Περίεργη συμπεριφορά παρουσιάζει το μαγνητικό πεδίο της Γης, όπως αναφέρουν επιστήμονες- με τον βόρειο μαγνητικό πόλο του πλανήτη να απομακρύνεται από τον Καναδά και να κινείται προς τη Σιβηρία, ωθούμενος από κινητικότητα του σιδήρου που βρίσκεται σε υγρή μορφή στον πυρήνα του πλανήτη.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Nature, η κίνηση του μαγνητικού πόλου είναι τόσο γρήγορη που ανάγκασε τους ειδικούς του κόσμου σε θέματα γεωμαγνητισμού να προβούν σε μια σπάνια κίνηση: Στα τέλη του Ιανουαρίου πρόκειται να ανανεώσουν το Παγκόσμιο Μαγνητικό Μοντέλο (World Magnetic Model) που περιγράφει το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη μας και αποτελεί τη βάση για όλα τα σύγχρονα συστήματα πλοήγησης- από τα συστήματα των πλοίων μέχρι το Google Maps στα smartphones.
Η πιο πρόσφατη έκδοση του μοντέλου βγήκε το 2015 και ήταν να παραμείνει ως έχει μέχρι το 2020, ωστόσο το μαγνητικό πεδίο αλλάζει τόσο γρήγορα, που απαιτείται ταχεία ανανέωσή του. «Η απόκλιση αυξάνεται συνεχώς» είπε σχετικά ο Αρνό Τσουλιάτ, ειδικός γεωμαγνητισμού στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο Μπούλντερ και τα Εθνικά Κέντρα Περιβαλλοντικών Πληροφοριών της NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) των ΗΠΑ.
Το πρόβλημα οφείλεται εν μέρει στην κίνηση του πόλου και εν μέρει σε μεταβολές βαθιά μέσα στον πλανήτη: Η κινητικότητα του υγρού υλικού στον πυρήνα της Γης παράγει το μεγαλύτερο μέρος του μαγνητικού πεδίου, το οποίο μεταβάλλεται με το πέρασμα του χρόνου, καθώς οι ροές/ κινήσεις αυτές αλλάζουν. Το 2016, για παράδειγμα, μέρος του μαγνητικού πεδίου προσωρινά επιτάχυνε βαθιά κάτω από το βόρειο κομμάτι της Νότιας Αμερικής και τον ανατολικό Ειρηνικό. Η μεταβολή αυτή έγινε αντιληπτή από δορυφόρους.
Στις αρχές του 2018, το World Magnetic Model παρουσίασε πρόβλημα: Ερευνητές της ΝΟΑΑ και της Βρετανικής Γεωλογικής Επισκόπησης (British Geological Survey) στο Εδιμβούργο έκαναν τον ετήσιο έλεγχό τους, όταν διαπίστωσαν πως επρόκειτο να υπερβεί το αποδεκτό όριο λαθών/ αποκλίσεων πλοήγησης.
«Ήταν μια περίεργη κατάσταση» ανέφερε ο Τσουλιάτ. Όσον αφορά στο τι συμβαίνει, η απάντηση έχει δύο πυλώνες, όπως είπε σε συνάντηση της Αμερικανικής Ένωσης Γεωφυσικών στην Ουάσινγκτον: Πρώτον, το προαναφερθέν γεωμαγνητικό φαινόμενο του 2016 κάτω από τη Νότια Αμερική έλαβε χώρα τη χειρότερη δυνατή στιγμή, αμέσως μετά την ανανέωση του World Magnetic Model το 2015. Αυτό σημαίνει πως το μαγνητικό πεδίο μεταβλήθηκε αμέσως μετά την ενημέρωση του μοντέλου, με τρόπους που δεν είχαν προβλεφθεί.
Δεύτερον, η κίνηση του βορείου μαγνητικού πόλου του πλανήτη επιδεινώνει την κατάσταση. Γενικότερα μιλώντας, ο πόλος κινείται με απρόβλεπτους τρόπους. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 επιταχύνθηκε από τα 15 χλμ ανά έτος στα περίπου 55 χλμ. Ως το 2001 είχε εισέλθει στον Αρκτικό Ωκεανό, όπου, το 2007, μια ομάδα (στην οποία συμμετείχε και ο Τσουλιάτ) μετέβη με αεροσκάφος στην περιοχή προκειμένου να εντοπίσει τον πόλο.
Το 2018, ο πόλος πέρασε τη Διεθνή Γραμμή Ημερομηνίας (τη νοητή γραμμή στην επιφάνεια της Γης που περνά από τον Ειρηνικό Ωκεανό σχεδόν κατά μήκος του 180ού μεσημβρινού και χωρίζει το «χθες» από το «αύριο»), περνώντας στο ανατολικό ημισφαίριο. Αυτή τη στιγμή κινείται προς τη Σιβηρία.
Η γεωμετρία του μαγνητικού πεδίου της Γης μεγιστοποιεί τα λάθη/ αποκλείσεις του μοντέλου στις οποίες το πεδίο αλλάζει ταχέως, όπως στον Βόρειο Πόλο. «Το δεδομένο πως ο πόλος κινείται γρήγορα κάνει την περιοχή αυτή πιο επιρρεπή σε μεγάλα λάθη» σημείωσε ο Τσουλιάτ.
Για τη διόρθωση του World Magnetic Model, ο ίδιος και οι συνάδελφοί του τροφοδότησαν το μοντέλο με δεδομένα τριών ετών, που περιελάμβαναν τον παλμό του 2016. Η νέα έκδοση θα έπρεπε να παραμείνει ακριβής, όπως είπε, μέχρι το επόμενο προγραμματισμένο update το 2020.
Στο μεταξύ, οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν γιατί το μαγνητικό πεδίο αλλάζει τόσο δραματικά: Γεωμαγνητικοί παλμοί σαν αυτόν του 2016 μπορούν να αποδοθούν στα «υδρομαγνητικά» κύματα που προκύπτουν από βαθιά μέσα στον πλανήτη- και η γρήγορη κίνηση του βορείου μαγνητικού πόλου θα μπορούσε να συνδεθεί με έναν υψηλής ταχύτητας πίδακα υγρού σιδήρου κάτω από τον Καναδά. Ο πίδακας αυτός θα μπορούσε να αποδυναμώνει το μαγνητικό πεδίο κάτω από τον Καναδά, όπως είπε ο Φιλ Λίβερμορ, ειδικός γεωμαγνητισμού στο Πανεπιστήμιο του Λιντς, στη συνάντηση της Αμερικανικής Ένωσης Γεωφυσικών- και αυτό σημαίνει ότι ο Καναδάς στην ουσία «χάνει» σε μια μαγνητική «διελκυστίνδα» με τη Σιβηρία.
«Η θέση του βορείου μαγνητικού πόλου φαίνεται να εξαρτάται από δύο μεγάλα τμήματα μαγνητικού πεδίου, ένα κάτω από τον Καναδά και ένα κάτω από τη Σιβηρία» είπε ο Λίβερμορ. «Το κομμάτι της Σιβηρίας κερδίζει τον αγώνα».
...και η αντιστροφή των πόλων
Στο σημείο αυτό, αξίζει να θυμηθούμε ένα άλλο θέμα, αυτό της αντιστροφής των πόλων της Γης- ενός φαινομένου το οποίο λαμβάνει χώρα ανά αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, και θεωρείται ότι θα συμβεί ξανά, με δυσμενείς επιπτώσεις για τη ζωή στον πλανήτη μας όπως τη γνωρίζουμε.
Ο Βόρειος και ο Νότιος Πόλος αποτελούν «άγκυρες» του μαγνητικού πεδίου της Γης, το οποίο προστατεύει τον πλανήτη από την ηλιακή και τη γαλαξιακή ακτινοβολία. Μια αντιστροφή τους θα σήμαινε πως η μαγνητική αυτή «ασπίδα» όπως τη γνωρίζουμε δεν θα υπήρχε πια- οπότε και τμήματα της Γης θα μπορούσαν να καταστούν ακόμα και μη κατοικήσιμα.
Τελευταία φορά είχε λάβει χώρα αντιστροφή πριν από 780.000 χρόνια. Όσον αφορά στο πώς θα επηρεαστεί η ζωή στον πλανήτη, θεωρείται πως το πλήγμα θα είναι βαρύ για πολλά ζώα και φυτά, καθώς είναι γνωστό πως αντιδρούν στο μαγνητικό πεδίο του πλανήτη (αρκεί να υπενθυμίσουμε πώς πολλά ζώα προσανατολίζονται χρησιμοποιώντας το μαγνητικό πεδίο για την αναπαραγωγή τους). Επίσης, σε τεχνολογικό επίπεδο, η επίδραση στις ηλεκτρικές/ ηλεκτρονικές συσκευές θα ήταν καταλυτικές, καθώς το πιθανότερο είναι πως πρακτικά δεν θα λειτουργεί σχεδόν τίποτα.