Το ζήτημα με την ονομασία της Μακεδονίας έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός «Μαύρου Κύκνου»: ασυμμετρίες, καταστροφικά ρίσκα και τεράστιες, μη αναστρέψιμες συνέπειες όπου ο νικητής τα παίρνει όλα «winner-takes-all effect». Σε περίπτωση που επικυρωθεί η συμφωνία για την ονομασία «Βόρεια Μακεδονία», η ΠΓΔΜ τα κερδίζει όλα, η δική μας πλευρά χάνει τα πάντα. Θα είναι ένας αρνητικός «Μαύρος Κύκνος» για την Ελλάδα και ένας θετικός «Μαύρος Κύκνος» για τα Σκόπια. Επαναλαμβάνω: είναι δρόμος χωρίς επιστροφή, η ζημιά θα είναι ασύλληπτη –από πολιτικής, ιστορικής, πολιτιστικής, τουριστικής και οικονομικής άποψης– και μη αναστρέψιμη.
Ο «Μαύρος Κύκνος» – μια θεωρία που παρουσιάστηκε από τον Nassim Taleb, τον κορυφαίο παγκοσμίως ειδικός στο Risk Management– συνιστά ένα απροσδόκητο γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο, είτε αρνητικό είτε θετικό, που μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα. Υπάρχουν θετικοί «Μαύροι Κύκνοι» (ευκαιρίες) και αρνητικοί «Μαύροι Κύκνοι» (με καταστροφικές συνέπειες). Μια από τις ιδιότητες του «Μαύρου Κύκνου» είναι η ασυμμετρία στις συνέπειες – θετικές ή αρνητικές. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του «Μαύρου Κύκνου» είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.
Όπως υποδεικνύει ο Nassim Taleb μπορούμε να έχουμε μια γενική ιδέα για το ενδεχόμενο εμφάνισης ενός «Μαύρου Κύκνου», να κατανοήσουμε τη ‘δυναμική’ του φαινομένου και τις πιθανές συνέπειες και να είμαστε προετοιμασμένοι. Μπορούμε να μετατρέψουμε ένα «Μαύρο Κύκνο» σε «Γκρίζο Κύκνο».
Ο Nassim Taleb χρησιμοποιεί τον όρο «Extremistan» (Εξτρεμοχώρα) για να χαρακτηρίσει πολύπλοκες καταστάσεις ακραίων διαστάσεων που θεωρούνται αδιανόητες ακόμη και στο επίπεδο πρόβλεψης ενδεχομένων. Η Εξτρεμοχώρα εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και ασύμμετρους κινδύνους που μπορεί να οδηγήσουν σε βαριά κλιμάκωση των φαινομένων με σύνθετη και υψηλή τυχαιότητα και σε δραματικές ανατροπές.
Το θέμα της Μακεδονίας έχει όλα τα στοιχεία της Εξτρεμοχώρας: ένα εξαιρετικά επικίνδυνο περιβάλλον με χαοτικές, περίπλοκες και ακραίες καταστάσεις και συνθήκες που ενθαρρύνουν την εμφάνιση «Μαύρων Κύκνων». Τα γεγονότα και οι εξελίξεις δεν μπορούν να προβλεφθούν με βάση την παρατήρηση του παρελθόντος. Σε τέτοια εξαιρετικά εύθραυστα συστήματα –σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά– η πολυπλοκότητα, οι αλληλεξαρτήσεις, η ρευστότητα, η αβεβαιότητα, ο παράγοντας χρόνος και οι αρνητικές ασυμμετρίες πρώτον μπορούν να οδηγήσουν σε τεράστια σφάλματα από πλευράς πρόγνωσης και δεύτερο εμπεριέχουν καταστροφικό ρίσκο.
Στο βιβλίο τους Superforecasting: The Art and Science of Prediction, οι Καθηγητές Tetlock και Gardner παρουσιάζουν τα ευρήματα διεθνούς έρευνας που καταδεικνύουν τα σοβαρά και συστηματικά σφάλματα των πολιτικών και ειδικών εμπειρογνωμόνων όσον αφορά στην πρόγνωση γεγονότων οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής φύσης.
Ο Νομπελίστας Daniel Kahneman στο βιβλίο του Thinking, Fast and Slow αποδίδει την αποτυχία των προβλέψεων στην τάση να υποεκτιμούμε ή να υπερεκτιμούμε τα διάφορα φαινόμενα, γεγονότα και καταστάσεις. Η λήψη αποφάσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη την αβεβαιότητα, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων και τον αντίκτυπο, τη σοβαρότητα των συνεπειών.
Εάν αύριο διεξαχθεί δημοψήφισμα ή δημοσκόπηση ώστε ο ίδιος ο Ελληνικός λαός να επιλέξει ανάμεσα σε δύο ονομασίες: 1. Βόρεια Μακεδονία και 2. Σλαβομακεδονία (εισήγηση του πιο έγκριτου –και βραβευμένου πολλές φορές– Καθηγητή Γλωσσολογίας, πρώην Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργού Παιδείας της Ελλάδος Γ. Μπαμπινιώτη) πιστεύω σχεδόν το 100% των πολιτών θα επέλεγε το δεύτερο. Γιατί δεν λήφθηκε υπόψη η πρόταση του Καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη την οποία ανέλυσε ο ίδιος πολλές φορές στα ΜΜΕ;
Για το Branding, η διαφορά μεταξύ των όρων «Βόρεια Μακεδονία» και «Σλαβομακεδονία» είναι από τον ουρανό μέχρι τη γη. Με τον όρο «Βόρεια Μακεδονία» χάνουμε τα πάντα. Με τον όρο «Σλαβομακεδονία» ουσιαστικά δεν χάνουμε τίποτα. Αυτό λέει η τέχνη και η επιστήμη του Branding.
Όπως σημειώνει ο Nassim Taleb, στην εποχή των ασυμμετριών, μια αλλαγή 1% στα συστήματα μπορεί να μειώσει την ευθραυστότητα «fragility» –ή να αυξήσει την ανθεκτικότητα «antifragility»– κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται μόνο πολύ λίγα βήματα για να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα και πιο ασφαλή.