Οι περισσότεροι γνωρίζουν – έστω ως εικόνα- τι ήταν οι Βαλκυρίες της σκανδιναβικής μυθολογίας, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν παρακολουθήσει τους τηλεοπτικούς «Vikings», που περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, τα κατορθώματα και τις περιπέτειες της πολεμίστριας («shieldmaiden») Λάγκερθα (κατά κόσμον Κάθριν Γουΐνικ). Ωστόσο, όπως δείχνουν αρχαιολογικά ευρήματα, πέρα από τα πλαίσια του μύθου και του «popular culture», η εικόνα της Βίκινγκ πολεμίστριας που μάχεται, όπως και οι άνδρες, στα πεδία των μαχών του «κόσμου των Βίκινγκς» πιθανότατα να είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα από ό,τι θα περίμενε κανείς.
Το συγκεκριμένο θέμα αποτέλεσε το αντικείμενο ομιλίας με τίτλο «The Viking Warrior Who Was A Woman?» η οποία πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας στην Αθήνα από το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών, στο πλαίσιο μιας σειράς διαλέξεων που διοργανώνονται από το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών, το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών και το Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα, από την Ch. Hedenstierna-Jonson, ερευνήτρια του Τμήματος Αρχαιολογίας και Αρχαίας Ιστορίας της Ουψάλα και τον καθηγητή Αρχαιολογίας Neil Price, επίσης του Πανεπιστημίου της Ουψάλα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Χάραλντ Χαρντράντα: Η συναρπαστική ζωή ενός από τους μεγαλύτερους τυχοδιώκτες του Μεσαίωνα, που υπηρέτησε τον «βασιλιά των Ελλήνων»
H κ. Hedenstierna-Jonson προέβη σε μια συνοπτική παρουσίαση των ερευνών που έχουν γίνει στον επίμαχο τάφο του 10ου μΧ αιώνα, ο οποίος είχε ανακαλυφθεί αρχικά κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1870. Ο εν λόγω τάφος, ο οποίος έλαβε την ονομασία Bj 581 βρέθηκε στη Μπίρκα της Σουηδίας, η οποία θεωρείται μια από τις πρώτες πόλεις της Σκανδιναβίας: Αν και ήταν ένας μεταξύ αρκετών πολλών άλλων, ο Χιάλμαρ Στόλπε (διάσημος Σουηδός αρχαιολόγος της εποχής) τον είχε χαρακτηρίσει ως τον πιο αξιοσημείωτο της περιοχής.
Ο τάφος βρισκόταν κοντά στο φρούριο της (καλά οχυρωμένης) πόλης και περιελάμβανε δύο άλογα, ένα σπαθί, ένα τσεκούρι, δύο ασπίδες, δύο λόγχες, ένα μαχαίρι, μια μικρή λόγχη, 25 βέλη, ενδεχομένως ένα τόξο και άλλα αντικείμενα. Τα ρούχα της σορού ήταν ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, ενώ βρέθηκε επίσης και ένα επιτραπέζιο παιχνίδι.
Όπως υπογράμμισε η Hedenstierna-Jonson, η επικρατούσα αντίληψη ήταν πως επρόκειτο για άνδρα, δεδομένου του περιεχομένου του τάφου- ωστόσο ανάλυση DNA το 2017 έδειξε ότι επρόκειτο για γυναίκα, ανακάλυψη που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και έντονο ενδιαφέρον διεθνώς. Όσον αφορά στην καταγωγή της νεκρής, θεωρείται, βάσει της ανάλυσης, πως επρόκειτο για άτομο που προερχόταν από τη νότια Σκανδιναβία και σίγουρα δεν ήταν σλαβικής καταγωγής.
Τη διάλεξη συνέχισε ο καθηγητής Neil Price, υπογραμμίζοντας πως είναι πλέον προφανές ότι δεν επρόκειτο για μια «απλή» ταφή: Εξαρχής είχε θεωρηθεί ότι επρόκειτο για τον τάφο ενός πολεμιστή υψηλού status, ενδεχομένως κάποιου στρατιωτικού ή πολιτικού ηγέτη- και ότι η μόνη διαφορά που προκύπτει, με βάση τις νέες έρευνες ήταν πως επρόκειτο για γυναίκα.
Παρουσιάζοντας στοιχεία που υποδεικνύουν ότι όντως επρόκειτο για τον σωστό σκελετό και ότι ήταν πραγματικά γυναίκα, ο καθηγητής Price αναφέρθηκε στη συνέχεια σε άλλες περιπτώσεις ευρημάτων και απεικονίσεων ενόπλων γυναικών στην εποχή: Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε και στην εξιστόρηση από τον Ιωάννη Σκυλίτζη βυζαντινής εκστρατείας εναντίον των Ρως στη Βουλγαρία, όπου αναφέρεται η ανακάλυψη νεκρών γυναικών πολεμιστριών μεταξύ των πεσόντων Ρως. Επίσης, όπως σημείωσε, υπάρχει πάντα και η παράδοση των Βαλκυριών.
«Ήταν μοναδική στην Ευρώπη του 10ου αιώνα οπότε; Όχι» είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής Price, αναφέροντας και άλλες περιπτώσεις γυναικών στην ίδια περίοδο που είχαν ρόλους πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, όπως η Έθελφλεντ της Μερκίας, η Έμμα της Βουργουνδίας και η Γκερμπέργκα της Σαξονίας.
Όπως είπε χαρακτηριστικά, οι επιπτώσεις από τη συγκεκριμένη ανακάλυψη είναι μεγάλες- τόσο για την κοινωνία των Βίκινγκς όσο και για τη θέση των γυναικών σε αυτήν. «Ποια ήταν μέσα στον τάφο; Ποτέ δεν θα μάθουμε με βεβαιότητα. Πώς σκέφτονται οι άνθρωποι για αυτόν και γιατί; Ποιες είναι οι αντιλήψεις μας για τις γυναίκες, τους πολεμιστές, τις γυναίκες πολεμίστριες, τα ζητήματα φύλων στην εποχή των Βίκινγκς και τη σημερινή; Θα έπρεπε να αναλογιστούμε τι λέει αυτό για ολόκληρη την εποχή των Βίκινγκς» τόνισε ο καθηγητής Price.