Η δημοσίευση απόρρητων εγγράφων από την ΕΥΠ για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο (Ιούλιος 1974) και μία πρόσφατη τηλεοπτική εκπομπή γνωστού ελληνικού τηλεοπτικού καναλιού έφεραν στην επικαιρότητα για μία ακόμη φορά το θέμα της Κυπριακής τραγωδίας.
Επειδή η Κύπρος ″δεν κείται μακράν της Ελλάδας” αλλά κι επειδή κείται και πλησίον του πολέμου στο Ισραήλ και ενόψει της επανέναρξης των συνομιλιών με την Τουρκοκυπριακή πλευρά, κρίνεται φρόνιμο να θυμηθούμε τα παλιά.
Τι μπορεί να μάς διδάξει, όμως, ένα σύνθημα (”ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ»);
Μπορούν τα συνθήματα να αντικαταστήσουν την εξωτερική πολιτική και τον εθνικό φρονηματισμό;
Πώς μπορούν να χωρέσουν σε 2 λέξεις μία εθνική τραγωδία και η σμίκρυνση του Ελληνισμού;
Είναι αρκετό κάθε 20 Ιουλίου να ανασύρουμε από τα υπόγεια της Μνήμης μας ένα σύνθημα που μάς καλεί να θυμόμαστε μία εθνική τραγωδία που είχε δύο γεννήτορες; Τα λάθη της Μητέρας-Πατρίδας (Ελλάδα) και την επιθετικότητα των Τούρκων που χρόνια προετοίμαζαν την εισβολή στην Κύπρο και περίμεναν το λάθος των Ελλήνων για να το χρησιμοποιήσουν ως ισχυρό άλλοθι για την εισβολή και διαμελισμό του νησιού.
″Εις γην εναλίαν Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν...”
Πώς μπορεί ο ηγέτης της γειτονικής Τουρκίας να διεκδικεί με το πρόσχημα της ″εγγυήτριας δύναμης” τη μισή Κύπρο που οι αρχαίες πηγές την αναφέρουν ως ελληνικότατη; Πώς μπορεί ο τουρκικός επεκτατισμός να ακυρώσει τον Ευριπίδη και τον Αισχύλο που στα έργα τους υμνούσαν την Ελληνικότητα της Κύπρου;
Πώς μπορεί και με ποιο έρεισμα ο Τούρκος ηγέτης με τις φιέστες του στην κατεχόμενη Κύπρο να μάς συμβουλεύει-απειλεί για τον οριστικό διαμελισμό του νησιού και να ξεχάσουμε την λύση της ομοσπονδίας, αφού όπως ειρωνικά δήλωσε πως ″δεν μπορείς να πλυθείς δύο φορές με το ίδιο νερό ”
Στην εξωτερική πολιτική δεν αρκεί η επίκληση του διεθνούς δικαίου, αν δεν συνοδεύεται και από την δική σου στρατιωτική ισχύ. Πρέπει ως λαός και κυβέρνηση να θυμόμαστε την θέση- διαχρονική- του Θουκυδίδη που μεταφέρει με ακρίβεια την ωμότητα του αθηναϊκού ιμπεριαλισμού στον περίφημο διάλογο Αθηναίων και Μηλίων.
″Οι δυνατοί προχωρούν όσο τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υποχωρούν όσο τους επιβάλλει η αδυναμία τους”.
Μπορεί η παραπάνω θέση να αποτυπώνει την βαρβαρότητα των διεθνών σχέσεων, αλλά συνιστά την απόλυτη αλήθεια. Η δύναμη είναι το δίκαιο και όχι η Ηθική και το δίκαιο. Αυτήν την αλήθεια οφείλουμε να αποδεχτούμε κι ανάλογα να πράξουμε και όχι να επικαλούμαστε το διεθνές δίκαιο που κανείς δεν το υπερασπίζεται ...
Αντί για μνημόσυνα και συνθήματα να ετοιμαζόμαστε για άλλες τακτικές με ό,τι αυτό συνεπάγεται πριν αρχίσουμε πάλι να μιλάμε για συρρίκνωση του Ελληνισμού.
Μνησιπήμων πόνος
Δεν ξέρω ως λαός, ανεξάρτητα από τα συνθήματα, αν είμαστε αμνήμονες ή επιλήσμονες, αφού κάθε χρόνο, εδώ και 50 χρόνια αδιάλειπτα, μονότονα επικαλούμαστε το ″ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ”.
Μήπως η επίκληση αυτού του συνθήματος κρύβει τις ενοχές μας; Μήπως είναι μία αντίδραση στον πόνο που γεννά η ανάμνηση των παθημάτων μας; Ή μήπως ο πόνος μάς θυμίζει τα παθήματά μας;
Ερωτήματα και διλήμματα που μάς άφησε ο Αισχύλος και που βρίσκουν μία απόλυτη εφαρμογή στο δράμα της Κύπρου.
Βέβαια γεννάται για μία ακόμη φορά το ερώτημα αν ως άτομα και Λαός διδασκόμαστε από τα Λάθη και τα Παθήματά μας. Διαφορετικά θα αρκούμαστε σε ευχολόγια, μνημόσυνα και ανέξοδες επικλήσεις του διεθνούς δικαίου την στιγμή που οι εχθροί μας ετοιμάζουν τον Αττίλα 3 σε άλλα εδάφη της Ελλάδας, χωρίς να κρύβουν τις προθέσεις τους
Στην Ελλάδα δεν μένει άλλη επιλογή πάρα να ξαναδιαβάσουμε τον Σουν Τζου και τις διδαχές του:
″Μεγαλύτερη τέχνη στον Πόλεμο είναι να κερδίσεις τον εχθρό σου χωρίς μάχη”.
Αλήθεια ως χώρα την διδαχτήκαμε, την κατέχουμε αυτήν την Τέχνη; Ή μένουμε και επιμένουμε σε με παλιά διδαχή-τακτική του “Si vis pacem, para bellum”;
Η Κύπρος λόγω της γεωπολιτικής της θέσης έχει όλα τα πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα μιας τέτοιας θέσης. Το ιστορικό της παρελθόν καταμαρτυρεί πως οι χώρες που έχουν ζωτικά συμφέροντα στην ευαίσθητη αυτή περιοχή θα επιδιώκουν πάντα να ελέγχουν την ”συμπεριφορά” της. Η τελευταία προειδοποίηση της Χεζμπολάχ και κάποιες ακραίες φωνές τούρκων πολιτικών επιβεβαιώνουν το ενδιαφέρον των γειτονικών και μη κρατών για τον επηρεασμό της Κυπριακής πολιτικής.
Η Κύπρος ως μέλος της ΕΕ έχει πολλά πλεονεκτήματα στην αναζήτηση λύσης. Βέβαια αιωρείται το δίλημμα ποια είναι η προτιμητέα λύση. Δηλαδή, ανάμεσα σε μία κακή λύση και σε μία μη-λύση που ευνοεί την de facto διχοτόμηση ποια είναι η προτιμότερη;
Για την Ελλάδα φυσικά η ″Κύπρος δεν κείται μακράν”. Αποτελεί ζωτικό κομμάτι του Ελληνισμού. Εξάλλου μην ξεχνάμε πως η κυπριακή τραγωδία έχει συνδεθεί με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Φυσικά κανείς δεν πρέπει να επιχαίρει γι αυτό...
Αν εκτός από την τουρκική επιθετικότητα για την σημερινή κατάσταση-καθεστώς φταίει και η Ελλάδα (που φταίει) πρέπει να διορθώσει το λάθος της σύμφωνα και με το ″Ο τρώσας και ιάσεται”.
Το απαιτούν οι νεκροί (Κύπριοι και Έλληνες), οι αγνοούμενοι και οι χιλιάδες εκτοπισμένοι-πρόσφυγες Κύπριοι στην ίδια την πατρίδα τους.
Οι καμπάνες και οι σειρήνες που ακούστηκαν επ’ ευκαιρία της 50ης επετείου της εισβολής των Τούρκων στο νησί (1974-2024), αλλά και κάθε χρόνο, ολοένα και περισσότερο ο ήχος τους αδυνατίζει και υπάρχει ο κίνδυνος οι νεότερες γενιές να ξεχάσουν ή να μην μάθουν ποτέ το γεγονός .
″Γιάλι άλι εξιδονκιάσαν τζιαί τις σειρήνες” (Σιγά-σιγά έχουν ξεδοντιάσει και τις σειρήνες).
Βέβαια οι εθνικοί και προσωπικοί θρήνοι καθώς και τα γοερά κλάματα των συγγενών των θυμάτων και αγνοουμένων συντηρούν κάπως τη μνήμη των γεγονότων του 1974. Αποτελούν, όμως, ταυτόχρονα παρηγορητικό λόγο και σάλπισμα εθνικής εγρήγορσης και ατομικής συνειδητοποίησης.
Ο ″Μνησιπήμων Πόνος” είναι το σπαθί μας, οι κρυμμένες ενοχές μας και μάς καλεί να κάνουμε το ″πάθος μάθος”. Μάς προτρέπει για έναν εθνικό σωφρονισμό για να προλάβουμε και να αποφύγουμε λάθη εθνοκτόνα. Τα χθεσινά τραύματά μας (εθνικά και ατομικά) μπορούν εκτός από τις πληγές που μάς άφησαν να κρατούν τη μνήμη μας ζωντανή και να μάς διαπαιδαγωγούν με στόχο τον σωφρονισμό.
Ο ″Μνησιπήμων Πόνος” ως συνύφανση Ιστορίας και Μνήμης μπορεί να λειτουργήσει διττώς: Να μάς υπενθυμίζει πάντα τα ιστορικά μας παθήματα και λάθη κι από την άλλη πλευρά να μάς συγκινεί και να μάς ευαισθητοποιεί σε θέματα που υπερβαίνουν τον προσωπικό μας χώρο κι απλώνονται στα δράματα των ομοεθνών μας.
Ο Αισχύλος στην τραγωδία του ″Αγαμέμνων” εξυμνώντας τον πανεπόπτη και παντοδύναμο Δία περιέγραψε με καθαρότητα την προσφορά του στους ανθρώπους αλλά και τη λειτουργία και τον ρόλο του ″Μνησιπήμονα Πόνου”:
«Τον φρονείν βροτούς οδώσαντα, τον πάθει μάθος θέντα κυρίως έχειν. Στάζει δ’ ανθ’ ύπνου προ καρδίας μνησιπήμων πόνος, και παρ’ άκοντας ήλθε σωφρονείν» (Αυτός (Δίας) στον άνθρωπο άνοιξε το δρόμο της φρόνησης κι έβαλε νόμο: Πάθος μάθος. Αυτός, ως και στον ύπνο, στην καρδιά μας στάζει πόνο, που θυμίζει με τρόμο τα παθήματά μας κι αθέλητα μας συνετίζει)[«Αγαμέμνων», στιχ, 176-181].
Η αναφορά στην αρχαία ελληνική σκέψη (ιστορική, φιλοσοφική, ποιητική…) είναι αναγκαία κάθε φορά που χρειαζόμαστε ως λαός και έθνος να γνωρίζουμε και να αναγνωρίζουμε τα λάθη μας και να διδασκόμαστε.
Το παράδειγμα στην αναφορά και στο διδακτικό περιεχόμενο της Αισχύλειας σκέψης έδωσε ο ίδιος ο Ρόμπερτ Κένεντι μιλώντας μετά τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Συγκεκριμένα είχε πει επιγραμματικά:
“Ο αγαπημένος μου ποιητής ήταν ο ΑΙΣΧΎΛΟΣ. Είχε γράψει: «Ακόμα και στον ύπνο μας στάζει…θεών» (Αισχύλου «Αγαμέμνων).
Λόγια διαχρονικά, λόγια ανθρωπιάς, ειρήνης και οικουμενικότητας. Τα λόγια του Ρόμπερτ Κένεντι ήταν ένα δοξαστικό στην αρχαία ελληνική σκέψη με πολλούς αποδέκτες, παλιότερους και σύγχρονους που καλλιεργούν το μίσος και την επιθετικότητα σε διεθνές επίπεδο.
H τουρκική κατοχή τμήματος μιας χώρας, μέλους του ΟΗΕ και της Ε.Ε αποτελεί παγκόσμιο όνειδος αλλά και μία ευθεία παραβίαση του διεθνούς δικαίου και του δικαιώματος των ανθρώπων να ζουν με ασφάλεια στην “πατρώα γη” τους.
Ας ενστερνιστούν όλοι, λαοί και κυβερνήσεις τον επιμύθιο λόγο του Ρόμπερτ Κένεντι, που μπορεί να αποτελεί και τον πρόλογο κάθε εγχειριδίου του διεθνούς δικαίου και της διπλωματίας.
«Ας αφιερώσουμε τον εαυτό μας σ’ αυτό για το οποίο έγραψαν οι Έλληνες πριν από τόσα πολλά χρόνια: στην εξημέρωση της ανθρώπινης αγριότητας και στον εξευγενισμό της ζωής σε τούτο τον κόσμο».
*Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε και στο ψηφιακό Περιοδικό ″Έξοδος Κινδύνου” , τ.12