Ήταν Δεκέμβριος του 2020 όταν κυκλοφόρησε στη Γαλλία το βιβλίο του πρώην διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου της Γαλλίας, Γάλλου ορθόδοξου θεολόγου και ιστορικού Ζαν-Φρανσουά Κολοζιμό με τίτλο:Le sabre et le turban (Το ξίφος και το σαρίκι ) και υπότιτλο: Jusqu’où ira la Turquie ? (Μέχρι πού θα φτάσει η Τουρκία;) το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις σε μετάφραση της Χριστίνας Σταματοπούλου.
Το βιβλίο βασίστηκε στο ιστορικό ντοκιμαντέρ «Τουρκία, ένα ανυπόφορο έθνος» που είχε προβληθεί ένα χρόνο νωρίτερα, το 2019. Τόσο το βιβλίο όσο και το ντοκιμαντέρ έχουν έναν στόχο. Να εξηγήσουν στο ευρύ κοινό - και στη προκειμένη περίπτωση στο γαλλικό κοινό- το κρυμμένο πρόσωπο της Τουρκίας.
Το 2020, χρονιά κυκλοφορίας του βιβλίου, βρισκόμαστε σ΄ένα έτος καμπής για τις σχέσεις Ευρώπης και Τουρκίας και ιδιαίτερα για τις σχέσεις της Γαλλίας με την Τουρκία. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έτος συνειδητοποίησης της γαλλικής κοινωνίας η οποία αρχίζει να αντιλαμβάνεται το πραγματικό τουρκικό πρόσωπο βλέποντας ταυτόχρονα την ευρωπαϊκή μάσκα που φορούσε μέχρι πρόσφατα η Τουρκία, μια μάσκα που χρησιμοποιούσε κατά το δοκούν και ανάλογα με τα πόσα κονδύλια ήθελε να εισπράξει από τα ευρωπαϊκά ταμεία, να ξεθωριάζει και να χάνεται.
Η απόφαση του Ερντογάν για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί τον Ιούλιο του 2020 σε συνδυασμό με την γαλλο-τουρκική αντιπαράθεση για τον Λίβανο – καθώς το τουρκικό κατέστημενο δεν είδε με καθόλου καλό μάτι την διπλή επίσκεψη του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν τον Αύγουστο του 2020 στην πολύπαθη χώρα η οποία ήρθε ως αποτέλεσμα της τραγικής έκρηξης της 4ης Αυγούστου 2020 αλλά και της προσπάθειας της Γαλλίας να διεκδικήει ρόλο και λόγο στη Μεσόγειο- ήταν οι πρώτες ρωγμές στην τουρκική ευρωπαϊκή μάσκα.
Ακολούθησε ο χαρακτηρισμός του Μακρόν ως ψυχοπαθή από τον Ερντογάν. Ένας χαρακτηρισμός που ήρθε ως αποτέλεσμα της απόφαση του Γάλλου προέδρου να κηρύξει τον πόλεμο ενάντια στον ισλαμικό εξτρεμισμό. Είχε προηγηθεί ο αποκεφαλισμός του Γάλλου καθηγητή Σαμιουέλ Πατί από τον 18χρονο ισλαμιστή τσετσένικης καταγωγής επειδή ο 47χρονος δάσκαλος της γαλλικής ιστορίας και γεωγραφίας, στο όνομα της ελευθερίας της εκφρασης χρησιμοποίησε καρικατούρες που εικόνιζαν τον Μωάμεθ από παλιά τεύχη του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo. Ως απάντηση ο Μακρόν αποφάσισε να δώσει την άδεια ώστε κυβερνητικά κτήρια στη Γαλλία να φωτιστούν με τα ίδια σκίτσα του Charlie Hebdo που σατίριζαν τον Μωάμεθ και ήταν η αιτία για τον αποκεφαλισμό του καθηγητή, γεγονός που εξόργισε τον Ερντογάν και ξεκινάει μια άνευ προηγουμένου επίθεση.
Είναι η χρονική στιγμή που η γαλλική κοινωνία αρχίζει σταδιακά να αφυπνίζεται και να κατανοεί, έστω και αργά, το κρυμμένο πρόσωπο της Τουρκίας, όπως αυτό αποκαλύπτεται στις σελίδες του βιβλίου του Κολοζιμό.
Το κρυμμένο πρόσωπο και η «τύφλωση» της Δύσης
Πρόκειται για ένα πρόσωπο που για 100 χρόνια το «σύγχρονο» τουρκικό κράτος προσπαθεί να κρύψει, άλλοτε πίσω από την επιχείρηση ένταξης του στην Ευρώπη, η οποία αποτελεί παρακαταθήκη του Κεμάλ και άλλοτε πίσω από το οικονομικό θαύμα της ανάπτυξης, το οποίο ήταν μέχρι πρόσφατα η παρακαταθήκη του Ερντογάν.
Διότι ουδείς πλέον αρνείται ότι η οικονομική κρίση μαστίζει την Τουρκία καθώς η αύξηση του πληθωρισμού τον Μάιο στο 73% και οι άσχημες συνθήκες στις οποίες ζουν οι Τούρκοι, που αναγκάζονται να αγοράζουν στη μισή τιμή ληγμένα προϊόντα, αποδεικνύουν ότι το τουρκικό οικονομικό θαύμα που ευαγγελιζόταν ο Τούρκος πρόεδρος τα πρώτα χρόνια της εξουσίας του, δεν υφίσταται.
Αυτό φυσικά δεν τον εμποδίζει να συνεχίσει την πολιτική του, καθώς δεν θα διστάσει να θυσιάσει την ευημερία, ακόμη και την επιβίωση, των κατώτερων οικονομικά στρωμάτων για να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει για το τουρκικό κράτος. αλλά και για τη δική του υστεροφημία. Ας μη λησμονούμε πως στο Ισλάμ είναι κυρίαρχη η κουλτούρα του θανάτου και όχι της ζωής, καθώς ο στόχος του «καλού» ισλαμιστή είναι μια καλύτερη μεταθανάτια ζωή.
Με άλλα λόγια η οικονομία είναι ζήτημα ελάσσονος σημασίας για την Τουρκία καθώς δεν καθορίζει τις επιλογές του Τούρκου πολίτη. Σε αντίθεση με τη δυτική οπτική όπου η οικονομία και οι συνθήκες οι οποίες επικρατούν στη κοινωνία είναι που καθορίζουν την απόφαση των ψηφοφόρων να στραφούν σε κάποιον υποψήφιο και να τον στηρίξουν, στην Τουρκία το κοινό ποδηγετείται από τον εκάστοτε πολιτικό αρχηγό, πολύ περισσότερο όταν αυτός συγκεντρώνει στο πρόσωπό του και θρησκευτικά στοιχεία όπως ο Ερντογάν.
Είναι λοιπόν μάλλον ατυχές για τη Δύση να κρίνει την πολιτική κατάσταση στην Τουρκία με βάση με την ευρωπαϊκή οπτική και να προσπαθεί να κατανοήσει τον Τούρκο πρόεδρο και τον Τούρκο ψηφοφόρο με γνώμονα τα δεδομένα των δυτικών κοινωνιών. Ίσως γι΄αυτό άργησε τόσο πολύ να αντιληφθεί το πραγματικό πρόσωπο της Τουρκίας, εμμένοντας εμμονικά στο μύθο ενός σύγχρονου τουρκικού κράτους, όπως αυτό προερχόταν από τον Μουσταφά Κεμάλ.
Η αλήθεια είναι πως το συγκεκριμένο βιβλίο έρχεται να καταρρίψει πολλούς μύθους οι οποίοι κυριαρχούσαν όχι μόνο στα σαλόνια των Βρυξελλών, του Βερολίνου και των Παρισίων, αλλά και της Αθήνας. Ο μύθος του απρόβλεπτου Ερντογάν,ο μύθος ότι αν υποχωρήσουμε στις επιδιώξεις της Άγκυρας η σύγκρουση Ελλάδας Τουρκίας θα αποφευχθεί και ο μύθος ότι ο διάδοχος του Ερντογάν θα είναι καλύτερος απλώνονται ως ομίχλη δημιουργώντας την κατάλληλη τύφλωση ακόμη και στην ελληνική πολιτική σκηνή, η οποία μέχρι πρόσφατα αδυνατούσε να αντιληφθεί την ρεαλιστική πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Το βιβλίο του Κολοζιμό έρχεται να καταρρίψει από τη μια αυτούς τους μύθους και από την άλλη έρχεται να θυμίσει την θεωρία της «Σύγκρουσης των Πολιτισμών» του Σάμιουελ Χάντιγκτον, ο οποίος είχε προβλέψει την επιστροφή της Τουρκίας στον ισλαμικό κόσμο. Η τουρκική πολιτική, όπως ασκείται σήμερα, επιβεβαιώνει με τον πλέον απόλυτο τρόπο τη θεωρία του Χάντιγκτον περί Σύγκρουσης Πολιτισμών, μια θεωρία που τόσο είχε χλευαστεί παλαιότερα από τους θιασώτες της παγκοσμιοποίησης.
Οι απειλές που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στα «ματωμένα σύνορα του Ισλάμ» (μια έκφραση του Χάντιγκτον που είχε προκαλέσει αντιδράσεις, αλλά και όσα συνέβησαν στον πόλεμο Αρμενίας Αζερμπαϊτζάν αποδεικνύουν πως η πορεία σύγκρουσης έχει ξεκινήσει. Η Δύση γενικά και η Ελλάδα ειδικά δεν έχουν περιθώρια ούτε να εθελοτυφλούν ούτε να κωφεύουν.
Αυτή η συνειδητοποίηση είναι αποτέλεσμα της ρητορικής Ερντογάν. Μιας νεο-οθωμανικής ρητορικής που θυμίζει ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει στην Τουρκία από την Άλωση της Πόλεως το 1453 μέχρι και σήμερα.
Το σύγχρονο τουρκικό κράτος αποτέλεσμα των διεθνών συνθηκών του «Μεγάλου Πολέμου» (όπως είχε ονομαστεί ο Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος) και της προσπάθειας από την πλευρά της Δύσης να διευθετηθεί το Ανατολικό Ζήτημα και το πρόβλημα του «Μεγάλου Ασθενή», όπως ονομαζόταν η καταρρέουσα την εποχή εκείνη Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ. Ήταν απλά μια προσπάθεια του Μουσταφά Κεμάλ για να επιβιώσει η Τουρκία.
Ο χαρακτηρισμός της ως Μεγάλου Ασθενή στοιχειώνει και θα στοιχειώνει για πάντα την Τουρκία. Όλα τα κράτη έχουν σύνδρομα που προσπαθούν να ξεπεράσουν. Το σύνδρομο που η Τουρκία προσπαθεί να το ξεπεράσει είναι ο φόβος της μήπως βρεθεί ξανά ως Μεγάλος Ασθενής στην παγκόσμια σκακιέρα. Γι΄αυτό, η Τουρκία προσπαθεί να διαστέλεται συνεχώς για να μην εξαφανιστεί. Για να μην βρεθεί ξανά στη δίνη να πρέπει να ορίζουν την τύχη της οι Μεγάλες Δυνάμεις ακριβώς επειδή δεν έχει εθνική ομοιογένεια, αλλά ο συνδετικός της κρίκος είναι το σουνιτικό μουσουλμανικό στοιχείο, το οποίο προσπαθεί να στηρίξει μέσα από το σαρίκι ο Ερντογάν.
Η αλήθεια είναι πως αν δεν υπήρχε ο Ερντογάν να λειτουργεί ως ο επανιδρυτής της Τουρκίας, όπως τον χαρακτηρίζει ο Κολοζιμό, θα έπρεπε να τον εφεύρουμε. Καθώς η δική του νεο-οθωμανική ρητορική οδήγησε στη ρεαλιστική συνειδητοποίηση.
