Οιοσδήποτε ενσκήψει στο πολιτικό γίγνεσθαι της Τουρκίας, στις συνδηλώσεις της λαϊκής ετυμηγορίας, πασχίζοντας να λύσει τους γρίφους εξουσίας εντός τούτης της εξ ανατολών χώρας με δυτικά ερμηνευτικά πρίσματα, στη καλλίστη θα φτιάξει μια άκρως δυσνόητη και αλλόκοτη εικόνα. Συνεπώς, μην απορεί κανείς όταν η συμβατική ακαδημαϊκή σκέψη της Δύσης παραδοξολογεί στις ορθολογικές της πλάνες.
Τα πολιτικά ρεύματα στην Τουρκία αναπτύσσουν sui generis δυναμικές.
Ούτως ειπείν, οι ευσεβείς πόθοι, βρετανικής και αμερικανικής αντιστοίχως προέλευσης, ότι ύστερα από τον «άθλο» του νεοτουρκικού θετικισμού, η σύγχρονη Τουρκία μεταμορφώθηκε και θα οδεύσει μετά βαΐων και κλάδων στη χωρία των «λελαμπρισμένων» εθνών ως το παρθένο κράτος του ισλαμικού σύμπαντος, γνήσια κοσμικό και φιλελεύθερο, ρίπτονται ξανά στον κάλαθο.
Άπειρη μελάνη έχει σπαταληθεί πάνω στο χαρτί ώστε να στηθεί μια εκτενής επιχειρηματολογία, πειστική ότι το συλλογικό φαντασιακό της Τουρκίας έχει αφομοιώσει τις νεωτερικές αξίες· ανόνητα έπη.
Όλες οι προσδοκίες περί δημοκρατικής έξωσης του «σουλτάνου» κατέρρευσαν εκκωφαντικώς. Ταυτόχρονα η νεκρανάσταση ενός νηφάλιου κεμαλισμού εκπεφρασμένου στο πρόσωπο του λαϊκού Κιλιτσντάρογλου διαψεύστηκε. Τουτέστιν πριν λίγες ημέρες επισφραγίστηκε η κοσμοϊστορική ρήξη με τους αλλοτινούς θεμέλιους λίθους της Σύγχρονης Τουρκίας, παρακαταθήκη του κοσμικού εθνικισμού.
Άλλωστε, ο αντι-ερντογανικός συνασπισμός δεν συνεπάγεται κεμαλίκη πανστρατιά.
Καίτοι η τουρκική καθημερινότητα στενάζει υπό άγριες συνθήκες, λ.χ. ο αστρονομικός πληθωρισμός που κυριολεκτικά θυμίζει πολεμική κατοχή μαζί με τη ραγδαία φτωχοποίηση, ο Ερντογάν θριάμβευσε, προκαλώντας αμηχανία και ψυχρολουσία στους δυτικούς ιθύνοντες. Πόθεν συνέβη αυτό;
Η στηλίτευση του καθεστώτος, της λογοκρισίας, της προπαγάνδας ή των πελατειακών δικτύων δεν διαλευκάνει το πως ο Ερντογάν αναβαπτίστηκε στη κολυμπήθρα της δημοκρατικής εντολής. Αν αναμασήσουμε κοινώς τα ίδια λειψά στερεότυπα, θα θολώσουμε ipso facto τις αιτιάσεις. H απάντηση στο χρησμό βρίσκεται μπροστά μας: ο ανεξάλειπτος δεσμός μεταξύ σουνιτικού Ισλάμ και κοινωνικού αυτοκαθορισμού στην Τουρκία, το θρησκευτικό σκίρτημα της τουρκικής ταυτότητας.
Παρενθετικά, το Ισλάμ είναι Θρησκεία Νόμου που αγκαλιάζει ολότελα το συλλογικό βίο(πολιτικό, κοινωνικό, ηθικό, νομικό). Ουδεμία παραλληλία ή σχέση εμφανίζει με το Χριστιανισμό και την Εκκλησία.
Σημαιοφόρος του πολιτικού Ισλάμ, ο κάποτε εκσυγχρονιστής και φιλοδυτικός, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όντας πια ο μακροβιότερος σκηπτούχος του τουρκικού κράτους αναμετράται ευθέως με το ιστορικό πορτρέτο του θεσμοδότη Κεμάλ Ατατούρκ. Κομπάζει – μεγαλομανώς – ότι στέκει ισοϋψής, αναστηλωτής του αντίπαλου δέους, του Οθωμανικού ιδεώδους.
Στο διάβα μιας εικοσαετίας, κατόρθωσε να σπαθίσει τη «σχιζοφρενική» ηγεμονία του σεκιουραλισμού, η οποία μέσω μιας παντοδύναμης στρατό-γραφειοκρατίας κυνηγούσε αδυσώπητα τις πλατιές μάζες των μουσουλμάνων απαγχονίζοντας την κοινότητα των πιστών. Παράλληλα, αφαίρεσε τα «καρκινικά» εμφυτεύματα των αρνησίθρησκων θεσμών και των προτεσταντικών πρακτικών, άτινα κανιβάλιζαν επί μακρόν την ιερονομική σάρκα της τουρκικής κουλτούρας.
Στον αστερισμό Ερντογάν, η μαντίλα δεν θεωρείται σημάδι κοινωνικής καθυστέρησης, αλλά πολιτικό πρότυπο. Η προσευχή, η ανάγνωση του Κορανίου, η τήρηση του Ιερού Νόμου δεν αποτελεί απλά μια ιδιωτική υπόθεση αλλά κοινό καθήκον.
Στη συνείδηση του μέσου Τούρκου, ιδίως των οροπεδίων της Ανατολίας και όχι μόνο, οι 6 ακτίνες του κεμαλισμού κατασκευάζουν το χειρουργικό κρεβάτι του εξευρωπαϊσμού, με πιο κοφτερό νυστέρι στα δάκτυλα των ιατρών της Πρόοδού το περιβόητο γαλλικό «Laïcité» - μιας κοσμικότητας στο απόγειο της οποίας διαγράφηκε το Ισλάμ από τα ακρογωνιαία άρθρα του Συντάγματος(1924) και καταργήθηκε νομικά η Σαρία.
Γι’ αυτό και ο Κεμάλ εγκαθίδρυσε μια αμείλικτη δικτατορία, ώστε να εκμοντερνίσει βίαια το πολιτισμικό πρόσωπο της Τουρκίας, θεραπεύοντας τα σκοταδιστικά κατάλοιπα της ασιατικής νοοτροπίας στο βωμό της Νέας Τουρκίας.
Αυτό το ανομολόγητο «κατηγορώ» εκφράζει στα ιδεολογικά του διαβήματα, όλο και πιο τραχιά, ο Ερντογάν.
Μόλις έπαυσε όμως το μονοκομματικό καθεστώς(1923-46), με την εισδοχή δειλά-δειλά πλουραλιστικών στοιχείων και δημοκρατικών ρυθμίσεων σε ένα κατά τα λοιπά δεσποτικό μόρφωμα, το Ισλάμ άρχισε πάλι να ανασαίνει με δίοδο τα λιγνά θεσμικά ρήγματα· ώσπου μεθοδικά έθραυσε το ουδετερόθρησκο «μπετό» και ανέβρυσε σαν άλλο αλυσοδεμένο τζίνι.
Έπειτα από την τραγελαφική απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 και την αποτυχία ανατροπής του Ερντογάν, ο κύβος ερρίφθη για τον κεμαλισμό. Εν ριπή οφθαλμού, ο Ερντογάν αποκεφάλισε τον «κέρβερο» του στρατιωτικού κατεστημένου. Από ’κείνο το ορόσημο, το βαθύ κράτος στοιχήθηκε πίσω από το Ισλάμ.
Ιδού η μεγάλη ιστορική ανατροπή, ή ορθότερα παλινόρθωση.
Ο χαρισματικός Ερντογάν - ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι είναι ένας μεγάλος Ηγέτης, με πρωτόγνωρα πολιτικά τάλαντα και κυβερνητικές αρετές - ξέθαψε από τα έγκατα του πολιτικού περιθωρίου και της κοινωνικοηθικής απαξίας, τη βαθύρριζη ισλαμική συνείδηση· ανέσυρε δηλαδή την παραδοσιακή Τουρκία στο ξέφωτο, εκείνη που ο δαιμόνιος Κεμάλ μόχθησε τόσο λυσσαλέα με τις ελιτίστικες αλχημείες του να ασβεστώσει άπαξ και δια παντός.
Έδωσε φωνή στην «κολασμένη» και εξόριστη πλειοψηφία της βαθιάς μουσουλμανικής Ανατολής, φέρνοντας την από τα βδελυρά «καταγώγια» της πολιτείας στους περίβλεπτους αρμούς της (π.χ. διοίκηση, πανεπιστήμια, ένοπλες δυνάμεις, ΜΜΕ, δικαστήρια κ.ο.κ)
Εν γένει, ο Ερντογανισμός σαν κρατική ιδεολογία αντικατοπτρίζει την ιστορική ρεβάνς της ισλαμικής/οθωμανικής νομενκλατούρας εναντίον της τότε συγκυριακής νίκης των προοδευτικών κεμαλιστών. Πρεσβεύει την κυβερνητική τελείωση της τούρκο-ισλαμικής σύνθεσης, ιδεολογικοί προπάτορες της οποίας υπήρξαν ο Ερμπακάν, ο Οζάλ, ο Γκιουλέν, και εν συνεχεία ο θεωρητικός εις την αυγή του 21ου αιώνα Αχμέτ Νταβούτογλου.
Αφού ο ισλαμισμός απενοχοποιήθηκε ως οντολογία, σφήνωσε τη ταφόπλακα στο πτώμα του κοσμικού αστισμού. Ο ισλαμοεθνικισμός έγινε το γηγενές αντώνυμο του ξενόφερτου κεμαλισμού, του γεννημένου από μια κάστα «πορωμένων» με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό.
Πρέπει να προσέξουμε ότι καμία αναπτυχθείσα ισλαμο-εθνικιστική κοσμοθέαση στην Τουρκία, από την πιο άγουρη εως τη πιο ώριμη, δεν διαπνέεται από φιλοδυτικά αισθήματα ή φιλοαμερικανικές διαθέσεις. Σημειωτέον δε, ο οστεώδης ρεπουμπλικανισμός πνέει τα λοίσθια, έχοντας καταστεί μειοψηφία(το ποσοστό του Κεμαλικού Κόμματος στις βουλευτικές εκλογές πιστοποιεί του λόγου το αληθές)· απεναντίας ο σφριγηλός ισλαμο-εθνικισμός τέμνει εγκάρσια το κομματικό σύστημα της γείτονος.
Κάτι τελευταίο, ο Ερντογανισμός συγκροτεί σύστημα σκέψης και δεν πρόκειται να ξεψυχήσει με το τέλος του Ερντογάν, όποτε και αν συμβεί.