρρυθυμίσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν στην οικονομική ενοποίηση και στη δημιουργία μίας κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας των δύο κρατών.
Ως τώρα ο Λουκασένκο ήταν κάθετα αντίθετος προς οποιαδήποτε διάσταση πολιτικής ενοποίησης των δύο κρατών και κρατούσε ανοιχτό το παράθυρο μόνο προς τη κατεύθυνση μίας κάποιας οικονομικής ενοποίησης, η οποία θα κρατούσε τη Λευκορωσία βιώσιμη. Πλέον οι συνθήκες είναι ώριμες για να ευοδώσει το φιλόδοξο σχέδιο της Μόσχας.
Συνοψίζοντας, η μετάβαση για τη Λευκορωσία παραμένει ένα αίνιγμα.
Με δεδομένες τις συνθήκες που διαμορφώνονται στη διεθνή σκακιέρα, το καθεστώς Λουκασένκο θα διατηρηθεί, τόσο ελλείψει διαδόχου, όσο και εξαιτίας της αδιαφορίας της Δύσης για τα τεκταινόμενα στην περιοχή. Ως εκ τούτου η Μόσχα θα αυξήσει την επιρροή της στη χώρα, κερδίζοντας και ένα μεγάλο κομμάτι λαϊκής υποστήριξης εφόσον πετύχει τη χαλάρωση του καθεστώτος.
Η Λευκορωσία, αργά αλλά σταθερά, αλλάζει και μαζί με αυτή αλλάζουν οι ισορροπίες στην Ανατολική Ευρώπη. Αν και ο χρόνος θα δείξει πώς τα πράγματα θα εξελιχθούν, η Δύση οφείλει να βγάλει οριστικά το Μινσκ από τη ναφθαλίνη και να δείξει τη δέουσα προσοχή, προτού χάσει ολοκληρωτικά το παιχνίδι.