Όταν ακούει κανείς για ναυάγια και ναυτικές τραγωδίες, το μυαλό των περισσότερων πάει αναπόφευκτα στον «Τιτανικό», ή, αν μιλάμε για την Ελλάδα, για τα ναυάγια του «Χειμάρρα» και, στην πιο πρόσφατη ιστορία, του «Εξπρές Σάμινα». Ωστόσο κανένα από αυτά που αναφέρθηκαν δεν φτάνει από άποψης αριθμού νεκρών το πιο πολύνεκρο ναυάγιο που έχει λάβει χώρα στις ελληνικές θάλασσες, το οποίο αποτελεί επίσης τη μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία της Μεσογείου- και παρόλα αυτά έχει σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί: Το ναυάγιο του ατμοπλοίου «Oria», το 1944, το οποίο είχε πάνω από 4.000 νεκρούς.
Η τραγωδία του «Oria» ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία στα χρονικά: Το 2127 τόννων σκάφος παρέσυρε στον υγρό του τάφο πάνω από 4.000 ανθρώπους- οι περισσότεροι εκ των οποίων Ιταλοί αιχμάλωτοι, ενώ στο πλήρωμα συμπεριλαμβάνονταν πολλοί Έλληνες. Το ναυάγιο ανακάλυψε και ταυτοποίησε ο Αριστοτέλης Ζερβούδης, Έλληνας επαγγελματίας δύτης, ο οποίος τιμήθηκε για αυτό από την ιταλική κυβέρνηση, ανακηρυσσόμενος Cavaliere dell’Ordine della Stella d’Italia (Ιππότης του Τάγματος του Αστέρος της Ιταλίας).
Ο κ. Ζερβούδης έχει συμμετέχει και σε άλλα εγχειρήματα αντίστοιχης σημασίας για την ελληνική ναυτική ιστορία- μεταξύ των οποίων ο εντοπισμός του ατμοπλοίου «Χειμάρρα» και η ταυτοποίηση του γερμανικού υποβρυχίου U-133.
O κ. Ζερβούδης μίλησε στη HuffPost Greece για την ξεχασμένη αυτή τραγωδία των ελληνικών θαλασσών, παρέχοντας επίσης πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Η ιστορία του «Oria»
Όπως εξιστορεί ο κ. Ζερβούδης, το 2.127 τόννων, νορβηγικών συμφερόντων ατμόπλοιο «Oria», ναυπηγήθηκε το 1920 από την Osbourne, Graham & CO Ltd και ταξίδευε για τα συμφέροντα της Fearnley & Eger (Όσλο). Χρησιμοποιήθηκε κατά τη γερμανική επιχείρηση για την κατάληψη της Νορβηγίας, και τον Ιούνιο του 1941, ενώ ήταν στην Καζαμπλάνκα, μετονομάστηκε σε «Saint Julienne» από τη γαλλική κυβέρνηση του Vichy. Επανήλθε σε γερμανικό έλεγχο τα τέλη του Νοεμβρίου του 1942, οπότε και ξαναπήρε την προηγούμενη ονομασία του, φεύγοντας από τη Μασσαλία για την Ιταλία.
Ακολούθησαν τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 1943, με την ιταλική παράδοση και τα γερμανικά αντίποινα- και το «Oria» έπαιξε ρόλο, συμμετέχοντας στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Ιταλών. Σε αυτό το πλαίσιο ήταν στις 7 Φεβρουαρίου του 1944 στη Ρόδο, με 4.110 Ιταλούς αιχμαλώτους από τη φρουρά της Λέρου και της Ρόδου, 60 Γερμανούς και το πλήρωμα με Νορβηγό καπετάνιο.
Συνοδευόμενο από γερμανικές τορπιλακάτους άρχισε το ταξίδι με προορισμό τον Πειραιά, και στις 12 Φεβρουαρίου κατά τις 18.30 έπλεε κοντά στο Σούνιο, με ανέμους έντασης 10 μποφόρ. Τα ημερολόγια των γερμανικών πλοίων συνοδείας υποδεικνύουν πως, παρά τις ελλείψεις στους ναυτικούς χάρτες της εποχής, είχε επισημανθεί στον πλοίαρχό του η πορεία που έπρεπε να ακολουθήσει μέσα στη νύχτα και τη θαλασσοταραχή, προκειμένου να αποφύγει υφάλους και βραχονησίδες. Ωστόσο η τραγωδία χτύπησε στις 18.45, αρχίζοντας με μια φωτοβολίδα και μήνυμα «προσαράξαμε» στον ασύρματο: Το πλοίο είχε χτυπηθεί στη δεξιά πλευρά από βράχια, με αποτέλεσμα να πλημμυρίσει να σπάσει σε δύο κομμάτια, με την πλώρη να εξέχει από το νερό.
Ο τελικός απολογισμός, όπως λέει ο κ. Ζερβούδης, φαίνεται πως ήταν 4.095 Ιταλοί, 20 Γερμανοί και 21 μέλη του πληρώματος του πλοίου (πολλοί Έλληνες). Επέζησαν 21 Ιταλοί, 40 Γερμανοί, ο Νορβηγός καπετάνιος και ένας Έλληνας μηχανικός.
HuffPost Greece: Θεωρείται ότι είναι το πιο πολύνεκρο στις ελληνικές θάλασσες: Για να γίνουν κατανοητά τα μεγέθη, ποιο είναι το επόμενο ναυάγιο με τους περισσότερους νεκρούς;
Αριστοτέλης Ζερβούδης: Είναι η μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία στην Μεσόγειο και η 4η μεγαλύτερη στα παγκόσμια χρονικά. Στην Ελλάδα το δεύτερο μεγαλύτερο ναυάγιο σε ανθρώπινες απώλειες είναι το «ΧΕΙΜΑΡΡΑ» στον Νότιο Ευβοϊκό με 389 νεκρούς τον Ιανουάριο του 1947 το οποίο έχω ανακαλύψει με την ομάδα μου το 2000.
Το ναυάγιο του «Oria» είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστο στο ελληνικό κοινό. Πού το αποδίδετε αυτό;
Από το 1950 που κάποιοι έκοψαν το κύτος του πλοίου για σίδερο, το ναυάγιο ξεχάστηκε εντελώς, έως το 1999 που το ανακάλυψα ξανά. Φυσικά το 1950 δεν γνώριζαν ποιο πλοίο είναι ούτε την ιστορία του. Το ελληνικό κοινό δεν ασχολήθηκε ποτέ με αυτά τα γεγονότα και γι′ αυτό κάποιοι δύτες όπως εγώ προσπαθούμε να τα φέρουμε στο φως, καθώς έχουν μεγάλη σημασία για την παγκόσμια ιστορία.
Καθώς το «Oria» είναι ο υγρός τάφος τόσων ανθρώπων, έγιναν προσπάθειες από την πλευρά μου, και σε συνεννόηση με την ιταλική πρεσβεία έτσι ώστε τα προσωπικά είδη των Ιταλών που φέρουν ονόματα να ανελκυστούν και να παραδοθουν στις οικογένειες τους. Η ιστορία είχε πάρει διαστάσεις στην Ιταλία: Ο πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ματαρέλα κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο που έχουμε φτιάξει στο 60χλμ της Αθηνών-Σουνίου, όπως και ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την αναζήτηση του «Oria» και πώς εντοπίσατε τη θέση του ναυαγίου;
Ψαράδες της περιοχής μάζευαν στα δίχτυα τους μεταλλικές καραβάνες χωρίς να ξέρουν τι είναι, ξεκίνησα να ψάχνω την περιοχή νοτιοανατολικά της νήσου του Πατρόκλου και κάποια στιγμή είδα τα πρώτα συντρίμμια. Πολλές καραβάνες έχουν χαραγμένα ονόματα Ιταλών και μηνύματα στις οικογένειες τους, έτσι μου δόθηκε μια κατεύθυνση για το πού πρέπει να ψάξω και να βρω ποιο πλοίο ηταν. Δύο χρόνια μετά την πρώτη κατάδυση εντόπισα την ιστορία του στα γερμανικά αρχεία.
Θα μπορούσατε να μας διηγηθείτε την ιστορία του εντοπισμού και της κατάδυσης στο ναυάγιο; Πότε κατεβήκατε, τι βρήκατε, σε τι κατάσταση είναι, για πόσο καιρό αναμένεται να επιβιώνει ακόμα;
Τα συντρίμμια τα εντόπισα το 1999 και καταδύομαι εκεί ακόμα, αν και η διάβρωση έχει κάνει ορατά τα σημάδια της σε ότι εχει απομείνει. Το πλοίο κόπηκε αρχές του 1950 και όλο το φορτίο μαζί με τα ανθρώπινα υπολείμματα το πέταξαν στον βυθό. Παντού είχε καραβάνες, παγούρια, πυρομαχικά, και ανθρώπινα οστά.
Πέραν του Oria, ποια θεωρείτε πως είναι τα σημαντικότερα ναυάγια τα οποία έχετε ανακαλύψει/ καταδυθεί;
Το ατμόπλοιο «Χειμάρρα», στον νότιο Ευβοϊκό, και το γερμανικό υποβρύχιο U-133, στην Αίγινα.
