Tο πρωθυπουργικό σύστημα, έτσι όπως λειτούργησε μετά την Μεταπολίτευση, θα ήταν υποτίθεται η λύση για τα πολιτικά πράγματα της χώρας. Ενας ισχυρός πρωθυπουργός, Πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος, θα συντόνιζε το κυβερνητικό έργο και τα πράγματα θα ήταν θεσμικά ορθά, ενώ στην πράξη θα είχαμε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Τελικά απεδείχθη ότι το πρωθυπουργικό σύστημα διασφαλίζει την κομματική παντοδυναμία και μέσω αυτής την πλειοψηφία στη Βουλή, αλλά κατοχυρώνει ουσιαστικά την …αναρμοδιότητα του πρωθυπουργού να παρεμβαίνει στη διαμόρφωση της πολιτικής. Ο πρωθυπουργός της χώρας, με όλες σχεδόν τις κυβερνήσεις, έχει ένα τύποις μεν ισχυρό, στην ουσία δε απόμακρο ρόλο. Οι ειδικοί γνωρίζουν ότι δεν υπογράφει σχεδόν καμία ουσιαστική πράξη...Όλα αφήνονται στους Υπουργούς, στους Οργανισμούς, στις Ανεξάρτητες Αρχές, με τα γνωστά αποτελέσματα κι έτσι το μόνο διαθέσιμο όπλο είναι η επικοινωνιακή λειτουργία της κυβέρνησης.
Στην περίοδο των μονοκομματικών κυβερνήσεων είχε ενδεχομένως νόημα η ενίσχυση του Πρωθυπουργού, μέσω του ελέγχου από αυτόν του κόμματος, της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και της κυβέρνησης. Η περίοδος αυτή ως γνωστόν τέλειωσε, οι κυβερνήσεις θα είναι πλέον πολυκομματικές, έτσι εξάλλου γίνεται παντού στην Ευρώπη, όπως ορθώς τονίζει ο Κ. Ιορδανίδης (βλ. εφημ. «Καθημερινή», 2 Σεπτ. 2018). Συναινέσεις, κομματικές συμμαχίες, προσχωρήσεις στελεχών καλούνται να στηρίξουν κυβερνήσεις ακόμα και ετερόκλιτων συχνά πολιτικών σχηματισμών. Τι ενώνει τα κόμματα αυτά; Η νομή της εξουσίας κυρίως, αφού συνεργάζονται χωρίς κυβερνητικό πρόγραμμα, όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα. Μπορεί όμως να είναι και η ανάγκη, αυτή η πρωτόγονη ανθρώπινη κατάσταση κατά τον Βίκτωρα Ουγκώ…
Κι όμως η αποστολή της πολιτικής, ως το υπέρτατο δημόσιο αγαθό, πρέπει να είναι η αποτελεσματική και δίκαιη λειτουργία του κράτους, η παραγωγική οικονομία, η παιδεία, η υγεία, η ασφάλεια, η βελτίωση του επιπέδου ζωής των πολιτών και η παράλληλη διασφάλιση των δικαιωμάτων των μελλοντικών γενιών (αειφορία και βιώσιμη ευημερία). Το πρωθυπουργικο-κεντρικό μοντέλο διασφαλίζει μόνο τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας και μέσω αυτής, τον έλεγχο ή τον επηρεασμό των άλλων εξουσιών, της νομοθετικής, της δικαστικής και αυτής του τύπου. Το πρωθυπουργικο-κεντρικό, υπέστη μετάλλαξη, έγινε πρωθυπουργικο-κομματικό και στο τέλος απλά κομματικό, αφού ο συντονιστής Πρωθυπουργός αναλίσκεται στο να διασφαλίζει μόνο τις ενδοκυβερνητικές, τις ενδοκομματικές και διακομματικές ισορροπίες.
Η δημόσια διοίκηση αφήνεται στον αυτόματο πιλότο. Υπάρχουν χώρες όπου αυτός βέβαια λειτουργεί, χάρη στους κανόνες, την ανεξαρτησία των εξουσιών, την κοινωνική εμπιστοσύνη. Εδώ όλα επηρεάζονται από την τρέχουσα πολιτική, δηλαδή στην πράξη τις κομματικές προτεραιότητες.
Συνεπώς χωρίς ριζική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της πολιτικής και του κράτους δεν υπάρχει ελπίδα σωτηρίας. Τα προβλήματα της χώρας είναι πολύπλοκα, στην ουσία χρειαζόμαστε ένα νέο πολίτευμα, μια νέα αρχή που θα θέσει νέους στόχους και σύγχρονους όρους λειτουργίας της διοίκησης. Ετσι θα πείσει την κοινωνία και θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μια νέα εθνική ανασυγκρότηση.
Η Ελλάδα μέσα στην κρίση άλλαξε δραματικά, η Ευρώπη και ο κόσμος άλλαξαν. Η επόμενη μέρα προϋποθέτει πλήρη διάκριση των εξουσιών, νέα και αποτελεσματικά συστήματα διακυβέρνησης, υπευθυνότητα, λειτουργικό συντονισμό και έλεγχο αποτελεσμάτων όλων των βαθμίδων της διοίκησης.
Το πρωθυπουργικο-κομματικό σύστημα απεδείχθη ανεπαρκές, δεν δίνει λύσεις, δεν διασφαλίζει βιώσιμη οικονομία και ισονομία, δεν οργανώνει την διοίκηση ώστε να προκύψει ένα παραγωγικό μοντέλο διακυβέρνησης για την χώρα. Συνεπώς πέρα από εκλογές και κομματικές συμμαχίες, πρέπει να συζητηθούν κι άλλα θέματα, και το πρώτο είναι η θεσμική αναδιοργάνωση της χώρας για τη νέα περίοδο.
Η κυβερνητική μηχανή και η δημόσια διοίκηση αφήνονται στον αυτόματο πιλότο. Υπάρχουν χώρες όπου αυτός λειτουργεί, χάρη στους ισχύοντες κανόνες, την ανεξαρτησία των εξουσιών, την κοινωνική εμπιστοσύνη. Εδώ όλα επηρεάζονται από την πολιτική, δηλαδή τις κομματικές προτεραιότητες. Και οι συνεπείς δημόσιοι λειτουργοί στο τέλος απογοητεύονται, παραιτούνται.
Το πρωθυπουργικο-κεντρικό σύστημα είναι φενάκη, στην πράξη είναι απλά υπουργο-κεντρικό, δηλ, καθαρά κομματικο-κεντρικό. Οι δύο ισχυρές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου είχαν από νωρίς ενστερνισθεί την ιδέα της Προεδρικής Δημοκρατίας. Δεν μπόρεσαν ωστόσο να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους διότι υπονομεύθηκαν από τα ίδια τους τα κόμματα. Λειτούργησαν με βάση το ενισχυμένο πρωθυπουργικο-σύστημα, αυτοπεριορίζοντας τον ρόλο τους σε εμβληματικές κινήσεις και φράσεις. Οι μεγάλες αλλαγές γίνονται όμως σε κρίσιμες στιγμές, κι όταν χαθεί η ευκαιρία η ιστορία κοιτάζει αλλού.
Σήμερα δεν έχουμε τέτοιου βεληνεκούς ηγέτες και η αναπόφευκτη εξέλιξη των πολυκομματικών κυβερνήσεων θέτει επιτακτικά το ζήτημα των θεσμών της Πολιτείας, της εξισορρόπησης των εξουσιών, το ζήτημα της δημοκρατικής οργάνωσης των κομμάτων, των κυβερνητικών προγραμμάτων συνεργασίας, της συμμετοχής των πολιτών. Κι επειδή η εμπιστοσύνη των πολιτών στα κόμματα είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο, προέχει η δημοκρατική τους οργάνωση, τα κόμματα είναι απολύτως απαραίτητα στη δημοκρατία. Τα θέματα αυτά έχουν λυθεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ήρθε η ώρα να αντιμετωπισθούν και στην Ελλάδα. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε χωρίς σχέδιο, στα τυφλά, πράττοντας ανάλογα με τη συγκυρία και τις κομματικές ισορροπίες. Οι ανάγκες της χώρας είναι μεγάλες, η διεθνής συγκυρία έγινε απρόβλεπτη, μόνο με οργανωμένη Πολιτεία και εθνική στρατηγική θα πάμε μπροστά.
Χρειάζεται επειγόντως γενική ανασυγκρότηση, θεσμική, οικονομική, κοινωνική.
Όλα από την αρχή, εκεί είμαστε.