Η γενιά μας, ζει στην επχή που τα social media αποτελούν προέκταση του καθενός από εμάς. Είναι το νούμερο 1 μέσο επικοινωνίας μεταξύ μας, είναι το προσωπικό μας -δημόσιο- ημερολόγιο σκέψεων και εμπειριών, το άλμπουμ φωτογραφιών μας, το κύριο μέσο ενημέρωσης μας, είναι το μέρος που θα ψάξουμε δουλειά, φίλους, έρωτες. Είναι ουσιαστικά η έκφραση του εαυτού μας και το μέσο εκπλήρωσης όλων των επιθυμιών μας. Και φυσικά αν πάρουμε ως δεδομένα τα παραπάνω, φτάνουν και περισσεύουν για να τρομάξουμε αρκετά, να πούμε “ως εδώ” και να τα διαγράψουμε διά παντός. Όμως ελάχιστοι το κάνουν. Όταν μάλιστα βρεις κάποιον που έχει πάρει την απόφαση να τα διαγράψει, εκπλήσσεσαι, και η ερώτηση που κατευθείαν έρχεται στο μυαλό σου είναι: “και πως επικοινωνέις;”.
Παρακάτω δεν θα διαβάσετε μια γενική ανάλυση της “ανάγκης”, ή μάλλον καλύτερα του “εθισμού” που συνοψίζεται στον τίτλο “social media”. Σήμερα θα συζητήσουμε για το Instagram, το κοινωνικό μέσο που ξεκίνησε ως το πιο ακίνδυνο και καθημερινά εξελίσσεται ως τη μεγαλύτερη διαδικτυακή μάστιγα, ως το μέσο που δημιουργεί τις περισσότερες κοινωνικές διαταρχές και εκτινάσσει την κατάθλιψη στα ύψη. Γιατί; γιατί βασίζεται εξ’ ολοκλήρου στην εικόνα. Η εικόνα των άλλων να κάνουν αυτά που εσύ δεν μπορείς να κάνεις, να ζουν ζωή καλύτερη από τη δική σου, να είναι πιο ευτυχισμένοι, πιο πλούσιοι, πιο όμορφοι. Όπως είχε γράψει και ο φίλος Πέτρος Τερζής, “Είναι αυτή η ανυπολόγιστη δύναμη της εικόνας που δημιουργεί πέρα από το «φόβο μην μείνω στην απ’έξω», τα αισθήματα της ανασφάλειας, του άγχους και της ανισότητας. Είναι αυτή η δύναμη της εικόνας που έκανε την τηλεόραση να πλάθει πρότυπα, χαρακτήρες και ανθρώπους στον 20ο αιώνα. Και είναι αυτή η ίδια δύναμη που –μάλλον- θα κάνει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να χαράξουν την εξελικτική πορεία του είδους μας για τον επόμενο”.
Γιατί πράγματι, με τις λέξεις μπορείς να διαφωνήσεις, τις απόψεις μπορείς να τις συζητήσεις και τις ειδήσεις μπορείς να τις φιλτράρεις. Όμως στην εικόνα δεν υπάρχουν τα ίδια περιθώρια “άμυνας”. Εκεί είσαι έρμαιο αυτού που αποτυπώνεται μπροστά σου ως σε όλα ανώτερο από την δική σου εικόνα. Μοιραία θα μπεις στη διαδικασία σύγκρισης, βλέποντας την ευτυχία που εσύ δεν έχεις είτε γιατί δεν είχες την τύχη των διαδικτυακών σου φίλων, είτε το μυαλό, την εξυπνάδα, ή φυσικά την εμφάνιση. Έτσι λοιπόν, έρχεται αναπόφευκτα η θλίψη, τα ερωτήματα, η ζήλεια, η απαξίωση του εαυτού σου. Βλέπεις τις φωτογραφίες και τα βίντεο στα beach bars, με αλκοόλ, δυνατή μουσική, ωραίο κόσμο γύρω, σκάφη, ειδιλιακές παραλίες, πανέμορφα τοπία και παρουσίες, ενώ εσύ αυτή τη στιγμή μπορεί να βρίσκεσαι στο σπίτι σου ή στη δουλειά σου, παρέα με έναν ανεμιστήρα και την τηλεόραση χαμηλωμένη (όπως δηλαδή είμαι εγώ αυτή τη στιγμή που σας γράφω τις συγκεκριμένες γραμμές). Θα ήθελες να ήσουν εκεί μαζί τους ε; Όχι, δεν θα ήθελες.
Αυτά που βλέπεις είναι εικονικά, πλαστά. Είναι μια ψευδεπίγραφη ευτυχία, που διαρκεί όσο ένα insta story, δηλαδή 15 δευτερόλεπτα. Αρκεί κάποια στιγμή να σταθείς και να παρατηρήσεις τους “ευτυχισμένους” σαν τρίτος. Μου έχει τύχει να βρίσκομαι σε μαγαζί και να παρατηρήσω το εξής απίστευτο: δύο κοπέλες, όμορφες, καλοντυμένες, καθισμένες για περίπου 1 ώρα στα σκαμπό τους. Κάποια στιγμή σηκώθηκαν, έβγαλαν το κινητό τους, τράβηξαν ένα βίντεο 15 δευτερολέπτων χορεύοντας και “μιλώντας” στην κάμερα, και μετά ξανακάθισαν απορροφημένες στα φίλτρα που έπρεπε να μπουν για να το φορτώσουν στα προσωπικά τους προφίλ. Αυτή η εικόνα επαναλήφθηκε για 2-3 φορές στη διάρκεια της νύχτας. Όλο το υπόλοιπο βράδυ ούτε καλοπέραση, ούτε χορός, ούτε τίποτα. Τότε κατάλαβα για πρώτη φορά το ψέμα που κρύβεται πίσω από την εικόνα, το οποίο όμως ούτε εντοπίζεται, ούτε αποδεικνύεται κάπως.
Και μέσα σε όλα αυτά, το Instagram αποτελεί μία καλή πηγή εσόδων σε χρήμα και είδος. Είναι το νούμερο 1 “εργασιακό” καταφύγιο των όμορφων νεαρών που βρίσκουν μέσα από το συγκεκριμένο μέσο την ευκαιρία να προβάλλουν προϊόντα ή καταστήματα, εξαργυρώνοντας τους χιλιάδες ακόλουθους που έχουν χτίσει στην πορεία της διαδικτυακής τους παρουσίας. Και φυσικά είναι η εύκολη λύση. Είναι πλέον το όνειρο του 17χρονου κοριτσιού (και πιο σπανιώς αγοριού) να αποκτήσει φήμη και αναγνωρισιμότητα κάνοντας ουσιαστικά τίποτα περισσότερο από το να φοράει ωραία ρούχα και να πηγαίνει σε ωραία μαγαζιά και δημοφιλή νησιά. Τι πιο ονειρικό από αυτό άραγε; Γιατί να σπουδάσεις, γιατί να μοχθήσεις, γιατί να διαβάσεις εκατοντάδες ώρες, όταν τα χρήματα βγαίνουν τόσο εύκολα, αρκεί να δείξεις λίγο περισσότερο από το σώμα σου σε μερικές χιλιάδες αγνώστους;
Βέβαια ο νόμος της αγοράς ισχύει σε όλα και το Instagram δεν αποτελεί εξαίρεση. Όλοι είναι αναλώσιμοι και αργά ή γρήγορα θα βρεθεί κάποιος πιο όμορφος, πιο στυλάτος, πιο διάσημος από σενα και θα σου φάει τη δουλειά. Αργά ή γρήγορα το κοντέρ εξέλιξης σου θα σταματήσει να βρίσκεται στα ύψη και οι μετοχές σου θα αρχίσουν να πέφτουν. Και τότε είναι που καταλαβάινεις πως οι αμέτρητες ώρες που αφιέρωσες, η ανοχή σου στα δεκάδες χυδαία σχόλια που δέχτηκες για το σώμα σου, θα πάνε στράφι. Η αυλαία θα πέσει και θα βρεθείς σε ένα δωμάτιο γεμάτο ρούχα, χωρίς κανένα εφόδιο για το μέλλον σου, χωρίς να ξέρεις τι θα κάνεις τώρα πια που εσύ έμεινες στους 20 χιλιάδες ακολούθους, την ώρα που άλλοι-ες έχουν υπερπολλαπλάσια νούμερα και όλες τι προτάσεις που δεν βρίσκονται πλέον στα χέρια σου.
Σκεφτείτε πόσες ώρες καταναλώνουμε την ημέρα στα κοινωνικά δίκτυα. Σκεφτείτε τι θα μπορούσαμε να τις κάνουμε όλες αυτές τις ώρες. Αναλογιστείτε πόσα νέα παιδιά αποφασίζουν να δοκιμαστούν ως “brand ambassadors”, με αποτέλεσμα πλέον οι ambassadors να είναι περισσότεροι από τα brands. Βάλτε λίγο στο μυαλό σας την εικόνα ενός 18χρονου κοριτσιού που το μόνο που ονειρεύεται είναι πανάκριβα -δωρεάν- ρούχα, ταξίδια σε νησιά, κότερα, μπουκάλια από το ακριβότερο αλκοόλ. Γιατί αυτά έιναι τα πρότυπα του Instagram. Αυτός είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος ζωής για να έχεις θέση στην ελίτ του συγκεκριμένου μέσου. Αυτά βλέπει το 18χρονο κορίτσι να συμβαίνουν μπροστά στα μάτια του, χωρίς να αντιλαμβάνεται την ταλαιπωρία, την θλίψη, το κενό που κρύβεται πίσω από την πανίσχυρη δύναμη της εικόνας. Και αφού αναλογιστείτε όλα τα παραπάνω, αποφασίστε πόση αξία θα δώσετε στο συγκεκριμένο μέσο, πόσο θα το αφήσετε να επηρεάσει τη ζωή σας, τα θέλω σας και τα όνειρα σας.
Τα πάντα στη ζωή αποτελούν εργαλεία. Το πως θα τα χρησιμοποιήσεις είναι αυτό που ορίζει την χρησιμότητα και την αρνητική ή θετική επίδραση τους πάνω σου. Το Instagram αποτελεί έναν πολύ όμορφα δομημένο χώρο για να τοποθετείς τις αγαπημένες σου φωτογραφίες, να τις μοιράζεσαι με τους φίλους σου, να τις κρατάς για τον εαυτό σου και για τους κοντινούς σου ανθρώπους. Αν το δεις και το αντιμετωπίσεις λοιπόν ως τέτοιο -και τίποτα παραπάνω-, τότε δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα. Τότε θα είναι απλά ένα ωραίο άλμπουμ φωτογραφιών, προσβάσιμο πάντα με μία κίνηση του χεριού σου. Αν όμως το αφήσεις να καθορίσει τα θέλω σου, τα πρέπει σου, τα σωστά και τα λάθος, τότε από χρήστης γίνεσαι εσύ το αντικείμενο χρήσης. Τότε αντί να το εκμεταλλεύεσαι, σε εκμεταλλεύεται, και σου πετάει μπροστά στα μάτια σου όλα αυτά που νομίζεις ότι θέλεις γιατί τα έχουν οι άλλοι, ταΐζοντας την κατάθλιψη σου, την εντύπωση που έχεις σχηματίσει για τον εαυτό σου πως είσαι άχρηστος και οι άλλοι ειναι καλύτεροι από σενα, για αυτό και περνάνε καλύτερα. Αν του το επιτρέψεις, το Instagram θα σε μετατρέψει σε ένα στατιστικό στοιχείο και θα μετρήσει τις εικόνες τις οποίες πάτησες να δεις, τις καρδούλες που μοίρασες στους ευτυχισμένους, τους διάσημους και πανέμορφους που ακολούθησες, και μετά θα πληρώσει αυτόυς με τη δική σου χρήση.
Απόφυγε το λοιπόν. Δες το Instagram ως ένα φωτογραφικό άλμπουμ με τις ωραίες σου στιγμές. Μην πέσεις στην παγίδα. Δεν είναι ευτυχισμένοι. Η ευτυχία τους αρχίζει και τελειώνει μέσα σε μερικά βίντεο, σε εκατοντάδες λήψεις για να βρουν την αψεγάδιαστη φωτογραφία που εν τέλει θα επιλεγεί για να “ανέβει”. Η επιτυχία τους είναι απόλυτα εξαρτημένη από ένα πλέγμα φωτογραφιών. Η δική σου ευτυχία βρίσκεται έξω, στις εικόνες που θα δεις με τα μάτια σου και που ίσως θα ήταν καλύτερα να μην τις μοιραστείς και όλες, γιατί έτσι θα ανήκουν μόνο σε σένα και στους ανθρώπους που βρισκόταν δίπλα σου όταν πέρασες υπέροχα, έχοντας το κινητό στην τσάντα σου, κλειστό και ανήμπορο να λερώσει τις πιο ωραίες στιγμές της ζωής σου με ματαιοδοξία.