Τη διαχείριση διεθνών κρίσεων με γνώμονα τα εθνικά συμφέροντα, αναμένεται να αναδείξει η Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη. Το διακύβευμα δεν είναι το γιατί δεν προσκλήθηκε η Ελλάδα, αλλά το πώς θα κινηθούν τα ισχυρά κράτη, που υποστηρίζουν, είτε τον πρωθυπουργό Φαγέζ αλ Σαράζ, είτε τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και στις πιέσεις που ενδέχεται να ασκήσουν ώστε να επηρεάσουν τις αντιμαχόμενες πλευρές. Η ιστορία έχει αποδείξει ότι απαιτούνται πολλές συνομιλίες για την επίλυση μιας σοβαρής κρίσης και η γερμανική πρωτοβουλία δεν αποτελεί εξαίρεση του κανόνα.
Η ατζέντα της Διάσκεψης έχει τρεις στόχους:
(α) Επίτευξη εκεχειρίας,
(β) Διακοπή της παρέμβασης εξωτερικών δρώντων στη Λιβύη και
(γ) Εναρξη της διαδικασίας πολιτικού διαλόγου των εμπόλεμων πλευρών για την επίτευξη λύσης.
Το Βερολίνο έχει προσκαλέσει Τουρκία, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ, Βρετανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κονγκό, Ηνωμένα Έθνη, Ευρωπαϊκή Ένωση, Αφρικανική Ένωση, Αραβικό Σύνδεσμο, Αλγερία και Αίγυπτος. Κράτη και οργανισμοί που σύμφωνα με Γερμανία και Ηνωμένα Έθνη ασκούν άμεση επιρροή στις εξελίξεις στη Λιβύη. Η αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνηση της Τρίπολης, του αλ Σαράζ έχει ζητήσει να προσκληθούν Κατάρ και Τυνησία.
Εθνικά συμφέροντα
Η γερμανική πρωτοβουλία για ειρήνευση στη Λιβύη, που άρχισε τον Σεπτέμβριο του 2019, ακολουθεί το μοντέλο του Berlin Process που εγκαινιάστηκε το 2015 με στόχο την ένταξη κρατών των δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ. Το Βερολίνο έχει υιοθετήσει, στο πλαίσιο αυτό, μια διεθνή διπλωματία με στόχο την επιρροή στους τομείς της πολιτικής, της οικονομικής ανάπτυξης, της ενέργειας και των επενδύσεων. Η Γερμανία επιδιώκει να παρουσιάσει προφίλ ενεργής διπλωματίας που μπορεί να διαμορφώνει τη λήψη αποφάσεων στη διαχείριση διεθνών κρίσεων.
Η διοργάνωση της Διάσκεψης του Βερολίνου άπτεται και των διμερών σχέσεων Ρωσίας – Τουρκίας και Ρωσίας – Γερμανίας, που έχουν τη δική τους σημειολογία. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει στενή συνεργασία με το Ταγίπ Ερντογάν, αναφορικά με τη Συρία, την ανατολική Μεσόγειο καθώς και με τη διπλωματία των αγωγών. Ταυτόχρονα, Μόσχα και Βερολίνο έχουν εκτός από οικονομικές σχέσεις και κοινά ενεργειακά συμφέροντα, που ενισχύονται ακόμα περισσότερο με την κατασκευή του Nord Stream 2. Γερμανία και Ρωσία έχουν αντιδράσει έντονα στις κυρώσεις που επέβαλλε ο Ντόναλντ Τραμπ, ώστε να αποτρέψει την υλοποίηση του αγωγού. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος υποστηρίζει το στρατάρχη Χαφτάρ φαίνεται ότι έχει τη δυνατότητα, να τον επηρεάσει, όπως και τον Ερντογάν, σύμμαχο του πρωθυπουργού αλ Σαράζ.
Ο ρόλος της Γαλλίας στις εξελίξεις της Λιβύης θεωρείται άλλη μια σημαντική παράμετρος, καθώς ο Εμανουέλ Μακρόν επιδιώκει να αφήσει το δικό του στίγμα. Τα γαλλικά ενεργειακά και οικονομικά συμφέροντα στη Λιβύη διασφαλίζονται από το στρατάρχη Χαφτάρ και αφορούν συμβόλαια για ανοικοδόμηση και εκμετάλλευση πετρελαϊκών αποθεμάτων από την Total. Ο Χαφτάρ, ο οποίος ελέγχει την ανατολική Λιβύη έχει καταλάβει και πετρελαιοφόρες περιοχές που εκμεταλλεύονταν παλαιότερα η ιταλική ENI. Η γαλλική στήριξη προς τον Χαφτάρ εντάσσεται στο πλαίσιο ευρύτερων στρατηγικών στόχων σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική.
Σύμφωνα με τα ελληνικά ΜΜΕ, η Διάσκεψη του Βερολίνου σχετίζεται και με την υπογραφή του μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση θαλάσσιων συνόρων, που παραβιάζει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Όμως το Βερολίνο δεν προσκάλεσε την Ελλάδα να συμμετάσχει στη γερμανική πρωτοβουλία για τη Λιβύη. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας έχει επιδοθεί σε διπλωματικό μαραθώνιο για την προάσπιση των ελληνικών συμφερόντων, που περιλάμβανε και τη χθεσινή επίσκεψη στην Αθήνα του στρατάρχη Χαφτάρ, ο οποίος έχει επικρίνει το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης και θα συμμετάσχει στη Διάσκεψη. Ωστόσο, κάποιες φήμες ότι ο Χαφτάρ δεν θα υπογράψει εκεχειρία αν δεν ακυρωθεί το μνημόνιο, δεν φαίνεται να ευσταθούν και μάλλον δημιουργούν λανθασμένες προσδοκίες.
Η ελληνική κυβέρνηση ανέδειξε επικοινωνιακά το γεγονός ότι δεν προσκλήθηκε και κάποια γερμανικά ΜΜΕ το απέδωσαν σε τουρκική παρέμβαση. Όμως η σύνδεση της Διάσκεψης με την καταγγελία του μνημονίου Τουρκίας - Λιβύης, φέρεται να προβλημάτισε, βάσει της υπόθεσης ότι η ελληνική συμμετοχή πιθανότατα να αποσπούσε σε ένα βαθμό τη διπλωματική πρωτοβουλία από το στόχο της, δηλαδή τις προσπάθειες για ειρήνευση στη Λιβύη.
Η ελληνική διπλωματία ενδεχομένως θα μπορούσε να αλλάξει το αφήγημά της και να υιοθετήσει ένα άλλο, πιο προσαρμοσμένο στις ανάγκες της Διάσκεψης, προβάλλοντας τον τουρκικό αναθεωρητισμό σε ευρύτερο πλαίσιο, συνδυασμένο με τις παραμέτρους: της απειλής του ισλαμιστικού φονταμενταλισμού στην Ευρώπη, των παρενεργειών του μεταναστευτικού και των τουρκικών «proxy wars».