H αιματηρή ιστορία των δυτικών Βαλκανίων δείχνει ότι οι εθνοτικές διαμάχες μπορούν ανά πάσα στιγμή να αναζωπυρωθούν και να προκαλέσουν για ακόμη μια φορά αστάθεια στην περιοχή. Ουάσιγκτον και Βερολίνο έχουν υιοθετήσει μια στρατηγική επίλυσης διμερών διαφορών με στόχο την ένταξη κρατών των δυτικών Βαλκανίων μέσα στις ευρώ- ατλαντικές δομές. Η συγκεκριμένη στρατηγική φαίνεται την παρούσα στιγμή να απευθύνεται στον αλβανόφωνο παράγοντα με στόχο τον έλεγχο του αλβανικού εθνικισμού.
Η κατ’ αρχήν Συμφωνία Ελλάδας – Σκοπίων και οι προθέσεις για επίλυση των ελληνό- αλβανικών διαφορών εντάσσονται στο πλαίσιο της προαναφερόμενης στρατηγικής. Η συνοχή της ΠΓΔΜ απειλείται από τις εύθραυστες σχέσεις των αλβανόφωνων και των σλαβόφωνων και μια ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ θα αποτελέσει δικλείδα ασφαλείας για τη διατήρηση της οντότητας του κρατιδίου.
Η διεθνής διπλωματία αντιλαμβάνεται ότι υπεύθυνη για το μη κλείσιμο του Μακεδονικού ήταν η ελληνική πλευρά και προωθηθεί την κατ’ αρχήν Συμφωνία των Πρεσπών για να επισημάνει ότι ένα θέμα ταμπού των προηγούμενων ελληνικών κυβερνήσεων οδεύει προς επίλυση. Επιπροσθέτως, η διεθνής κοινότητα προσεγγίζει το Μακεδονικό με την ερμηνεία των διεθνών σχέσεων για το αν τα Σκόπια δικαιούνται να έχουν την ονομασία «Μακεδονία» και όχι με βάση τις ελληνικές ανησυχίες για αλυτρωτισμούς. Δεν μπορεί να θεωρηθεί στο πλαίσιο αυτό και τόσο τυχαία η τηλεφωνική συνομιλία του αντιπρόεδρου των ΗΠΑ Μάικ Πενς τόσο με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα όσο και με το σκοπιανό ομόλογο Ζόραν Ζάεφ, μέσω της οποίας συνεχάρη τους δυο ηγέτες για τη Συμφωνία Ελλάδας – Σκοπιών.
Η επιτυχής έκβαση του Μακεδονικού θα λειτουργήσει σαν παράδειγμα και για το κλείσιμο και άλλων «μετώπων» στα δυτικά Βαλκάνια (Σερβίας και Κόσοβου, Κροατίας και Βοσνίας- Ερζεγοβίνης). Οι αλβανόφωνοι αποτελούν το 25.2 % του συνολικού πληθυσμού της ΠΓΔΜ και συγκεντρώνονται στις βορειοδυτικές περιοχές της χώρας. Παράλληλα, η δυνατότητα της γεωγραφικής σύνδεσης των αλβανόφωνων περιοχών (Κόσοβο, ΠΓΔΜ) με την Αλβανία έχει πυροδοτήσει ακόμα και σενάρια για «Μεγάλη Αλβανία».
Το Κόσοβο θεωρείται το κομμάτι του πάζλ που έλειπε για τη δημιουργία της «Μεγάλης Αλβανίας» ή «Φυσικής Αλβανίας» όραμα των απανταχού αλβανοφώνων εθνικιστών. Η διαδικασία ανεξαρτητοποίησης του Κοσόβου φαίνεται να παραπέμπει σε ένα σχέδιο που άρχισε με το βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας το 1999 από το ΝΑΤΟ υπό την αιτιολογία της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αλβανό-κοσοβάρων και που ολοκληρώθηκε με το διαμελισμό της. Η αμερικάνικη στρατηγική επένδυσε σε «κράτη-πόλεις» των δυτικών Βαλκανίων για να μπορεί να τις ελέγχει με οικονομική βοήθεια και με το δέλεαρ της ένταξης στις ευρώ-ατλαντικές δομές. Όμως το σενάριο της «Μεγάλης Αλβανίας» με γεωγραφικά οριοθετημένα σύνορα δεν είναι υλοποιήσιμο με βάση τα γεωπολιτικά δεδομένα και ο όρος μπορεί στο μέλλον να περιλαμβάνει μέσω των «μαλακών συνόρων» (soft borders) μόνο την ελεύθερη μετακίνηση προσώπων και εμπορευμάτων καθώς και την πολιτισμική ένωση των αλβανόφωνων περιοχών.
Ο αλβανικός παράγοντας επανέρχεται ξανά στην επικαιρότητα διότι θεωρείται σημαντικός για τη διατήρηση της ισορροπίας στα δυτικά Βαλκάνια καθώς και για τον έλεγχο του ισλαμικού φονταμενταλισμού στην περιοχή. Μια είδηση που πέρασε χωρίς να λάβει ιδιαίτερη δημοσιότητα ήταν η δήλωση του πρωθυπουργού της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοφ ότι «η Αλβανία θα γίνει κέντρο συντονισμού για τους ισλαμιστές μαχητές που επιστρέφουν από το Ισλαμικό Κράτος στα Βαλκάνια» - έγινε από τα Τίρανα στο πλαίσιο κοινής συνέντευξης Τύπου με τον αλβανό ομόλογό του Έντι Ράμα.
Η σταδιακή ένταξη του αλβανόφωνου παράγοντα στις δομές του ΝΑΤΟ και της ΕΕ φαίνεται να αποσκοπεί στους ακόλουθους στόχους:
(α) να κατευνάσει τις αλυτρωτικές τάσεις των αλβανόφωνων εξτρεμιστικών ομάδων των δυτικών Βαλκανίων προσφέροντας στις αλβανόφωνες ηγεσίες της περιοχής στρατηγικά, πολιτικά και οικονομικά κίνητρα που θα τις καθιστούν ισότιμες στη συνδιαχείριση της νέας ισορροπίας δυνάμεων.
(β) να διασφαλίσει ότι η ένταξη των Σκοπιών σε ΝΑΤΟ και ΕΕ θα γίνει ομαλά και δεν θα διακοπεί από εξτρεμιστικές τάσεις αλβανόφωνων του κρατιδίου. O πρόεδρος του συγκυβερνώντος αλβανικού κόμματος DUI, Αλί Αχμέτι προειδοποίησε, σύμφωνα με τους Financial Times, ότι όλα όσα επιτεύχθηκαν στη Συμφωνία της Οχρίδας 2001 θα είναι μάταια, εάν η ΠΓΔΜ δεν εξασφαλίσει τη συμμετοχή της σε ΝΑΤΟ και ΕΕ. Παράλληλα ο Αχμέτι ενστερνίζεται το όραμα του Ζάεφ για μια «Μακεδονία» που θα ευθυγραμμίζεται με τη Δύση και δηλώνει ότι αυτός ο στόχος καλύπτει το εθνικό χάσμα και ξεπερνά τις αναμνήσεις των ένοπλων συγκρούσεων.
(γ) να ελέγξει τον ισλαμικό φονταμενταλισμό στην περιοχή των Βαλκανίων και την επιστροφή των ισλαμιστών εξτρεμιστών μαχητών από το συριακό μέτωπο. Σύμφωνα με τo ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters περίπου 300 ισλαμιστές κοσοβάροι μαχητές έφυγαν από Αλβανία και ΠΓΔΜ για να πολεμήσουν στο συριακό μέτωπο για το Ισλαμικό Κράτος. Μια οριοθετημένη γεωγραφικά «Μεγάλη Αλβανία» θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κέντρο ισλαμικού εξτρεμισμού αν ξέφευγε από τον έλεγχο της Δύσης και γίνονταν επιρρεπής σε ισλαμιστικά κέντρα εξουσίας που υποθάλπουν την ερμηνεία του εξτρεμιστικού Ισλάμ.
(δ) να προχωρήσει στη δημιουργία διζωνικών κοινοτήτων σε μορφή ομοσπονδοποίησης, σε πρώτη φάση των αλβανόφωνων και των σλαβόφωνων στα Σκόπια. Το συγκεκριμένο μοντέλο μπορεί να απευθυνθεί και στην περίπτωση του Κοσόβου με τη σερβική μειονότητα.
(ε) να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας στα δυτικά Βαλκάνια με την ένταξη των κρατών τους μέσα στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ.
(στ) να αποτρέψει την περαιτέρω διείσδυση της Τουρκίας στους αλβανόφωνους πληθυσμούς των δυτικών Βαλκανίων όπου δείχνει να διατηρεί και υπόγειους μηχανισμούς επιρροής.
Η περιοχή των δυτικών Βαλκανίων αποτελεί και θα συνεχίζει να αποτελεί μια περιοχή υψηλού κινδύνου καθώς η ένταξη στις ευρώ – ατλαντικές δομές απαιτεί την υποβάθμιση των εθνοτικών διαφορών που η ιστορία της περιοχής έχει αποδείξει ότι δεν είναι και ιδιαίτερα εύκολη. Επιπλέον, ο ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων για επιρροή που έχει να κάνει με τη στυγνή προάσπιση των εθνικών συμφερόντων έχει καταστήσει τα δυτικά Βαλκάνια μια δύσκολη «γεωπολιτική σκακιέρα» με τοπικές αλλά και περιφερειακές συνιστώσες.