Ποτέ στο παρελθόν μετά το τέλος του λεγόμενου διπολισμού, η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής – στον αυλόγυρό μας δηλαδή - δεν ήταν τόσο περίπλοκη και απρόβλεπτη. Νέες ευκαιριακές βραχυπρόθεσμες ιερές και ανίερες συμμαχίες σπεύδουν να υποκαταστήσουν μακροχρόνιες παγιωμένες συμμαχίες και πολιτικο-στρατιωτικούς σχηματισμούς. Το Εθνικό Συμφέρον όπως ερμηνεύεται και στοιχειοθετείται ταυτισμένο με την συμφέροντα πολιτικής επιβίωσης του ηγέτη αποτελεί τον αποκλειστικό πρόσχημα, παράγοντα και κίνητρο συγκρούσεων, πολέμων, επεμβάσεων, απάθειας και αδράνειας. Θα νοσταλγούμε την εποχή που η σύγκρουση γινόταν τουλάχιστον υπό το απατηλό πρόσχημα, υπό τον πέπλο της ιδεολογίας, των αξιών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του παραγκωνισμένου διεθνούς δικαίου.
Αυτό που γίνεται επί οκτώ χρόνια στην Συρία, με την στήριξη, ανοχή, απάθεια και επιτήδεια ουδετερότητα αποτελεί αντιπροσωπευτικό αλλά σίγουρα όχι αποκλειστικό δείγμα κατάρρευσης του μεταπολεμικού παγκόσμιου συλλογικού συστήματος ασφαλείας , όπως το έχει ενσαρκώσει ο ΟΗΕ.
Σήμερα, δεν υπάρχει πλέον επίκληση ούτε του διεθνούς δικαίου μήτε καν των αξιών για να «δικαιολογήσεις» έστω προσχηματικά τον πόλεμο, την εισβολή, την εθνοκάθαρση, την ανθρωπιστική τραγωδία. Ευλόγως μεν εις μάτην δε απαιτούμε από περιφερειακούς παίκτες να σεβασθούν το Διεθνές Δίκαιο όταν τέσσερα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας προτιμούν να δρουν στο περιθώριο της εντολής που έχουν από την Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών
Η παρούσα φάση της ιστορίας δεν έχει ορατή ημερομηνία λήξης. Όπως ημερομηνία λήξης δεν έχουν οι πόλεμοι, τα εγκλήματα πολέμου και οι πληθυσμιακές προς την Ευρώπη μετακινήσεις από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής.
Οράματα και Χίμαιρες
Στο βιβλίο μου «Οράματα και Χίμαιρες-Διαδρομές ενός Διπλωμάτη» που κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση χάρις στον ευπατρίδη Εκδότη Ανδρέα Σιδέρη, πέραν των θέσεών μου για το Κυπριακό, για την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και την Αλβανία, έχω μία συνολική πρόταση για την Μέση Ανατολή, την Μεσόγειο και την ασφάλεια της Ευρώπης. Σκόπιμα το κεφάλαιο τιτλοφορείται «Το Κουτί της Πανδώρας». Καθαρά λόγια. Τίποτα σήμερα δεν μοιάζει με το χθες. Κυρίως όμως το άγνωστο για μένα αύριο θα είναι πολύ διαφορετικό του σήμερα. Αυτό δε που θεωρούμε ως «σήμερα» θα κρατήσει πολύ.
Η Τουρκία
Αυτό θα συμβαίνει όσο υπάρχει μετωπική σύγκρουση συμφερόντων στους κόλπους της μεταπολεμικής «Πενταρχίας», δηλαδή των 5 Μονίμων Μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Διευκολύνοντας ταυτόχρονα με την μορφή του αναπόφευκτου «παράπλευρου αποτελέσματος», την αυτονόμηση, ανεξέλεγκτη εμπλοκή και στρατιωτική δράση των περιφερειακών δυνάμεων. Κυρίως δε εκείνων όπως η Τουρκία που θεωρεί ότι έχει παγκόσμια εμβέλεια, απήχηση και εν τέλει ρόλο.
Τον διεκδικεί διότι – παρά τα κρίσιμα και υπαρξιακά εν τέλει προβλήματα της - οι δυνατότητες, η αποφασιστικότητα πολιτικο-στρατιωτικής παρεμβατικότητας και η επιλογή προσφυγής στην στρατιωτική βία αφορούν στα ζητήματα που βρίσκονται ψηλά στην ημερήσια διάταξη ( Ατζέντα) των παγκοσμίων προτεραιοτήτων. Εφάπτονται μερικώς ή ολικώς των Συμφερόντων Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ , της Ρωσικής Ομοσπονδίας, της Γαλλίας και βέβαια του ολοένα πλέον αυτόνομου στο Ευρωπαϊκό θέατρο και την παγκόσμια σφαίρα Ηνωμένου Βασιλείου.
Ισχύς του δικαίου ή το δίκαιο της ισχύος
Ο σύγχρονος τραγωδός δεν έχει προβλέψει «από μηχανής θεό». Οι συμμαχίες και οι διευθετήσεις πολιτικές, στρατιωτικές, οικονομικές δεν αποτελούν μηχανισμό αποτροπής ή πρόληψης ούτε διαθέτουν αυτοματοποιημένα πολιτικά αντανακλαστικά παρέμβασης. Επιπλέον, έχουν μεταβαλλόμενο ακόμη και μεταξύ των μελών τους προσδιορισμό των συμφερόντων και της απειλής. Ο ιστός του κοινού συμφέροντος στο πλαίσιο των συμμαχιών έχει φθαρεί. Μετά την διάλυση της Συνθήκης της Βαρσοβίας, το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ δεν καλύπτει το θεμελιώδες πρόβλημα Εθνικής Ασφάλειας της Ελλάδος .
Φοβούμαι ότι όπως έχουν τα πράγματα οι καλές μας επιλογές είναι περιορισμένες. Μένουμε υποχρεωτικά προσηλωμένοι στο δικό μας πεδίο. Στον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, των Αποφάσεων του ΟΗΕ και των αξιών και κεκτημένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχοντας συνείδηση των μετρήσιμων στην πράξη αποτελεσμάτων. Χαιρετίζουμε τα πρόσφατα για την Τουρκία Συμπεράσματα του Συμβουλίου Κορυφής της Ένωσης. Είναι ισχυρά και ενθαρρυντικά. Επιτέλους. Αμφιβάλλω εν τούτοις αν ειδικά σήμερα συνιστούν ικανή δύναμη αποτροπής, ανάσχεσης και περιορισμού της επιθετικότητας της γειτονικής Τουρκίας.
Επιμένουμε στην δύναμη του Δικαίου. Ή Άγκυρα προκρίνει το δίκαιο της Ισχύος.
* απόσπασμα από το POLICY PAPER Αρ.1, Έκδοση Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας (Απρίλιος 2018)