Η ανάγκη της προστασίας της ιδιωτικής περιουσίας από την κλοπή είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η ιδιοκτησία. Για την αποτροπή της εισβολής των κλεπτών σε κατοικίες όταν δεν ήταν δυνατή η φύλαξη από φρουρούς, οι διάφοροι πολιτισμοί χρησιμοποίησαν την προειδοποίηση από τα οικόσιτα ζώα τους (σκύλους, χήνες, κ.ά.). Ο τρόπος κατασκευής των οικιών τους με τη χωροθέτησή τους σε επικλινή εδάφη και τη δημιουργία ειδικών πατωμάτων που ενίσχυαν την ακουστικότητα ήταν τα μόνα εφόδια προειδοποίησης. Την ελληνιστική περίοδο όμως, παράλληλα με τους ευφυείς αυτοματισμούς του 3 αι. π.Χ., επινοείται ο ηχητικός συναγερμός τον οποίο περιγράφει και διασώζει με λεπτομέρειες ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς (1ος αι. π.Χ.) στο βιβλίο του «Πνευματικά».
Πρόκειται για τον αρχαιότερο αυτόματο μηχανικό συναγερμό προειδοποίησης της ιστορίας. Κατά τη λειτουργία του, μια πλήρως αυτοματοποιημένη ηχητική διάταξη ενεργοποιούνταν από το άνοιγμα της θύρας που προστάτευε. Αποτελούνταν από μια σάλπιγγα προσαρμοσμένη σε κοίλο ημισφαιρικό δοχείο που αναρτιόταν από μια αρθρωμένη ράβδο. Με το άνοιγμα της θύρας, ένα σχοινί μέσω τροχαλιών και αντίβαρων επέτρεπε την κλίση της ράβδου και, επομένως, την κάθοδο της σάλπιγγας. Το ημισφαιρικό δοχείο βυθιζόταν σε ένα δοχείο με νερό και ο εγκλωβισμένος αέρας σε αυτό ανάγκαζε τη σάλπιγγα να ηχήσει με έναν διαπεραστικό, αποτρεπτικό ήχο για τους εισβολείς. Εναλλακτικά, σύμφωνα με την τεχνολογία της εποχής (που παραλείπεται στο συγκεκριμένο κείμενο του Ήρωνος), αντί της σάλπιγγας, η ίδια διάταξη μπορούσε να λειτουργήσει ως ηχητική ειδοποίηση για τους φιλικούς επισκέπτες με τη χρήση αυλών που το άκρο τους κατέληγε σε ένα μικρό δοχείο με νερό. Τότε, λόγω της παλλόμενης (από την πίεση του αέρα) επιφάνειας του νερού στην έξοδο των αυλών, αυξομειωνόταν το ηχητικό μήκος τους και έτσι οι παραγόμενοι φθόγγοι ήταν μεταβαλλόμενης συχνότητας ώστε να αποδίδουν πιστά ένα ευχάριστο κελάηδισμα. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι μπορούσε να λειτουργεί απρόσκοπτα με χιλιάδες κύκλους εργασίας χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση. Η εναλλαγή μεταξύ σάλπιγγας και αυλών γινόταν κατά τη μετάβαση από τη νύκτα στη μέρα και αντίστοιχα.
Μόλις τον 18 αι. μ.Χ. στην Αγγλία επινοείται μια βελτιωμένη μηχανική διάταξη ηχητικής προειδοποίησης εισβολέων σε κατοικίες. Αποτελούνταν από κουρδιστά κουδούνια που ενεργοποιούνταν αυτόματα με την εισβολή και δημιουργούσαν μια εκκωφαντική και αποτρεπτική ατμόσφαιρα στο χώρο. Η συνεχής εξέλιξη από τότε οδήγησε το 1853 στον πρώτο ηλεκτρικό συναγερμό ηχητικής προειδοποίησης. Επινοήθηκε στη Βοστώνη και χρησιμοποιήθηκε για την προστασία των σπιτιών των εύπορων κατοίκων της.
Ο ηχητικός συναγερμός του Ήρωνος αποτελεί μια από τις 300 παγκόσμιες πρωτιές που «επανακτήθηκαν» μετά από τουλάχιστον 1.500 χρόνια και αναδεικνύονται με απόλυτη εγκυρότητα και αξιοπιστία από το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά που λειτουργεί στο Κολωνάκι, Πινδάρου 6 και Ακαδημίας (www.kotsanas.com). Την εβδομάδα από 22 έως 28 Οκτωβρίου οι επισκέπτες του μουσείου θα μπορούν να ξεναγηθούν δωρεάν στο έκθεμα. Θα μπορούν να εντρυφήσουν σε όλες τις πτυχές του: τον τρόπο κατασκευής του, τον τρόπο λειτουργίας του και το περιεχόμενο των πηγών που το τεκμηριώνουν. Παράλληλα, θα μπορούν να το λειτουργήσουν οι ίδιοι, να φωτογραφηθούν και να βιντεοσκοπηθούν μαζί του, και να το μοιραστούν διαδικτυακά με τους φίλους τους προβάλλοντας την αξιοθαύμαστη λησμονημένη τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων. Τιμώμενο έκθεμα της εβδομάδας για το διάστημα από 22 έως 28 Οκτωβρίου είναι ο ηχητικός συναγερμός του Ήρωνος του Αλεξανδρέως.
INFO
Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά, Πινδάρου 6 & Ακαδημίας, Κολωνάκι, 10671 Αθήνα
Επικοινωνία: 211 4110044, 6907 292002
Ώρες λειτουργίας: 09:00–17:00 καθημερινά και Σαββατοκύριακα
Website: http://kotsanas.com/
Facebook: @KotsanasMuseumOfAncientGreekTechnology
Instagram: @kotsanasmuseum