Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος άρθρου αποτέλεσε η ανάγνωση του κειμένου του Σωτήρη Μητραλέξη στην ελληνική HuffPost με τίτλο «Η μέρα που έγινε πράξη ο χωρισμός Εκκλησίας-Κράτους» (22/1/2018). Υπό αυτό το πρίσμα, τα όσα θα ακολουθήσουν αποτελούν ουσιαστικά μία θέση προς θέση απάντηση στα όσα κατέθεσε στο άρθρο του.
α) Ο κ. Μητραλέξης επέλεξε να δομήσει το σκεπτικό του αναφερόμενος στη μαζική συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων πολιτών σε συλλαλητήριο που «έλαβε χώρα ενάντια στην εκπεφρασμένη βούληση της Εκκλησίας της Ελλάδος ή τουλάχιστον του προκαθημένου της κ. Ιερωνύμου». Μέσα από το γεγονός αυτό, την αγνόηση δηλαδή της ανακοίνωσης του αρχιεπισκόπου, ο αρθρογράφος καταλήγει χοντρικά στο συμπέρασμα ότι... το ελληνικό κράτος εκκοσμικεύτηκε!
Φυσικά αποφεύγει να αναφέρει ότι η ανακοίνωση αυτή του Ιερώνυμου προήλθε ύστερα από στενές συνομιλίες και επαφές του με την κυβέρνηση και τον ίδιο τον πρωθυπουργό προσωπικά, ένα γεγονός που όχι μόνον εξευτέλισε το θεσμό του τελευταίου στα μάτια των προοδευτικών πολιτών της χώρας, αλλά ενίσχυσε ακόμη περισσότερο -αν και άδικα εν προκειμένω, μιας και ο κ. Τσίπρας άσκησε ξεκάθαρα μικροπολιτική- τη γενικότερη αίσθηση... συγκυβέρνησης και από κοινού -μεταξύ κράτους και Εκκλησίας- χάραξης της εξωτερικής πολιτικής.
β) Ο αρθρογράφος, βασικό στέλεχος του Ινστιτούτου Συντηρητικής Πολιτικής ανάμεσα στα άλλα, υποστηρίζει ότι το διαρκώς διογκούμενο κοινωνικά αίτημα για Διαχωρισμό κράτους-Εκκλησίας χαρακτηρίζεται από ασάφεια και ο πραγματικός στόχος των όσων το στηρίζουν είναι η εξαφάνιση του εκκλησιαστικού λόγου από τη Δημόσια Σφαίρα. Τη θέση του, μάλιστα αυτή, φροντίζει να την επαναλάβει κι άλλες φορές εντός του κειμένου του, προφανώς γιατί εξυπηρετεί τη δόμηση της επιχειρηματολογίας του.
Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως ασάφεια στο αίτημα για τον Διαχωρισμό. Στην Ελλάδα το πρόβλημα του εναγκαλισμού κράτους-Εκκλησίας είναι τόσο μεγάλο, ώστε το πολιτικό και κοινωνικό φάσμα των σχετικών ζητημάτων στα οποία θα κληθεί μελλοντικά ο νομοθέτης να δώσει τις αρμόζουσες κατευθύνσεις, είναι πραγματικά τεράστιο. Άλλωστε οι θέσεις της Εκκλησίας στη Δημόσια Σφαίρα για μια σειρά από ζητήματα, είτε πρόκειται για κηρύγματα αγάπης του μητροπολίτη Αιγιαλείας, είτε για είτε για κοινωνικές ευαισθησίες του Πειραιώς, είτε για ανακοινώσεις εν όψει των νέων σχολικών ετών του Μεσογαίας (ο κατάλογος αντίστοιχων παραδειγμάτων θα μπορούσε να συνεχιστεί για αρκετές ακόμη παραγράφους), δεν θεωρώ ότι προβληματίζουν ιδιαιτέρως τους ανθρώπους που επιθυμούν τον Διαχωρισμό – μάλιστα μάλλον το αντίθετο συμβαίνει.
γ) Ο κ. Μητραλέξης συνεχίζει υποστηρίζοντας πώς «τελικά, αυτό που (λανθασμένα) εννοείται με το ζητούμενο ”χωρισμού Εκκλησίας-Κράτους” από φιλελεύθερους και αριστερούς χώρους είναι το να μην εισακούουν οι πολίτες τον έναν ή τον άλλον Αρχιεπίσκοπο».
Όμως μια τέτοια ανάγνωση είναι πέρα για πέρα λανθασμένη και φανερώνει -ηθελημένα ή μη- την απόκρυψη μιας σημαντικής και ουσιώδους διαφοράς μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής χριστιανικής εκκλησίας. Η τελευταία έχει να κάνει με την ενοριακή λογική -και όχι με την ιεραρχική/παπική- που διέπει τη δομή της εν Ελλάδι Ορθόδοξης εκκλησίας. Όπως εύστοχα σημειώνει ο Απόστολος Διαμαντής σε σχετικό με το συλλαλητήριο της 21ης Ιανουαρίου κείμενό του στο tvxs.gr, «Οι δηλώσεις του Ιερώνυμου έχουν τόση δύναμη, όσο και οι δηλώσεις του τελευταίου παπά. Ουσιαστικά δεν έχουν καμία απήχηση, διότι οι μητροπολίτες δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν, ούτε και κανένας από την αρχιεπισκοπή τους ζητάει λογαριασμό. [...] Ακόμη και ο μητροπολίτης να προτρέψει σε αποχή από διαδήλωση, εάν ο παπάς του χωριού το αποφασίσει κανένας δεν μπορεί να τον εμποδίσει».
δ) Συνεχίζοντας στο ίδιο σκεπτικό, ο κ. Μητραλέξης... πανηγυρίζει για το ότι «ο αρχιεπίσκοπος αγνοήθηκε πανηγυρικά», ένα γεγονός που κατά τον ίδιο αποδεικνύει την εκκοσμίκευση του ελληνικού κράτους. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Η αλήθεια είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση η Ιερά Σύνοδος παγίδεψε μαεστρικά την κυβέρνηση και τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Αρχικά -ποιος ξέρει με τι ανταλλάγματα κάτω από το τραπέζι- ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος δέχτηκε να κάνει τη δήλωση περί... αχρείαστων συλλαλητηρίων, ένα γεγονός που τσαλάκωσε κάπως την εικόνα του. Βεβαίως την επομένη των εκδηλώσεων στη συμπρωτεύουσα φρόντισε να τα μαζέψει κάπως, κάνοντας λόγο για «άρνηση της Εκκλησίας να δεχθεί όνομα και παράγωγα της λέξης Μακεδονία για το Σκοπιανό». Παίρνοντας τα μηνύματα για τη μαζική συμμετοχή των πολιτών στις διαδηλώσεις της Κυριακής, ο Θεσσαλονίκης Άνθιμος προέβη σε μία στρατηγικής φύσεως κωλοτούμπα. Από τη στήριξη των δηλώσεων Ιερώνυμου στις 11/1, πέρασε στο «δεν ξέρω αν θα πάω» λίγα 24ωρα πριν τις 21/1, κάτι που εν τέλει κατέληξε στην παρουσία του και μάλιστα επάνω σε θρόνο (!), στην κεντρική σκηνή των ομιλητών του συλλαλητηρίου, μαζί με άλλους οκτώ εκπροσώπους της Ιεράς Συνόδου. Συμπερασματικά η πανέξυπνη στρατηγική της Ιεράς Συνόδου, με το να βάλει τα πόδια της σε δύο βάρκες, εμπαίζοντας από τη μία την κυβέρνηση (που για κάποιους αδιευκρίνιστους λόγους θεωρεί ότι ο δημόσιος λόγος του Ιερώνυμου και του κάθε Ιερώνυμου έχει εν έτει 2018 έρεισμα στην ελληνική κοινωνία – και αυτό είναι το μοναδικό ίσως σημείο με το οποίο συμφωνώ με τον κ. Μητραλέξη) και σώζοντας, από την άλλη, επικοινωνιακά «το τομάρι» της απέναντι στα συντηρητικά -κυρίως- στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, σαφέστατα και δεν αποτελεί τεκμήριο Εκκοσμίκευσης του ελληνικού κράτους!
ε) Χρησιμοποιώντας το σόφισμα περί του μεγάλου πλήθους που αψήφισε τον... αρχιτσέλιγκα Ιερώνυμο, ο κ. Μητραλέξης περνά σε άλλο επίπεδο τον συλλογισμό του, ανακαλύπτοντας μια αντίφαση της αντικληρικαλιστικής σκέψης στην Ελλάδα, επιμένοντας παρεμπιπτόντως να συνδέει το αίτημα για Διαχωρισμό του 60-70% των Ελλήνων πολιτών, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις των τελευταίων ετών, με ένα αίσθημα εχθρότητας προς την Εκκλησία. Υποστηρίζει, λοιπόν, πώς από τη στιγμή που η Εκκλησία έχει συγκεκριμένη δομή και ιεραρχία και είναι αυτή η δομή που κατηγορείται για την εμπλοκή και διαπλοκή της με το κράτος, τότε εφόσον η κορυφή της πυραμίδας αυτής είναι ο αρχιεπίσκοπος (που αγνοείται επιδεικτικά από τα πλήθη), τότε δεν μένει παρά να συμπεράνουμε πώς το ίδιο το χριστεπώνυμο πλήθος και οι ενορίες είναι τελικά αυτές που καλούνται να... διαχωριστούν από το κράτος!
Δεν υπάρχουν και πολλά πράγματα να σχολιάσει κανείς εδώ διαβάζοντας τα προηγούμενα... Οι προβληματικές σχέσεις κράτους και εκκλησίας, από τις πρώτες δεκαετίες ύπαρξης του νεοελληνικού κράτους και ιδίως από την περίοδο της εισδοχής της Παπαρηγοπούλειας θεωρίας ως επίσημης ιδεολογίας του, είναι κάτι περισσότερο από πασιφανείς σε κάθε πτυχή της εγχώριας πραγματικότητας. Αυτές οι σχέσεις διαπλοκής εντοπίζονται στις μέρες μας στη χάραξη της ελληνικής Παιδείας (που πραγματοποιείται κάτω από τις εντολές υπουργείου με συγκεκριμένη ονομασία), στην Οικονομία (με πλήθος φοροδιαφυγών και φοροαπαλλαγών, ιδιαίτερα προκλητικών στα χρόνια της κρίσης), στο χώρο της δικαιοσύνης (με σκανδαλώδεις αποφάσεις που λαμβάνονται κατά καιρούς), στην τοπική αυτοδιοίκηση και την επαρχία (όπου οι ιεράρχες κινούνται ως κράτος εν κράτει), στο στράτευμα (οι άνδρες αναγνώστες θα καταλάβουν καλύτερα σε τι αναφέρομαι), στην πολιτική (εδώ τα λόγια περιττεύουν), αλλά και ειδικότερα, μιας και το σηκώνει η κουβέντα, στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής, όπου η Ελλάδα επιμένει να κινείται σε πολλές περιπτώσεις επάνω στη βάση μιας απολιθωμένης, ανούσιας και σε κάποιες περιπτώσεις επιζήμιας «Ορθόδοξης γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής ατζέντας».
στ) Σε όλα τα προηγούμενα αξίζει να τονιστούν αρκούντως ειρωνικές -αλλά και συνάμα κωμικοτραγικές για την κατάντια αυτού του τόπου- φράσεις του αρθρογράφου όπως «μόλις περάσαμε Διαφωτισμό», καθώς επίσης και ο αρκούντως προκλητικός τίτλος «Η μέρα που έγινε πράξη ο χωρισμός Εκκλησίας-Κράτους».
Αντιλαμβάνομαι ότι δυστυχώς για την Ελλάδα και μάλλον ευτυχώς για τον κ. Μητραλέξη, η νεοΕλλάδα ουδέποτε πέρασε από πραγματικό Διαφωτισμό. Όμως, παράλληλα, διαβάζοντας τα μηνύματα των καιρών και τους ραγδαίους εγχώριους κοινωνικούς μετασχηματισμούς, αντιλαμβάνομαι ότι ευτυχώς για την Ελλάδα και μάλλον δυστυχώς για τον κ. Μητραλέξη, οι διαδικασίες για το Διαχωρισμό Κράτους-Εκκλησίας, ένα -πέρα και πάνω από όλα- κυρίαρχο ζήτημα Παιδείας, δεν θα αργήσει να προκύψει στην Ελλάδα: Περισσότερο με τη μορφή της πτώσης ενός ώριμου κοινωνικά καρπού, παρά με τη βοήθεια κάποιας εξίσου με τη σημερινή “αριστερή” φοβισμένης μελλοντικής κυβέρνησης.