Οι βουλευτικές και προεδρικές εκλογές της Κυριακής στην Τουρκία θεωρούνται μια μεγάλη εκλογική πρόκληση για τον πρόεδρο της χώρας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 15 χρόνια.
Για την 24η Ιουνίου το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι κυρίως αν ο Ερντογάν θα εκλεγεί στην προεδρία ήδη από τον πρώτο γύρο και αν το Κόμμα του Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) θα διατηρήσει την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο.
Στην περίπτωση που κανένας υποψήφιος δεν λάβει ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% των ψήφων στον πρώτο γύρο των προεδρικών, ένας δεύτερος γύρος θα διεξαχθεί στις 8 Ιουλίου.
Tα πέντε πιθανά σενάρια
Καθαρή νίκη του Ερντογάν
Ο Ερντογάν κερδίζει τις προεδρικές από τον α′ γύρο και το AKP διατηρεί την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο.
Αυτό ήταν το σενάριο που ήλπιζε να επιτύχει ο νυν πρόεδρος όταν στα μέσα Απριλίου προκήρυσσε εκλογές ενάμιση χρόνο νωρίτερα από την προβλεπόμενη ημερομηνία, ελπίζοντας να καταλάβει την αντιπολίτευση εξ απίνης.
Ομως μολονότι ο Ερντογάν έδειχνε τότε πεπεισμένος, οι πιθανότητες που υπάρχουν τώρα να δει το σενάριο αυτό να υλοποιείται έχουν μειωθεί σημαντικά, λόγω της επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης στην Τουρκία και μιας νέας ορμής που έλαβε η αντιπολίτευση.
Ο Ερντογάν «ανέμενε ότι θα ενίσχυε την εξουσία του», κυρίως χάρη στη συνταγματική μεταρρύθμιση, η οποία ενισχύει σημαντικά τις εξουσίες του προέδρου και οι κύριες διατάξεις της τίθενται σε ισχύ μετά τις εκλογές.
«Ωστόσο (αυτή) δεν χαίρει της υποστήριξης της πλειοψηφίας των Τούρκων ψηφοφόρων», κρίνουν οι αναλυτές του Center for American Progress.
Β′ γύρος προεδρικών εκλογών
Στις προεδρικές εκλογές η αντιπολίτευση αναγκάζει τον Ερντογάν να περάσει σε έναν β′ γύρο.
Μολονότι δείχνει βέβαιο ότι ο Ερντογάν θα εξασφαλίσει τις περισσότερες ψήφους την Κυριακή, υπάρχει η πιθανότητα να μην εκλεγεί από τον πρώτο γύρο.
Ο πιο πιθανός αντίπαλός του, ο Μουχαρέμ Ιντζέ, ο υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης, διεξήγαγε μια εξαιρετικά δυνατή προεκλογική εκστρατεία. Μαζί με τους άλλους υποψήφιους, η αντιπολίτευση μπορεί να υπολογίζει σε έναν δεύτερο γύρο.
Οι αναλυτές κρίνουν ότι ο Ερντογάν παραμένει το φαβορί και σε αυτό το σενάριο.
Ωστόσο αν το AKP χάσει την πλειοψηφία του στις βουλευτικές που θα γίνουν σε έναν μόνο γύρο την Κυριακή, «ο Ερντογάν θα μπει σε έναν δεύτερο γύρο με την παραδοσιακή του εικόνα του κυρίαρχου και αήττητου να έχει πληγεί σοβαρά», σύμφωνα με τον Κεμάλ Κιριστζί του Brookings Institution.
Πύρρειος νίκη
Ο Ερντογάν κερδίζει τις προεδρικές, το AKP χάνει τον έλεγχο του κοινοβουλίου.
«Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι μια νίκη του Ερντογάν και ένα αμφίρροπο κοινοβούλιο», σύμφωνα με τον Ααρον Στάιν του Atlantic Council.
Το σενάριο αυτό θα βύθιζε την Τουρκία σε μια περίοδο βαθειάς αβεβαιότητας, θα κλόνιζε την εμπιστοσύνη στην τουρκική οικονομία και θα προκαλούσε ενδεχομένως νέες εκλογές.
Η ειρωνεία είναι ότι η αντιπολίτευση βοηθήθηκε από τις τροποποιήσεις που έφερε το AKP, οι οποίες επέτρεψαν στο CHP να συνασπιστεί με τρία άλλα κόμματα για τις βουλευτικές, κάτι το οποίο θα μπορούσε να ενισχύσει την παρουσία της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο.
Πολλά θα εξαρτηθούν από το αν το φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP), το οποίο αντιτίθεται σφόδρα στον Ερντογάν και κατεβαίνει μόνο του στις εκλογές, θα εξασφαλίσει το 10% των ψήφων που είναι απαραίτητο για να εισέλθει στο κοινοβούλιο.
Το AKP έχει χάσει ήδη μια φορά την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο, στις βουλευτικές του Ιουνίου του 2015. Ο Ερντογάν είχε τότε γρήγορα προκηρύξει νέες εκλογές για να την ανακτήσει, δίνοντας σαφώς το μήνυμα ότι δεν θα αποδεχόταν συνασπισμούς.
Ωστόσο, βάσει της συνταγματικής μεταρρύθμισης που υιοθετήθηκε τον Απρίλιο του 2017, ο Ερντογάν θα αναγκαστεί θεωρητικά να διακινδυνεύσει και τις προεδρικές εκλογές προκηρύσσοντας βουλευτικές, καθώς οι δύο εκλογικές διαδικασίες θεωρείται ότι γίνονται ταυτοχρόνως.
Τέλος εποχής Ερντογάν
Ο Μουχαρέμ Ιντζέ κερδίζει τις προεδρικές στον β′ γύρο, η αντιπολίτευση ελέγχει το κοινοβούλιο. Ο Ιντζέ είναι σαφώς το φαβορί για τη δεύτερη θέση μετά τον απερχόμενο πρόεδρο και θα επωφεληθεί σε έναν δεύτερο γύρο από την υποστήριξη των συμμάχων του CHP στις βουλευτικές και ενδεχομένως και του HDP.
Αν η αντιπολίτευση πάρει τον έλεγχο του κοινοβουλίου την Κυριακή, η νίκη αυτή θα βοηθήσει πολύ τον Ιντζέ στις 8 Ιουλίου.
«Αν συμβεί αυτό, θα γίνει μάλλον μια μαζική πολιτική αλλαγή σε πολλά μέτωπα», σύμφωνα με τον Μαρκ Πιερινί, ερευνητή στο Carnegie Europe, ο οποίος αναφερόταν κυρίως στις οικονομικές πολιτικές και στις σχέσεις με τη Δύση.
Αχαρτογράφητα νερά
Η αντιπολίτευση κερδίζει τις προεδρικές, το AKP διατηρεί το κοινοβούλιο.
Πρόκειται ίσως για το πιο θολό σενάριο, λόγω του γεγονότος ότι το AKP δεν έχει καμία εμπειρία συγκατοίκησης και ο νέος πρόεδρος θα διάκειται ίσως πολύ εχθρικά απέναντι στο κόμμα που κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική σκηνή από το 2002.
«Ενας πρόεδρος της λαϊκής αντιπολίτευσης θα είναι αντιμέτωπος με μια ισλαμιστική και εθνικιστική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, το οποίο θα οδηγήσει σε μια μπερδεμένη κατάσταση», παρατηρεί ο Πιερινί.
Trivia
Γιατί γίνονται τώρα οι εκλογές;
Οι εκλογές επρόκειτο κανονικά να διεξαχθούν τον Νοέμβριο του 2019. Ωστόσο ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προκήρυξε τον Απρίλιο πρόωρες εκλογές. Είπε πως είναι ανάγκη η Τουρκία να «ξεπεράσει την αβεβαιότητα» σε μια εποχή που στην περιοχή επικρατεί αναταραχή και ενώ συνεχίζονται οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και το Ιράκ.
Επικριτές ωστόσο λένε πως οι εκλογές προκηρύχθηκαν πρόωρα επειδή το νόμισμα και η οικονομία της Τουρκίας πάσχουν και ο πρόεδρος ήθελε να προλάβει την καθοδική τάση. Μπορεί επίσης να ελπίζει ότι θα εκμεταλλευθεί τα εθνικιστικά αισθήματα μετά τη στρατιωτική νίκη στη Συρία, όπου οι υποστηριζόμενοι από την Τουρκία αντάρτες επικράτησαν στις μάχες με κουρδικές πολιτοφυλακές κοντά στα σύνορα στην περιοχή του Αφρίν.
Γιατί είναι σημαντικές αυτές οι εκλογές;
Μπορεί κανείς να υποστηρίξει με επιχειρήματα πως πρόκειται για τις πιο σημαντικές εκλογές στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας. Ο νέος πρόεδρος θα αναλάβει ένα αξίωμα με σαρωτικές εκτελεστικές εξουσίες τις οποίες οι ψηφοφόροι ενέκριναν με μικρή πλειοψηφία στο περυσινό συνταγματικό δημοψήφισμα. Σ′ αυτές περιλαμβάνεται η εξουσία να εκδίδει διατάγματα με ισχύ νόμου, να διορίζει την κυβέρνηση και αντιπροέδρους καθώς και ανώτατους δικαστές. Αν κερδίσει, ο Ερντογάν θα συνεχίσει τα ερχόμενα χρόνια να αναδιαμορφώνει την Τουρκία και την κοινωνία της.
Ποιοι θέτουν υποψηφιότητα για την προεδρία;
Φυσικά ο Ερντογάν. Παραμένει ο δημοφιλέστερος πολιτικός ηγέτης στην Τουρκία. Όμως βρίσκεται αντιμέτωπος με αρκετούς σημαντικούς αντιπάλους που έχουν πάει απροσδόκητα καλά μέχρι τώρα στην προεκλογική εκστρατεία και, ως αποτέλεσμα, ένας δεύτερος γύρος είναι αυτή τη στιγμή το πιθανότερο αποτέλεσμα.
Είναι ο Μουχαρέμ Ιντζέ, ένας χαρισματικός καθηγητής Φυσικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ο οποίος είναι ο υποψήφιος του κύριου αντιπολιτευόμενου κόμματος, του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), και η Μεράλ Ακσενέρ, που έχει το παρατσούκλι η «λύκαινα». Είναι επικεφαλής του νέου εθνικιστικού κόμματος Ιγί (Καλό) και είναι δημοφιλής τόσο μεταξύ των νέων όσο και μεταξύ των Τούρκων της εργατικής τάξης.
Ο Τεμέλ Καραμολάογλου, ο ηγέτης του ισλαμιστικού Κόμματος της Ευδαιμονίας, είναι επίσης υποψήφιος και έχει αναδειχθεί σε σημαντικό επικριτή του Ερντογάν παρόλο που τα κόμματά τους μοιράζονται τις ίδιες ιδεολογικές ρίζες. Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ένας χαρισματικός πολιτικός που αποκαλούνταν άλλοτε ο «Κούρδος Ομπάμα» και ηγείται του αριστερού και προσανατολισμένου στα θέματα των Κούρδων Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP), είναι υποψήφιος για την προεδρία από το κελί της φυλακής του στην Αδριανούπολη. Αναμένει τη δίκη του με κατηγορίες για τρομοκρατία.
Τι συμβαίνει στο κοινοβούλιο;
Οι κύριοι συνασπισμοί που δίνουν μάχη για το κοινοβούλιο είναι δύο.
Ο πρώτος περιλαμβάνει το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν, που έχει σχηματίσει συνασπισμό με τους εθνικιστές.
Στην απέναντι πλευρά είναι μια συμμαχία που περιλαμβάνει τους υποστηρικτές του λαϊκού χαρακτήρα του κράτους στο CHP, τους αποσκιρτήσαντες εθνικιστές του κόμματος Ιγί και τους ισλαμιστές του Κόμματος της Ευδαιμονίας. Πρόκειται για μια παράδοξη σύμπραξη σ′ ένα πολιτικό σύστημα όπου οι υποστηρικτές του λαϊκού χαρακτήρα του κράτους και οι ισλαμιστές υπήρξαν παραδοσιακά σκληροί εχθροί, όμως τέτοια είναι η σημασία αυτών των εκλογών ώστε πρώην αντίπαλοι έχουν συνασπισθεί για να διώξουν από την εξουσία τον πρόεδρο και το περιβάλλον του. Το HDP δεν έχει συμπράξει με άλλο κόμμα.
Το τουρκικό σύνταγμα απαιτεί τα κόμματα να έχουν λάβει τουλάχιστον 10% των ψήφων σε εθνικό επίπεδο για να μπουν στο κοινοβούλιο, ένας νόμος που ευνοεί τα μεγαλύτερα κόμματα. Ένας νέος νόμος επέτρεψε πρόσφατα τον σχηματισμό εκλογικών συμμαχιών όπως οι ανωτέρω, οι οποίες θα επιτρέψουν σε μικρότερα κόμματα, όπως αυτό της Ευδαιμονίας να κερδίσουν κάποιες έδρες στη βουλή, αν η συμμαχία τους ως σύνολο υπερβεί το όριο του 10%.
Αν η συμμαχία της αντιπολίτευσης έχει τις επιδόσεις που αναμένεται και το HDP κερδίσει πάνω από το 10% της λαϊκής ψήφου, τότε το κυβερνών AKP θα μπορούσε να χάσει την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο.
Τουρκία: από την Ασία στην Ευρώπη και πίσω
Η Τουρκία, μια μουσουλμανική χώρα στο σταυροδρόμι της Ευρώπης και της Ασίας και μέλος του ΝΑΤΟ, κυβερνάται από το 2003 από τον ισλαμοσυντηρητικό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η σύγχρονη και κοσμική Τουρκία
Στις 29 Οκτωβρίου 1923, μετά την κατάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη διάρκεια του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Μουσταφά Κεμάλ ανακηρύσσει την Τουρκική Δημοκρατία.
Δεσμεύει τη χώρα στον δρόμο της εκδυτικοποίησης με αναγκαστικά βήματα και εγγράφει την κοσμικότητα μεταξύ των ιδρυτικών αρχών της.
Ο Μουσταφά Κεμάλ, ο λεγόμενος Ατατούρκ («πατέρας των Τούρκων»), κυβερνά τη χώρα μέχρι τον θάνατό του το 1938.
Ο πολυκομματισμός εισάγεται το 1946, αλλά η πολιτική ζωή θα σημαδευθεί από τρία στρατιωτικά πραξικοπήματα τα οποία ακολούθησε σκληρή καταστολή (το 1960, το 1971 και το 1980).
Η κυριαρχία των ισλαμο-συντηρητικών
Το 2002, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP, προερχόμενο από το ισλαμικό κίνημα), το οποίο ίδρυσαν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, κερδίζει συντριπτική νίκη στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές.
Η νίκη του AKP σημαδεύει το τέλος μιας εποχής κυβερνητικής αστάθειας αλλά θα σημάνει την αρχή της ανησυχίας των κύκλων που έχουν προσδεθεί στην κοσμικότητα.
Το 2003, ο Ερντογάν ανέρχεται στην εξουσία στην αρχή ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος το 2014, υιοθετώντας ένα ισλαμο-συντηρητικό πρόγραμμα και επικαλούμενος τη δόξα των σουλτάνων.
Το 2016, διαφεύγει από μια θεαματική απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος από στασιαστές στρατιώτες την οποία ακολουθούν διώξεις χωρίς προηγούμενο.
Μεταξύ Δύσης και Ανατολής
Μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, η Τουρκία, μια χώρα όπου η πλειονότητα των 80 εκατομμυρίων κατοίκων είναι σουνίτες μουσουλμάνοι, φιλοξενεί περίπου 3,5 εκατομμύρια Σύρους που έφυγαν για να γλιτώσουν από τον πόλεμο που ρημάζει τη χώρα τους από το 2011.
Οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησαν το 2005. Όμως η υποψηφιότητα της Άγκυρας βρίσκεται σε νεκρό σημείο εδώ και πολλά χρόνια και οι σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών επιδεινώθηκαν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, με τους Ευρωπαίους να μιλούν για απολυταρχική παρέκκλιση του Ερντογάν.
Μέλος-κλειδί του ΝΑΤΟ από το 1952, η Τουρκία εκπροσωπεί τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της Συμμαχίας μετά εκείνον των Ηνωμένων Πολιτειών. Όμως οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν πληγεί από διχογνωμίες σε διάφορα θέματα, μεταξύ των οποίων η υποστήριξη της Ουάσινγκτον στις πολιτοφυλακές των Κούρδων της Συρίας, τις οποίες η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατικές.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία προσεγγίζει τη Ρωσία στο συριακό. Όμως η Άγκυρα υποστηρίζει τους αντάρτες που πολεμούν εναντίον του Μπασάρ αλ-Άσαντ, ενώ η Μόσχα παραμένει διαρκής υποστηρικτής του καθεστώτος της Δαμασκού.
Πτώση της τουρκικής λίρας
Η Τουρκία σημείωσε ανάπτυξη 7,4% το 2017, αλλά η οικονομία σημαδεύτηκε από πληθωρισμό που ξεπερνά το 10% και από μια αύξηση των χρεών των επιχειρήσεων. Το εθνικό νόμισμα, η τουρκική λίρα, καταρρίπτει αυτή τη στιγμή τα ένα χαμηλό ρεκόρ μετά το άλλο.
Έπειτα από μια σειρά επιθέσεων και πολιτικής αναταραχής μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, ο αριθμός των τουριστών, που μειώθηκε κατά ένα τέταρτο το 2016, αυξήθηκε κατά 22% το 2017. Για το 2018, η χώρα ελπίζει ότι θα φθάσει τα 40 εκατομμύρια επισκεπτών.
Κωνσταντινούπολη
Στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης, η παλιά πόλη της Κωνσταντινούπολης, που κατατάσσεται στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ, συγκεντρώνει τα κυριότερα ιστορικά απομεινάρια μιας πόλης που υπήρξε η πρωτεύουσα της ρωμαϊκής, της βυζαντινής και της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Η πρώην βασιλική της Αγίας Σοφίας και το Μπλε Τζαμί, στην πλατεία Σουλταναχμέτ, είναι τα κοσμήματα της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομίας της Τουρκίας.
Το ανάκτορο Τοπκαπί, η «Υψηλή Πύλη» της οθωμανικής ισχύος στη διάρκεια πέντε αιώνων, ήταν το πρώτο από τα ανάκτορα που οικοδόμησε ο σουλτάνος Μεχμέτ Β′ μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης.
Οι αρχές έχουν πολλαπλασιάσει τα τελευταία χρόνια μεγάλα σχέδια υποδομών στη χώρα, και ιδιαίτερα στην Κωνσταντινούπολη, την οικονομική πρωτεύουσα της χώρας.
(Mε πληροφορίες ΑΠΕ-ΜΠΕ)