Οι αντιπαραθέσεις για το μέλλον του ΝΑΤΟ αναμένεται να επισκιάσουν τη Σύνοδο Κορυφής στο Λονδίνο (3- 4 Δεκεμβρίου) για τη 70η επέτειο από την ίδρυση του, καθώς αμφισβητείται ο ρόλος του. Οι ισορροπίες που διαμορφώνουν ο γάλλο-γερμανικός ανταγωνισμός και τα εθνικά συμφέροντα των κρατών -μελών, αναδεικνύουν τεταμένες σχέσεις και αντιπαραθέσεις που απευθύνονται σε παλιές ανασφάλειες οι οποίες συνεχίζουν να καθορίζουν τη στρατηγική του ΝΑΤΟ
Η δομή του ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας είναι πλήρως εναρμονισμένη με τις προτεραιότητες της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής – ρωσική απειλή και αποτροπή της κινέζικης διείσδυσης στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, η λήψη αποφάσεων της Ατλαντικής Συμμαχίας που καθορίζεται από την Ουάσινγκτον, έχει εγείρει στο παρελθόν ερωτήματα για το εάν ο στρατιωτικός οργανισμός ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
«Εγκεφαλικός θάνατος»
Τα ερωτήματα επανάφερε ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, με τη δήλωσή του για «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ και την αμφισβήτηση του του Άρθρου 5 περί συλλογικής άμυνας.
Ο Μακρόν φαίνεται, σε ευρύτερο πλαίσιο, να θέτει ουσιαστικά ζήτημα ύπαρξης του οργανισμού με την υφιστάμενη δομή του, να επιδιώκει να επιβάλλει ατζέντα συζήτησης για δημιουργία κοινής ευρωπαϊκής άμυνας και να εξετάσει τις αντιδράσεις κρατών- μελών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Οι αναφορές Μακρόν για το ΝΑΤΟ παραπέμπουν σε ευρύτερες γεωπολιτικές ζυμώσεις που άπτονται των γάλλο-γερμανικών σχέσεων, των συμμαχιών εντός ΕΕ, των σχέσεων της ΕΕ και των κρατών – μελών της, με Ρωσία και Κίνα.
Ο γάλλος πρόεδρος θεωρεί ότι το ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας, απαιτεί νέες συμμαχίες και νέες μεθόδους συνεργασίας και πιστεύει ότι μονομερισμός τείνει να γίνει επικίνδυνος, σαφή αιχμή για τις επιλογές των ΗΠΑ. Το Παρίσι επιδιώκει μακροπρόθεσμα τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής αμυντικής δομής που θα βασίζεται στη συλλογικότητα και σε συνεργασίες με άλλα κράτη – διμερές επίπεδο. Ο Μακρόν ενδεχομένως να υποδηλώνει και την πρόθεσή του για δημιουργία ενός συστήματος ευρωπαϊκής πυρηνικής αποτροπής που δεν θα έχει σημείο αναφοράς τις ΗΠΑ.
Η Άνγκελα Μέρκελ απάντησε έμμεσα στο Μακρόν, δηλώντας ότι η Ευρώπη εξαρτάται ακόμη από το ΝΑΤΟ για την ασφάλειά της. Παράλληλα, ανάφερε ότι στόχος της Γερμανίας είναι η αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 1,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2024 και στο 2% μέχρι το 2030, στόχος που έχει τεθεί από το ΝΑΤΟ για τους συμμάχους. Το Βερολίνο εκτιμά ότι μια κοινή ευρωπαϊκή άμυνα δεν έχει τη δυνατότητα να υποκαταστήσει την Ατλαντική Συμμαχία και ότι τα πυρηνικά της Γαλλίας δεν αποτελούν εγγύηση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Επίσης, η περίπτωση συνεργασίας Γαλλίας και Βρετανίας για τη δημιουργία δομής ευρωπαϊκής πυρηνικής αποτροπής, θεωρείται ιδιαίτερη δύσκολη έως και ανέφικτη, δεδομένου ότι η Βρετανία είναι στενός σύμμαχος των ΗΠΑ και ότι αποχωρεί από την ΕΕ.
Αντιπαραθέσεις
Η Σύνοδος του Λονδίνου ενδέχεται να εξελιχθεί σε πεδίο αντιπαράθεσης κρατών- μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας, απόρροια των πολιτικών επιλογών τους.
Ο Ντόναλτ Τραμπ έχει ήδη επικρίνει κράτη- μέλη, ιδίως τη Γερμανία, που δεν έχουν εκπληρώσει το στόχο του NATO - οι αμυντικές τους δαπάνες να ανέρχονται στο 2% του ΑΕΠ. Οι υπολογισμοί του ΝΑΤΟ για το 2019, δείχνουν ότι μόνο οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ελλάδα, η Εσθονία, η Ρουμανία, η Πολωνία και η Λετονία έχουν συναντήσει ή ξεπεράσει αυτόν τον στόχο. Ο αμερικανός πρόεδρος ενδέχεται να θέσει εκ νέου το συγκεκριμένο θέμα με στόχο να ασκήσει ακόμα περισσότερες πιέσεις, καθώς οι ΗΠΑ σηκώνουν το κύριο βάρος των δαπανών της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Η ανάσχεση της ρωσικής απειλής, κύρια αποστολή του ΝΑΤΟ, ενδέχεται να αμφισβητηθεί. Ο ορισμός των παραμέτρων για το ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός της Ευρώπης, ίσως να κλιμακώσει τις αντιπαραθέσεις εντός της Συνόδου Κορυφής, αν τα κράτη – μέλη διαμορφώσουν τη ατζέντα ανάλογά με τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα. Ο Εμανουέλ Μακρόν αναρωτήθηκε για το αν ο πραγματικός εχθρός είναι η Ρωσία και η Κίνα.
H αντιμετώπιση της Κίνας πιθανώς να αναδειχθεί σε ένα ακόμα ντιμπέιτ. Αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ ευελπιστούν ότι η Συνοδός Κορυφής του Λονδίνου, θα σημειώσει πρόοδο σε μία από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ΝΑΤΟ, την άνοδο της Κίνας ως παγκόσμια οικονομική δύναμη που επενδύει σε μεγάλο βαθμό στη στρατιωτική τεχνολογία.
Τα διαφορετικά εθνικά συμφέροντα εντός του ΝΑΤΟ, που αποτελούν πρόκληση για την ενότητα, αντικατροπτίζονται και στην περίπτωση της Τουρκίας. Ο Ταγίπ Ερντογάν φέρεται να μην στηρίζει αμυντικό σχέδιο του ΝΑΤΟ για τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία για προστασία από τη ρωσική απειλή, εάν το ΝΑΤΟ δεν προσφέρει στην Τουρκία περισσότερη πολιτική στήριξη στη μάχη της ενάντια στους σύριους Κούρδους. Η Τουρκία αναμένεται, επίσης, να προσελκύσει επικρίσεις κρατών – μελών καθώς αψήφησε τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της, αγοράζοντας συστοιχίες του ρωσικού αντιβαλλιστικού – αντιαεροπορικού συστήματος S-400, που δεν είναι συμβατό με το ΝΑΤΟ και της άποψης που διαμορφώνεται ότι στρέφεται ολο και περισσότερο προς τη Ρωσία και απομακρύνεται από τη Δύση.
Η δημιουργία μιας διαστημικής διοίκησης θεωρείται ζήτημα που αναμένεται να τεθεί στην ατζέντα των συνομιλιών. Ο Ντόναλτ Τραμπ ανέφερε τον Αύγουστο ότι οι ΗΠΑ θα δημιουργήσουν μια νέα «Διαστημική Διοίκηση» για την αντιμετώπιση των ρωσικών και κινεζικών διαστημικών απειλών. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, δήλωσε ενόψει της Συνόδου Κορυφής, ότι το ΝΑΤΟ θα ακολουθήσει το παράδειγμά του, αναγνωρίζοντας το διάστημα ως «πέμπτο επιχειρησιακό τομέα», επιτρέποντας στα κράτη -μέλη του ΝΑΤΟ να συντονίζουν τις αμυντικές τους προσπάθειες. Ωστόσο, τίθεται θέμα για το αν αυτά έχουν τη δυνατότητα να το πράξουν και να διαθέσουν τους κατάλληλους πόρους.
Τρεις προκλήσεις
Η Σύνοδος του Λονδίνου σύμφωνα με τα όσα έχουν προηγηθεί, τείνει να θεωρείται κρίσιμη για το ρόλο του ΝΑΤΟ και ενδέχεται να τεθεί αντιμέτωπη με τις ακόλουθες προκλήσεις:
(α) Την ενότητα της Ατλαντικής Συμμαχίας καθώς έχουν αναδειχθεί ιδιαίτερα έντονα διαφορές κρατών- μελών.
(β) Την επανεξέταση του στρατηγικού δόγματος του ΝΑΤΟ, εάν είναι προσαρμοσμένο στις σύγχρονες απειλές ή εάν παραμένει προσκολλημένο σε ανασφάλειες του παρελθόντος.
(γ) Την ανάγκη για συντονισμό των αποφάσεων σε ζητήματα που εμπλέκονται κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ και άπτονται της ευρωπαϊκής και διεθνής ασφάλειας.