Μετά τη δοκιμασία των προηγούμενων μηνών, βρισκόμαστε επιτέλους σ’ ένα ξέφωτο. Έφτασε, συνεπώς, η ώρα μιας πρώτης αποτίμησης. Όπως συμβαίνει σε ανάλογες περιστάσεις, η πανδημία ήλθε να αποκαλύψει γυμνή την πραγματικότητα και να διαλύσει ιδεοληπτικά σχήματα, που επί δεκαετίες πρόθυμα υιοθετούνταν και αναπαράγονταν από μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Η κρίση του κορονοϊού, σε αυτή της τη διάσταση, υπήρξε περισσότερο διαφωτιστική από την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Ελπίζω να κατάλαβαν πια, όσες και όσοι επιδόθηκαν στη συκοφάντηση του ελληνικού δημοσίου πανεπιστημίου τα προηγούμενα έτη, ότι η Ελλάδα στηρίχθηκε στα πανεπιστήμια της, προεξάρχοντος του ΕΚΠΑ, για να βγει, όσο το δυνατόν αλώβητη, από την κρίση του κορονοϊού.
Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η Ελλάδα ανταποκρίθηκε, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, στην αντιμετώπιση της πανδημίας, τόσο σε υγειονομικό, όσο και σε κοινωνικό-πολιτικό επίπεδο. Μεγάλο μερίδιο στην επιτυχία αυτή πιστώνεται αναμφίβολα στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το οποίο, υπό την καθοδήγηση του πρύτανη Μ. Α. Δημόπουλου, ήρθη στο ύψος των περιστάσεων.
Οι άνθρωποι που επιλέχθηκαν από την Πολιτεία για να διαχειριστούν την υγειονομική πλευρά της κρίσης είναι κατά βάση καθηγητές και καθηγήτριες του ΕΚΠΑ. Η συμβολή τους υπήρξε κομβική. Η διαχείριση της πανδημίας επέβαλε στους πολιτικούς να στηριχθούν, όσο ποτέ άλλοτε, στην επιστήμη. Και το επιστημονικό δυναμικό του ΕΚΠΑ ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο, επιδεικνύοντας –πέρα από την επιστημοσύνη του- σημαντικές ικανότητες στη διαχείριση κρίσεων.
Την ίδια στιγμή, τα νοσοκομεία που επωμίστηκαν το μεγαλύτερο βάρος ήταν είτε πανεπιστημιακά, είτε συνεργαζόμενα με το ΕΚΠΑ. Τα μέλη της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΕΚΠΑ έδωσαν, στην πρώτη γραμμή, τη μάχη για τη θεραπεία των ασθενών, τη συγκέντρωση και τη μελέτη δεδομένων και, γενικότερα, για την υγειονομική θωράκιση της χώρας. Η ανταπόκριση τους ήταν συγκινητική και συγκλονιστική. Παράλληλα, βρέθηκαν στην πρωτοπορία της διεθνούς επιστημονικής έρευνας για την αντιμετώπιση του κορονοϊού.
Επίσης, το επιστημονικό δυναμικό του ΕΚΠΑ δημιούργησε εργαλεία και υποδομές που στόχευαν στην υποστήριξη τόσο των ασθενών, όσο και της ευρύτερης κοινωνίας. Ενδεικτικά, αναφέρω τα προγράμματα ψυχιατρικής και ψυχολογικής υποστήριξης των ανθρώπων που υπέφεραν και δοκιμάστηκαν στη διάρκεια της καραντίνας. Ιδιαίτερη μέριμνα ελήφθη και για την προετοιμασία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, σε όλες τις σχολικές βαθμίδες, μέσω της τεχνογνωσίας που διαθέτει το Ίδρυμα.
Πέραν τούτων, το ΕΚΠΑ παρείχε στον ελληνικό λαό ευκαιρίες δωρεάν επιμόρφωσης και ψυχαγωγίας υψηλού επιπέδου, με πολλαπλούς τρόπους. Επιπλέον, η πλειοψηφία των ειδικών που εμφανίστηκε στα μέσα ενημέρωσης για να απαντήσει στα ζητήματα που απασχόλησαν την κοινωνία –από τα αμιγώς ιατρικά έως τα θρησκευτικά και τα πολιτικά- ήταν μέλη του ΕΚΠΑ. Το κοινό ενημερώθηκε υπεύθυνα και οι καθηγήτριες και οι καθηγητές του Πανεπιστημίου μας προσέφεραν τα μέγιστα στη διαμόρφωση του κατάλληλου κοινωνικού κλίματος. Μην ξεχνάμε, ακόμα, ότι σε ένα ευρύτατο φάσμα κρατικών επιτροπών, που διαχειρίστηκαν επιμέρους όψεις της πανδημίας, τα μέλη του ΕΚΠΑ είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Τέλος, σε ένα πρωτόγνωρο εγχείρημα, το ΕΚΠΑ κατάφερε να οργανώσει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση των φοιτητών και των φοιτητριών του και να λειτουργήσει επιτυχώς ηλεκτρονικά. Μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα μετά την 10η Μαρτίου, όταν και έκλεισαν σχολεία και πανεπιστήμια, το ΕΚΠΑ κατόρθωσε να συνεχιστούν τα μαθήματα, αναβαθμίζοντας παράλληλα την ποιότητα των εκπαιδευτικών του υπηρεσιών. Μάλιστα, η παρακολούθηση των παραδόσεων στη διάρκεια της πανδημίας υπήρξε αυξημένη. Όταν άλλα πανεπιστήμια, πλέον προηγμένων της Ελλάδας χωρών, πελαγοδρομούσαν και έμεναν κλειστά, το ΕΚΠΑ στάθηκε όρθιο.
Το ΕΚΠΑ παρείχε και παρέχει στην ελληνική κοινωνία επιστήμονες που αποτελούν την προίκα αυτής της χώρας. Στα πολλά χρόνια λειτουργίας του έχει προσφέρει και συνεχίζει να προσφέρει σημαντικές κοινωνικές και εθνικές υπηρεσίες στον τόπο αυτό, παρά τα προβλήματά του. Εσχάτως, η κοινή γνώμη κατανόησε ότι πολλοί και πολλές πτυχιούχοι του στηρίζουν και άλλες, ισχυρότερες της δικής μας, χώρες, επηρεάζοντας καθοριστικά το διεθνές γίγνεσθαι.
Το ΕΚΠΑ έχει συνειδητά επιλέξει μια δική του ακαδημαϊκή στρατηγική, διαφορετική από το πρότυπο που έχει επικρατήσει αλλού. Για την επιλογή του αυτή, επί πολλά χρόνια, λοιδορήθηκε και διασύρθηκε. Ήλθε όμως η ώρα που απέδειξε ότι είναι ισχυρό στην πράξη και όχι στα λόγια· ότι διαθέτει περιεχόμενο και δυνάμεις· ότι αποτελεί την καρδιά του κράτους μας και την πνοή του λαού μας.