Δύο χρόνια συμπληρώθηκαν τον Δεκέμβριο από την ανάληψη της εξουσίας από την τρικομματική κυβέρνηση στην Γερμανία, με την θητεία της να μπαίνει πλέον στο δεύτερο μισό της ενόψει και των βουλευτικών εκλογών του 2025. Το πολιτικό τοπίο στη χώρα είναι όμως πιο τεταμένο από ποτέ. Η δημοσκοπική κατάρρευση των κομμάτων της συγκυβέρνησης, η άνοδος της άκρας δεξιάς, μία οικονομική τρύπα ύψους 17 δισ. € στον προϋπολογισμό του 2024 και η αναγγελία δημιουργίας ενός νέου κόμματος ήταν μόνο μερικά από τα πράγματα που σημάδεψαν πολιτικό τοπίο στην χώρα το 2023 και θα συνθέσουν μαζί με τις ερχόμενες ευρωεκλογές το κάδρο ενόψει του 2024.
Η αλήθεια είναι ότι όταν η νέα κυβέρνηση αποτελούμενη από τρία κόμματα –τους Σοσιαλδημοκράτες, τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους- ορκίστηκε τον Δεκέμβριο του 2021, στην γερμανική κοινωνία υπήρχε μία αμηχανία λόγω της αποχώρησης της Άνγκελα Μέρκελ έπειτα από 16 χρόνια στην καγκελαρία. Αυτή η αμηχανία συνοδευόταν όμως και από μία αισιοδοξία για την διαφαινόμενη αλλαγή σελίδας. Κι αυτό παρότι οι Σοσιαλδημοκράτες ήταν κυβερνητικοί εταίροι της Μέρκελ κατά τα ¾ της δικής της θητείας, με τους Πράσινους να απέχουν 16 χρόνια από την κυβέρνηση και τους Φιλελεύθερους από το 1998 πέραν μίας τετραετούς τους παρουσίας την περίοδο 2009-2013.
Ο τρικομματικός χαρακτήρας της κυβέρνησης είχε από νωρίς εγείρει ερωτήματα για την βιωσιμότητα της παρά της προγραμματικές συμφωνίες και δεν είναι ψέμα ότι η συγκυβέρνηση κλήθηκε να σηκώσειτο βάρος των αποφάσεων για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Τα προβλήματα όμως δεν σταματούν να εμφανίζονται. Το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο στην Καρλσρούη έκρινε τον Νοέμβριο αντισυνταγματικό το τέχνασμα που είχε χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση στον προϋπολογισμό του 2021 για την ανακατεύθυνση δανείων συνολικού ύψους 60 δισ. €, τα οποία είχαν ληφθεί αρχικά για την καταπολέμηση των επιπτώσεων της πανδημίας και θα χρησιμοποιούνταν για την ενεργειακή μετάβαση και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας τα επόμενα χρόνια [1]. Αυτό θα έδινε την δυνατότητα στην κυβέρνηση να συγκρατήσει το φρένο χρέους χωρίς την λήψη νέων μέτρων, μία από τις κόκκινες γραμμές των Φιλελευθέρων. Έτσι δημιουργήθηκε μία τρύπα 17 δισ. € στον προϋπολογισμό του 2024, ο οποίος αγγίζει συνολικά τα 450 δισ. € [2]. Σε συνεδρίαση των επικεφαλής των τριών κομμάτων τον Δεκέμβριο, το ποσό αυτό συμφωνήθηκε να εξοικονομηθεί μέσα από την αύξηση του φόρου διοξειδίου του άνθρακα, την πρόωρη διακοπή της επιδότησης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, την μείωση των επιδοτήσεων για τα φωτοβολταϊκά, την «αποτελεσματικότερη» κοινωνική πολιτική. Με αυτό τον τρόπο, το φρένο χρέους θα μείνει απείραχτο για πρώτη φορά ύστερα από τέσσερα συναπτά έτη, παρά την θέληση των Πράσινων και τον Σοσιαλδημοκρατών [3].
Ανεξαρτήτως του αποτελέσματος των συνομιλίων για τον προϋπολογισμό και το καλό κλίμα που ήθελαν να προβάλουν οι κυβερνητικοί εταίροι, οι μεγάλες διαφορές για την χάραξη πολιτικής έχουν αρχίσει να φαίνονται και στο εσωτερικό των κομμάτων. Ως τελευταίο επεισόδιο ήταν η -μη δεσμευτική για την ηγεσία του κόμματος- εσωτερική ψηφοφορία των μελών των Φιλελεύθερων με θέμα την παραμονή του κόμματος στην συγκυβέρνηση. Μπορεί η άποψη υπέρ της παραμονής του κόμματος να πλειοψήφησε με 52%, η συμμετοχή όμως περιορίστηκε σε λίγο πάνω από το ένα τρίτο των μελών [4]. Έτσι τα σενάρια για πρόωρες εκλογές δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους. Πώς μοιάζει όμως το δημοσκοπικό τοπίο την προκειμένη στιγμή;
Η εικόνα του κατακερματισμένου πολιτικού τοπίου που είχε κυριαρχήσει στις εκλογές του 2021 με 5 κόμματα να συγκεντρώνουν ποσοστά από 10 μέχρι 25% έχει ανατραπεί πλήρως. Οι Χριστιανοδημοκράτες φιγουράρουν πλέον στην πρώτη θέση των μετρήσεων με ποσοστά άνω του 30 % -πιο χαμηλά πάντως από την περίοδο Μέρκελ- με την «Εναλλακτική για την Γερμανία» να ακολουθεί στην δεύτερη θέση έχοντας παγιωθεί άνω του 20 %.
Τα κόμματα του συνασπισμού εμφανίζονται το τελευταίο διάστημα στις δημοσκοπήσεις με ποσοστά που κυμαίνονται αθροιστικά κάτω του 35%, σε σχέση με το άνω του 51% που συγκέντρωσαν στις εκλογές του 2021. Έτσι οι Σοσιαλδημοκράτες εντοπίζονται στο 14-15%, όπως και οι Πράσινοι, με τους Φιλελεύθερους να βρίσκονται στις τελευταίες μετρήσεις στο όριο εισόδου στην βουλή του 5%.
Η άκρα δεξιά σε άνοδο
Το 2023 ήταν η χρονιά που σημαδεύτηκε από την άνοδο της «Εναλλακτικής για την Γερμανία» σε πρωτόγνωρα επίπεδα, τόσο δημοσκοπικά όσο και στα εκλογικά αποτελέσματα. Το κόμμα της άκρας δεξιάς κατάφερε να αναδειχθεί δεύτερη δύναμη στις περιφερειακές εκλογές της Έσσης και τρίτη σε αυτές της Βαυαρίας τον περασμένο Οκτώβριο, ενώ τον Δεκέμβριο εξελέγη στην Πίρνα της Σαξονίας ο πρώτος δήμαρχος που υποστηρίχθηκε από το κόμμα.
Όπως φαίνεται τόσο από τις δημοσκοπήσεις όσο και από τα εκλογικά αποτελέσματα όμως, η κύρια πηγή της δύναμης που συγκεντρώνει η «Εναλλακτική για την Γερμανία» και η οποία την έχει παγιώσει στην δεύτερη θέση των δημοσκοπήσεων σε εθνικό επίπεδο προέρχεται από τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.
Η έκταση αυτής της δυναμικής θα αποτυπωθεί πάντως στις εκλογικές αναμετρήσεις του 2024. Κι αυτό γιατί εκτός από τις ευρωεκλογές του Μαΐου, τον Σεπτέμβριο θα διεξαχθούν περιφερειακές εκλογές σε τρία από τα κρατίδια της πρώην ανατολικής Γερμανίας: Στην Σαξονία, τη Θουριγγία και το Βρανδεμβούργο. Και στα τρία αυτά κρατίδια το κόμμα αυτό δείχνει να έχει το δημοσκοπικό προβάδισμα έναντι των υπολοίπων, με ποσοστά που ξεπερνούν το 30 ή και το 35%, όπως στη Θουριγγία. Τα ποσοστά αυτά δεν φαίνεται βέβαια να αρκούν προς το παρόν να του δώσουν την δυνατότητα δημιουργίας τοπικής κυβέρνησης, λόγω του συστήματος της απλής αναλογικής και της δεδομένης άρνησης συνεργασίας των άλλων κομμάτων μαζί του. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει ωστόσο σε ακυβερνησία, καθώς, αν επαληθευτούν οι δημοσκοπήσεις, θα είναι αναγκαία μία συγκυβέρνηση όλων των υπόλοιπων κομμάτων από την Αριστερά –η οποία παρότι είναι σε ελεύθερη πτώση δείχνει να κρατάει κάποιες δυνάμεις στα συγκεκριμένα κρατίδια– μέχρι τους Χριστιανοδημοκράτες.
Ο εκλογικός χάρτης της Γερμανίας, όπως αυτός διαμορφώνεται σύμφωνα με έρευνα του Νοεμβρίου, όπου φαίνεται το κόμμα που έρχεται πρώτο σε καθεμία από τις 299 εκλογικές περιφέρειες (Με μαύρο αποτυπώνονται οι Χριστιανοδημοκράτες, με μπλε η Εναλλακτική για την Γερμανία και με κόκκινο οι Σοσιαλδημοκράτες, ενώ η ένταση του χρώματος δηλώνει το προβάδισμα του πρώτου κόμματος από το δεύτερο) [5].
Ο παράγοντας Χ: Το «κόμμα Βάγκενκνεχτ»
Σε αυτή την πολιτική κατάσταση έρχεται να προστεθεί και το νέο κόμμα που θα ιδρυθεί επίσημα τον Γενάρη και θα αποτελέσει τον παράγοντα Χ της γερμανικής πολιτική σκηνής: το «Κόμμα Βάγκενκνεχτ». Η αναγγελία της ίδρυσης κόμματος από την Ζάρα Βάγκενκνεχτ, ενός από τα πιο προβεβλημένα στελέχη του κόμματος της Αριστεράς, αλλά και της γερμανικής πολιτικής σκηνής γενικότερα, ήταν ένα γεγονός το οποίο περίμεναν αρκετοί εδώ και κάποια χρόνια. Οι διαφορές της ίδιας και της ομάδας της με την γραμμή του κόμματος σε θέματα οικονομικής πολιτικής, μετανάστευσης, ταυτότητας και γεωπολιτικής γίνονταν όλο και μεγαλύτερες τα τελευταία χρόνια και η ίδρυση του δικού της κόμματος συζητιόταν ανοιχτά για αρκετό καιρό. Η απαραίτητη ώθηση δόθηκε όμως από τις διαδικασίες διαγραφής της που είχαν ξεκινήσει.
Αν και οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δεν καταγράφουν το κόμμα, καθώς αυτό δεν υπάρχει τυπικά ακόμα, κάποιες μετρήσεις του Οκτωβρίου έδειξαν ότι θα μπορούσε να διεκδικήσει ποσοστά γύρω στο 15 %, τοποθετώντας το στο ίδιο επίπεδο με τους Πράσινους. Η δυναμική αυτή όμως φάνηκε να φθίνει στις μετρήσεις του επόμενου διαστήματος, με το υπό ίδρυση κόμμα να υποχωρεί σε μονοψήφια ποσοστά [5].
Αξιοσημείωτο στοιχείο είναι ότι αυτό δείχνει να αντλεί κυρίως ψήφους απευθείας από την «Εναλλακτική για την Γερμανία» και ελάχιστους από την Αριστερά απ’ όπου προέρχονται και τα στελέχη του. Γι’ αυτό και πολλοί το βλέπουν ως ανάχωμα στην άνοδο της άκρας δεξιάς. Το ερώτημα πάντως για το κατά πόσο μπορεί το κόμμα να στελεχωθεί επαρκώς για να συμμετάσχει στις ερχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις παραμένει. Επιπλέον, για την συμμετοχή του στις ευρωεκλογές λείπουν προς το παρόν τα απαραίτητα κονδύλια όπως δήλωσε η Αμίρα Μοχάμεντ Άλι, η οποία, όπως όλα δείχνουν, θα τεθεί επικεφαλής του νέου κόμματος [6].
[1]: https://taz.de/Karlsruher-Urteil-zu-Klimafonds/!5969800/
[2]: https://www.spiegel.de/politik/deutschland/christian-lindner-beziffert-luecke-im-haushalt-2024-auf-17-milliarden-euro-a-72880dc0-4540-4e93-99e1-053b4db2df63
[3]: https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/haushalt-einigung-ampel-kernpunkte-100.html
[4]: https://www.mdr.de/nachrichten/deutschland/politik/fpd-mitgliederbefragung-verbleib-partei-ampel-100.html
[5]: https://www.wahlkreisprognose.de/2023/10/25/bundestrend-wagenknecht-buendnis-stellt-politlandschaft-auf-den-kopf/).
[6]: https://www.spiegel.de/politik/deutschland/buendnis-sahra-wagenknecht-teilnahme-an-landtagswahlen-2024-ungewiss-a-b6baff06-9892-46d7-9bad-2189735cb58c