Tο παρασκήνιο: Πώς τα προσωπικά και πολιτικά ελαττώματα της Τερέζα Μέι προκάλεσαν την πτώση της

Το Brexit τελικά δεν σήμαινε Brexit. Η πραγματικότητα πρόλαβε τη Βρετανίδα πρωθυπουργό.
ASSOCIATED PRESS

Τη στιγμή αμέσως μετά το κλείσιμο της μεγάλης μαύρης πόρτας, την Τερέζα Μέι υποδέχτηκαν μέλη του προσωπικού του Αριθμού 10 της Ντάουνινγκ Στριτ, που ήταν δακρυσμένα σαν την ίδια. Τη χειροκρότησαν πριν η ίδια κατευθυνθεί προς τα άδυτα της Ντάουνινγκ Στριτ. Μέσα σε μερικά λεπτά, πάνω, στο Pillared State Drawing Room, μίλησε σε ένα ημικύκλιο ειδικών συμβούλων της. Κάτω από έναν πίνακα της βασίλισσας Ελισάβετ της 1ης, η δεύτερη γυναίκα πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου φαινόταν σαν μια υποβαθμισμένη φιγούρα, ωστόσο διατηρούσε την αγάπη της ομάδας της.

Μετά από έναν σύντομο λόγο, όπου τους ευχαρίστησε για τη σκληρή δουλειά τους «πίσω από τις κάμερες», χειροκροτήθηκε εκ νέου πριν ετοιμαστεί για το αυτοκίνητο που την περίμενε έξω. «Έδειξε πολλά για την ίδια το ότι μας έκανε όλους να νιώσουμε καλύτερα, παρά το ότι είχε περάσει όσα πέρασε» είπε πηγή του εσώτερου κύκλου.

Ωστόσο, παρά τις δηλώσεις σεβασμού από υπουργούς που επιδοκίμαζαν την «αξιοπρεπή» παραίτησή της, πολλοί βουλευτές των Συντηρητικών απλά ένιωθαν ανακούφιση που τους έβγαζε επιτέλους από τη μιζέρια τους. Όπως και τη Μάργκαρετ Θάτσερ στο παρελθόν, είχαν φτάσει στο σημείο να τη βλέπουν ως έναν τοξικό πρόβλημα και η ίδια συμφώνησε απρόθυμα εν τέλει πως δεν μπορούσε να συνεχίσει.

Ακόμα και ο πιστός Σκωτσέζος γραμματέας της, Ντέιβιντ Μάντελ, επιδοκίμασε την αποχώρησή της. «Όπως αναγνωρίζει η ίδια η Μέι, έγινε, όσο άδικο και αν ήταν αυτό, εμπόδιο στην επίλυση του Brexit, και πλέον το κοινοβούλιο δεν την άκουγε».

Στην πραγματικότητα, παρά την «παράσταση» της ανακοίνωσης στη Ντάουνινγκ Στριτ και τις αντιδράσεις που αυτή προκάλεσε, κάποιοι λίγοι ήξεραν πως είχε πάρει ήδη την κομβική της απόφαση το βράδυ της Τετάρτης. Την προηγούμενη ημέρα είχε κάνει μια τελευταία προσπάθεια να αποσπάσει έγκριση για τα σχέδιά της για το Brexit, προσφέροντας στους βουλευτές των Εργατικών ένα δεύτερο δημοψήφισμα για το Brexit και ένα προσωρινό σχέδιο για τα τελωνεία. Ωστόσο η έκταση και η ένταση της αντίδρασης από τους ίδιους της τους βουλευτές, ειδικά από μετριοπαθείς που ήταν πιστοί σε αυτήν, την έπεισε ότι είχε φτάσει στο τέλος του κοινοβουλευτικού της δρόμου.

Στη Ντάουνινγκ Στριτ είπε στους στενότερους συνεργάτες της, Γκέιβιν Μπάργουελ και Ρόμπι Γκιμπ, ότι θα παραδεχόταν εν τέλει την ήττα της και θα έθετε ημερομηνία αποχώρησης τις 7 Ιουνίου. Ο κύκλος των εμπίστων ήταν μικρός, και μόνο λίγοι από τους συνεργάτες ενημερώθηκαν. Ωστόσο, κάποια μέλη της επιτροπής 1922 των Συντηρητικών είχαν επίσης ενημερωθεί. Για μια φορά δεν υπήρξε διαρροή.

Ωστόσο, χαρακτηριστικά για την πρωθυπουργία της Μέι, το υπουργικό συμβούλιο δεν είχε ενημερωθεί πως είχε αποφασίσει. Η ίδια είχε συναντήσεις με τους Τζέρεμι Χαντ και Σατζίντ Τζαβίντ, τους άκουσε να την εξορκίζουν να αποσύρει το νομοσχέδιο για το Brexit, και δεν είπε κουβέντα για την απόφασή της. Το μόνο που έμαθε ο Χαντ ήταν πως η Μέι θα εξακολουθούσε να είναι στη θέση της πρωθυπουργού για την επερχόμενη επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ.

Αν και η έξοδος της Μέι ήταν εξαιρετικά εμπιστευτική, το πιο άσχημα κρυμμένο μυστικό στο Γουέστμινστερ ήταν πως οι Χαντ και Τζαβίντ, καθώς και οι Μπόρις Τζόνσον, Μάικλ Γκόουβ και πολλοί άλλοι ετοιμάζονταν εδώ και εβδομάδες να την αντικαταστήσουν.

ASSOCIATED PRESS

Η αριθμητική του κοινοβουλίου ήταν το πραγματικό εμπόδιο, ωστόσο οι στενότεροι συνεργάτες της άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι το αδιέξοδο θα μπορούσε να λάβει τέλος μόνο με έναν νέο ηγέτη. Η οργή έδωσε τη θέση της σε έναν αέρα παραίτησης.

Στην ομιλία της, η πρωθυπουργός προσπάθησε απελπισμένα να παρουσιάσει τα επιτεύγματά της τα οποία δεν σχετίζονται με το Brexit, για τα οποία θεωρεί προφανώς ότι θα αποτελέσουν την κληρονομιά της μετά από τρία χρόνια στην κορυφή: Στην ψυχική υγεία, στη στέγαση, στην ενδοοικογενειακή βία, κ.α. Στη λίστα ήταν ακόμα και η έρευνα πάνω στην τραγωδία του Grenfell Tower.

Ωστόσο, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, οι πολιτικές αυτές βάλτωναν στον λαβύρινθο του Brexit, όπως και η ίδια της η ηγεσία. Η παράλυση ανά το Γουάιτχολ οδήγησε σε φθορά και καθυστερήσεις. Ειδικά στο θέμα της στέγασης δεν έχει υπάρξει σχεδόν καθόλου πρόοδος.

Παρακολουθώντας την ομιλία στην τηλεόραση, ένα από τα μέλη της ομάδας του Τζέρεμι Κόρμπιν γέλασε περιφρονητικά όταν η Μέι είπε: «Ποτέ μην ξεχνάτε ότι ο συμβιβασμός δεν είναι βρώμικη λέξη». Ήταν η ίδια η αποτυχία της Μέι να έρθει σε συνεννόηση με την αντιπολίτευση μετά τις καταστροφικές εκλογές του 2017, που οδήγησε, από πολλές απόψεις, στην πτώση της, πιστεύουν πολλοί βουλευτές των Εργατικών.

Ο συμβιβασμός δεν ήταν απλά βρώμικη λέξη για τη Μέι, για μεγάλο μέρος της πρωθυπουργίας της. Δεν ήταν καν στο λεξιλόγιό της. Από την υποχώρησή της έναντι της πίεσης των Ευρωσκεπτικιστών προκειμένου να πιέσει για πρόωρη ενεργοποίηση του Άρθρου 50, πριν συνταχθεί οποιοδήποτε σχέδιο για το Brexit, μέχρι την ύβρι της πως «μη συμφωνία είναι καλύτερη από μια κακή συμφωνία», υπήρχε ελάχιστο περιθώριο συνεννόησης με τους ψηφοφόρους του Remain ή τα άλλα κόμματα.

Το νέο χρονοδιάγραμμα για τον αγώνα για την ηγεσία των Συντηρητικών, με διάδοχο στη θέση όταν επιστρέψουν οι βουλευτές από τις καλοκαιρινές τους διακοπές στις 24 Ιουλίου, σημαίνει πως η Μέι θα φύγει πιο γρήγορα από ό,τι περιμένουν κάποιοι. Ωστόσο, από πολλές απόψεις, η αποχώρησή της ήταν ένας μακρύς αποχαιρετισμός, ένας που άρχισε με την καταστροφική απόφαση για πρόωρες εκλογές τον Ιούνιο του 2017. Επρόκειτο για αργό, οδυνηρό πολιτικό θάνατο: Η απώλεια της πλειοψηφίας στη Βουλή των Κοινοτήτων, σήμαινε πως απλά και μόνο μια χούφτα Συντηρητικών υπερμάχων του Brexit θα ήταν σε θέση να μπλοκάρουν οποιοδήποτε σχέδιό της.

Η Υβέτ Κούπερ των Εργατικών, βασική πολιτική αντίπαλος της Μέι επί σειρά ετών, είπε: «Η αντοχή της Τερέζα Μέι ήταν η μεγαλύτερη δύναμη και η μεγαλύτερη αδυναμία της: Την εμπόδιζε να έρθει σε συνεννόηση σωστά. Τώρα φεύγει όχι επειδή προσπάθησε να επιτύχει συμβιβασμό και ομογνωμία αυτή την άνοιξη, αλλά επειδή δεν έφερε ομογνωμία και συμβιβασμό εξαρχής».

Σύμφωνα με τον Κρις Γουΐλκινς, πρώην διευθυντή στρατηγικής και λογογράφο της Μέι, το 2017 ήταν πραγματικά η αρχή του τέλους- της διαδικασίας του Brexit και της πρωθυπουργίας της. «Σε αυτές τις εκλογές δεν ήταν η ενωτική ηγέτης που θέλαμε. Έγινε μια αντάρτικη, διχαστική φιγούρα, που αγκάλιαζε ένα σκληρό Brexit».

Μετά την ήττα εκείνη, η Μέι είπε σε συνάντηση των βουλευτών της: «Εγώ μας έφερα σε αυτό το χάλι, κι εγώ θα μας βγάλω». Πρόσθεσε ότι θα έμενε ως επικεφαλής μόνο για «όσο με θέλετε». Τις τελευταίες ημέρες, ξεκαθάρισαν πως σίγουρα δεν την ήθελαν άλλο.

Ακόμα και Συντηρητικοί που έχουν συνεργαστεί στενά μαζί της λένε ότι το βασικό της πρόβλημα ήταν μια αποτυχία να έχει σύνδεση με τους άλλους, σε συνδυασμό με «όραση σήραγγας» και εύθραυστη πολιτική κρίση. Αν σε αυτά προστεθεί η τάση της να είναι άκαμπτη...είναι ξεκάθαρο γιατί πολλοί από τους βουλευτές της εξοργίζονταν.

zz/KGC-247/STAR MAX/IPx

Η «όραση σήραγγας» λειτουργούσε σε θέματα όπως η ασφάλεια, και η αντίδρασή της στους δηλητηριασμούς από Ρώσους στο Σάλσμπερι ήταν απόδειξη. Αλλά σε κάτι με την πολυπλοκότητα του Brexit, ήταν καταστροφή. «Βλέπει μόνο αυτό που είναι μπροστά της, αλλά δεν μπορεί να δει τι έχει μπροστά της πέρα από αυτό. Βλέπει τα δέντρα, όχι το δάσος» είπε πρώην αξιωματούχος.

Αν και πολλοί στην αρχή εκτίμησαν την άρνησή της να συμμετέχει σε «κλαμπ» ή να πηγαίνει στα ανδροκρατούμενα μπαρ γύρω από το Γουέστμινστερ, η έλλειψη στήριξης προς τη Μέι από το ίδιο της το κόμμα προέκυψε από τη χρόνια ανικανότητα να δημιουργήσει φιλίες. Στο Γουέστμινστερ και στο Γουάιτχολ, το να τραβήξεις την προσοχή κάποιου και να τον πιάσεις από τον αγκώνα για να τον φέρεις με το μέρος του είναι συχνά το κλειδί για την πρόοδο. Η πολιτική μπορεί να είναι επιστήμη, αλλά είναι και η τέχνη της πειθούς, και η Μέι δεν την κατείχε. Πρώην συνεργάτης είπε «ποτέ δεν πήρε κάποιον παράμερα για να του πει “καλύπτω τα νώτα σου” Αυτό βοηθά και στις Βρυξέλλες, όσο και στο Γουέστμινστερ. Όταν ο επικεφαλής της Nissan πέταξε στη Ντάουνινγκ Στριτ, δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί ήθελε να τη δει προσωπικά. Αλλά ήθελε να τη δει και να της σφίξει το χέρι. Ήταν θέμα εμπιστοσύνης».

Ωστόσο, η Μέι είναι πιο πολύπλοκη από την καρικατούρα του «Maybot» για την οποία είναι γνωστή. Μπορούσε να είναι ισχυρογνώμων στους περισσότερους, αλλά αλλοπρόσαλλα ελαστική σε λίγους. Κοινωνικά ήταν μάλλον ντροπαλή παρά ψυχρή. Δημιουργούσε απίστευτα στενές σχέσεις με συνεργάτες και μετά έκοβε κάθε επαφή όταν έφευγαν.

«Έχει ζωηρή αίσθηση του χιούμορ και μπορεί να κάνει και αυτή πλάκα εάν της πεις κάτι αστείο», είπε μια πηγή. «Αλλά έχει πρόβλημα να πιάνει σήματα. Ποτέ δεν την άκουσα να λέει σε κάποιον πολιτικό πως θέλει τη βοήθειά του. Ποτέ δεν την άκουσα να λέει “λυπάμαι, έκανα λάθος”. Στο μυαλό της, αυτό θα έδειχνε τρωτότητα, αδυναμία που δεν ήθελε ποτέ να δείξει. Αλλά την έβλεπες με τον Φίλιπ, έβλεπες πόσο αγαπημένοι είναι, μια σχέση την οποία οι πιο πολλοί θα ζήλευαν» είπε συνεργάτης.

Άλλοι υποδεικνύουν την έλλειψη πολιτικής αυτοπεποίθησής της: Άνοιγε ένα κενό που αξιωματούχοι και σύμβουλοι γέμιζαν, αλλά βουλευτές όχι.

«Όταν ο Νικ και η Φι (πρώην προσωπάρχες) έφυγαν, ο Μαρκ Σέντγουϊλ τους αντικατέστησε πρακτικά» είπε πρώην αξιωματούχος. «Από τις ημέρες του στο υπουργείο Εσωτερικών είχε δει πώς μπορούσε να την πιέσει. Αυτό ίσχυε και για άλλους. Βασίζεται σε ανθρώπους που τη χειραγωγούν. Ο Γκέιβιν Γουίλιαμσον ήταν πολύ καλός σε αυτό. Η Πένι Μορντόντ ήταν να πάρει το υπουργείο Άμυνας όταν παραιτήθηκε ο Φάλον, αλλά ο Γκέιβιν την έπεισε να το πάρει αυτός».

Άλλη μια πηγή εκ των έσω που ξέρει καλά τη Μέι ανέφερε πως έχει πολύ μικρότερο «εγώ» από οποιονδήποτε άλλο πολιτικό ήξερε, μα ήταν προφανές ότι ήθελε να γίνει πρωθυπουργός από τότε που ήταν στο σχολείο. Όλοι οι πολιτικοί ηγέτες έχουν θεϊκό σύμπλεγμα, αλλά στην περίπτωσή της ήταν πιο διακριτικό. «Είχε μια πραγματικά θρησκευτική αίσθηση του καθήκοντος...και κατά καιρούς φαινόταν σαν μια ανάγκη να φαίνεται ανώτερη».

Τώρα, μετά τη Θάτσερ, τον Μέιτζορ και τον Κάμερον, η Μέι είναι η τέταρτη πρωθυπουργός των Συντηρητικών που «σπάει» εξαιτίας του θέματος της Ευρώπης. Ποτέ η ίδια δεν ξέχασε ότι το γεγονός πως έγινε η ένοικος του Αριθμού 10 εξαιτίας του δημοψηφίσματος του 2016, αλλά η ευθύνη τελικά για το Brexit πέφτει στον διάδοχό της.

zz/Dennis Van Tine/STAR MAX/IPx

Ο Μπόρις Τζόνσον είναι αναμφισβήτητα το μεγάλο φαβορί. Έχει αψηφήσει τα πολιτικά προγνωστικά και στο παρελθόν, κερδίζοντας δύο φορές τη δημαρχία του Λονδίνου, παρά την κλίση της πρωτεύουσας προς τους Εργατικούς. Δουλειά του θα είναι να επιτύχει μια συμφωνία που δεν πέτυχε η Μέι. Μπορεί να δοκιμάσει μέχρι τέλους τη θεωρία πως οι Βρυξέλλες ίσως αλλάξουν με κάποιον τρόπο τη θέση τους ως προς τη Βόρεια Ιρλανδία, εάν κάποιος νέος ηγέτης σκληρύνει τις διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, η κούρσα για την ηγεσία των «Τόρις» είναι σχεδόν σίγουρο πως θα μετατραπεί σε αγώνα μεταξύ ενός υποψηφίου που δεν απορρίπτει τη μη συμφωνία και έναν που την απορρίπτει. Σε διάσκεψη στην Ελβετία την Παρασκευή, ο Τζόνσον έδειξε τις προθέσεις του: «Θα βγούμε από την ΕΕ στις 31 Οκτωβρίου- με συμφωνία ή χωρίς».

Ο Ντόμινικ Ράαμπ, που χαίρει μεγάλης στήριξης μεταξύ βουλευτών, θα διεκδικήσει το «χρίσμα» της μη-συμφωνίας. Και μετά μπορεί να είναι ο Μάικλ Γκόουβ ή ο Τζέρεμι Χαντ που θα αναδειχθεί ο υποψήφιος του συμβιβασμού. Οποιοσδήποτε ηγηθεί θα πρέπει ενδεχομένως να κάνει εκλογές το φθινόπωρο εάν δεν υπάρχει κινητικότητα στο Γουέστμινστερ ή στις Βρυξέλλες.

Είναι πολύ πιθανό πως, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ επισκεφθεί το Ηνωμένο Βασίλειο τον επόμενο μήνα, θα ζητήσει να συναντηθεί με τον Τζόνσον, που είναι μεταξύ των λίγων πολιτικών που έχουν εκφράσει εκτίμηση για τον Αμερικανό πρόεδρο. Πάντα πρόθυμος να ρίξει αλάτι σε πληγές, ο Τραμπ ίσως να μην αντισταθεί να δηλώσει στήριξη τόσο στον Τζόνσον όσο και στον Νάιτζελ Φάρατζ στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τη Μέι.

Αφού η έξοδός της επέτρεψε στον κόσμο να δει επιτέλους πόσο πάθος είχε για τη δουλειά της, οι στενοί σύμμαχοί της βρήκαν ταιριαστή την τραγωδία του Μάκβεθ: «Τίποτα σε αυτή τη ζωή δεν του ταίριαζε όπως το να την αφήσει».

Δημοφιλή