«Προσωπικά θέλω να μου δίνει χαρά ζωής αυτό που κάνω. Είναι μεγάλη η ανταμοιβή όταν το πρωί θα πάω κάτω στη Mεταξά, μπει το φως και πω καλό είναι. Αυτό μου αρκεί». Έτσι έλεγε ο Κυριάκος Κρόκος για μία από τις τελευταίες και πλέον αντιπροσωπευτικές υπογραφές του: το Μουσείο Αλέκου Φασιανού στην Αθήνα. Η δουλειά του πρόωρα χαμένου αρχιτέκτονα (1941-1998) δεν είναι τόσο γνωστή όσο το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη. Ήρθε όμως ο καιρός που το άλλοτε εκθετήριο του ζωγράφου ανοίγει ως μουσείο που διεκδικεί ρόλο στην εικαστική ζωή της πρωτεύουσας.
Κοντά στον σταθμό Λαρίσης, στη συμβολή των οδών Ν. Μεταξά και Χίου, ο εμπνευσμένος αρχιτέκτονας δούλεψε μαζί με τον ζωγράφο για τη μετατροπή μιας απρόσωπης αθηναϊκής πολυκατοικίας του ’70.
Η οικογένεια Φασιανού είχε αγοράσει το ακίνητο όπου στο υπόγειο, ισόγειο και ημιόροφο στεγαζόταν ένα μαγαζί και στους ορόφους δημιουργήθηκαν διαμερίσματα για να μπορεί να μένει η οικογένεια. Ο Φασιανός αποφάσισε πως το κτήριο ήθελε αναπροσαρμογή στην αισθητική και την αρχιτεκτονική του ματιά γι’ αυτό και ζήτησε από τον φίλο του Κυριάκο Κρόκο να το σχεδιάσει ξανά, αλλάζοντάς το ριζικά.
Στις λεπτομέρειές του αποτυπώνεται η αλληλεπίδραση που είχε ο ένας με τον άλλο, βασισμένη στη φιλία που τους συνέδεσε. Οι εργασίες ξεκίνησαν αρχές του ’90 και το έργο ολοκληρώθηκε το 1995. Οι μεγαλύτεροι στα χρόνια το θυμούνται ως χώρο-εκθετήριο των έργων του καλλιτέχνη, όπου κατά καιρούς έδινε διαλέξεις.
Σήμερα, ο ογδονταπεντάχρονος Αλέκος Φασιανός ζει ένα μεγάλο δώρο. Η κόρη του ζωγράφου, Βικτώρια Φασιανού, ετοιμάζεται να δώσει νέα πνοή στο αρχιτεκτόνημα και να πραγματώσει τον χαρακτήρα για τον οποίο προοριζόταν.
Το Μουσείο θα φιλοξενεί έργα του καλλιτέχνη, προοδευτικά από όλες τις εικαστικές περιόδους του, καθώς και ένα εκθεσιακό πρόγραμμα με έργα σύγχρονης τέχνης, πλαισιωμένο από εκπαιδευτικά προγράμματα.
Η Βικτώρια Φασιανού μιλά για το δύσκολο εγχείρημα και τον χαρακτήρα που το μουσείο φιλοδοξεί να έχει στο αθηναϊκό κέντρο.
Από καιρό απασχολούσε τον πατέρα σας η ιδέα του μουσείου. Πρόκειται να δούμε αντιπροσωπευτικά έργα από όλη την πορεία του δημιουργού ή μόνο των τελευταίων χρόνων;
Πέρα από τις τοιχογραφίες και τις εικαστικές παρεμβάσεις του ίδιου του Φασιανού στο κτήριο, το Μουσείο θα παρουσιάσει αρχικά το έργο του στην Αθήνα και το Παρίσι έως το 1980.
Επιθυμία μας, όμως, είναι η συλλογή να αλλάζει τακτικά, έτσι ώστε ο κόσμος να αντιληφθεί καλύτερα την εμβέλεια της δουλειάς του καλλιτέχνη από το 1959 έως και το 2019. Θέλουμε το κοινό να γνωρίσει συνολικά την πορεία του, τις επιρροές και τους διάφορους τρόπους έκφρασής του στο θέατρο, στην εικονογράφηση του βιβλίου, στα κεραμικά, σε οτιδήποτε μεταχειρίστηκε ως εικαστικό μέσο. Φιλοδοξούμε έτσι το κοινό να επισκέπτεται το Μουσείο τακτικά.
Μετά την ιδιαίτερη συνθήκη της πανδημίας, πώς αντιλαμβάνεστε το ρόλο και τη λειτουργία του Μουσείου;
Η περιοχή για εμάς έχει πολύ σημαντικό ρόλο μιας και ενσαρκώνει αυτό που λέμε «παλιά Αθήνα». Ο πατέρας μου μεγάλωσε δίπλα στον σταθμό Λαρίσης και οι πρώτες του αναμνήσεις είναι στην εκκλησία του Αγίου Παύλου. Υπάρχει ένα πολύ σπάνιο ντοκιμαντέρ που δείχνει εικόνες από τον ίδιο με την οικογένειά του να περνούν χρόνο εκεί, καθώς και ένα υλικό από το «Παρασκήνιο» της ΕΡΤ που εξιστορεί την καθημερινότητά του: πώς ο παππούς του που ήταν παπάς, τον μύησε στη ζωή της Εκκλησίας και πώς οι εικόνες της περιοχής τον δίδαξαν να παρατηρεί την ομορφιά στα πιο απρόσμενα μέρη.
Εκτός από την οργανική σχέση της γειτονιάς με το έργο του πατέρα μου, θα ήθελα τα παιδιά από τα σχολεία της περιοχής κι όχι μόνο, να επισκέπτονται το κτήριο και να δούνε από κοντά το έργο του Φασιανού, τη σημασία που είχε αυτό το σημείο της Αθήνας ως έμπνευση στη ζωγραφική του, αλλά και στο έργο άλλων, σημαντικών προσωπικοτήτων.
Σημειώστε ότι το Μουσείο «Φίνος Φιλμ» είναι ακριβώς δίπλα μας κι αυτό έχει τη σημασία του, καθώς κλείνει μια εποχή. Θα έχουμε, λοιπόν, εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Άλλωστε, σας θυμίζω ότι ο Φασιανός έχει σχεδιάσει αμέτρητα χειροποίητα παιχνίδια και έχει εικονογραφήσει βιβλία για τις τάξεις διαφόρων ηλικιών στα σχολεία της χώρας. Το στοιχείο αυτό, πιστεύω, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για τους φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών και της Αρχιτεκτονικής.
Άλλο χαρακτηριστικό της λειτουργίας μας είναι η εξωστρέφεια μέσα από το δανεισμό έργων σε άλλα μουσεία. Είναι κάτι που σαν οικογένεια έχουμε ήδη ξεκινήσει με τη δημιουργία του «Alekos Fassianos Estate» και του ιστότοπου (alekosfassianos.gr). Έτσι, τα μουσεία και τα ιδρύματα, τα περιοδικά της επαρχίας, οι εκδοτικοί οίκοι και το κοινό από όλη την Ελλάδα, επικοινωνούν μαζί μας με μεγαλύτερη ευκολία.
Αναφερθήκατε στο site του καλλιτέχνη και τη σημασία του. Είναι στα σχέδιά σας η δημιουργία ενός ψηφιακού πωλητηρίου;
Όχι, δεν είναι στα άμεσα πλάνα μας, αλλά θα υπάρχει ένα μικρό πωλητήριο στο Μουσείο. Θα συνεργαστούμε με τους αδελφούς Γιάννη και Μιχάλη Κατούφα προκειμένου να δώσουμε ζωή σε κάποια από τα αντικείμενα που είχε σχεδιάσει ο Φασιανός για το μουσείο, όπως εύχρηστες καρέκλες σκηνοθέτη. Θα μπορούν ακόμη οι επισκέπτες να βρουν τετράδια, όπως επίσης βιβλία, καταλόγους εκθέσεων και κάποιες αφίσες.
Το Μουσείο θα φιλοξενεί το έργο καλλιτεχνών που συνδέονται ή έχουν αναφορά στον Φασιανό;
Όπως ο πατέρας μου έχει επηρεάσει διαφόρους καλλιτέχνες, παρόμοια και εμείς, σε συνεργασία με ιδρύματα και μουσεία, επιθυμούμε να αναδείξουμε αυτήν την εικαστική συνομιλία. Κοινές αναφορές μπορούμε να βρούμε στο ανθρωπομορφικό στιλ, στην επιρροή από την Ελλάδα και την ελληνικότητα, στα χρώματα και σε διάφορα μέσα έκφρασης, όπως η χαρακτική, το λινόλεουμ και η επιζωγραφισμένη μεταξοτυπία. Η Άλκηστη Τσαμπουράκη έχει αναλάβει στο μουσείο την επιμέλεια και οργάνωση εκθέσεων σύγχρονων καλλιτεχνών, σε ζωντανό διάλογο με τον Αλέκο Φασιανό και την αισθητική του.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ξεχωρίσετε κάποιο από τα έργα της συλλογής, αυτό που έχει ιδιαίτερη αξία για σας προσωπικά.
Ψάχνοντας τα αρχεία, βρήκα μια σειρά φωτογραφιών που έχει τραβήξει ο πατέρας μου από διάφορα τοπία. Πολλές είναι από την Αθήνα την εποχή που ήταν νέος, άλλες από οικοδομές. Έβρισκε ενδιαφέρον το παρεξηγημένο μπετόν και πίστευε ότι με τη σωστή χρήση και την κατάλληλη επεξεργασία, γίνεται όμορφο.
Άλλες πάλι, είναι από την Τζια, όπου παραθερίζουμε χρόνια.
Επάνω στις φωτογραφίες έχει επέμβει ζωγραφικά, προσθέτοντας τίτλο και σχόλια. Μόλις τα είδα, στάθηκα για ώρα, γιατί θυμήθηκα πως σε κάθε γενέθλια – στα δικά μου, όσο και στου αδελφού μου - έκανε το ίδιο πράγμα: μας φωτογράφιζε και μετά μας ζωγράφιζε άλλοτε ως αγγέλους με φωτοστέφανο, άλλοτε ως πολεμιστές. Και οι δύο όψεις εκφράζουν το ιδιαίτερο χιούμορ και την κρυφή ευαισθησία που έβγαζε πηγαία μέσα στην τέχνη του.
Το Mουσείο Φασιανού βρίσκεται στον σταθμό Λαρίσης, N. Mεταξά & Xίου, Aθήνα. Επισκεφθείτε τον ιστοχώρο του ζωγράφου στη σελίδα alekosfassianos.gr/en/