Η γαλλική φαρμακευτική startup Valneva είχε σπουδαία νέα τον Σεπτέμβριο: ένα κυβερνητικό συμβόλαιο για 60 εκατομμύρια δόσεις του υποψηφίου εμβολίου της κατά του κορονοϊού.
Ο αγοραστής; Το Ηνωμένο Βασίλειο - όχι η Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως θα περίμενε κανείς για μια εταιρεία στις όχθες του Λίγηρα.
«Τι χάσαμε», αναφώνησε η Κριστέλ Μορανκές, πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου του Παϊς ντε λα Λουάρ (Pays de la Loire), καθώς προσπαθούσε να κατανοήσει τη χαμένη ευκαιρία.
Οι Βρετανοί, είπε η ίδια στο Associated Press, «έστρωσαν το κόκκινο χαλί σε αυτήν την εταιρεία, βοηθώντας στη χρηματοδότηση και τη δημιουργία... Και εμείς ήμασταν αδύναμοι».
To Ηνωμένο Βασίλειο έχει παραγγείλει άλλα 40 εκατομμύρια δόσεις και έχει την επιλογή να αγοράσει ακόμη περισσότερες από τη Valneva, η οποία διαθέτει εργοστάσιο στη Σκωτία. Η ΕΕ βρίσκεται ακόμη σε συνομιλίες με την εταιρεία.
Αυτό το μοτίβο της Βρετανίας που επενδύει επιθετικά και νωρίς ενώ η ΕΕ ακολουθεί μια πιο αργή, πιο «προσεκτική» προσέγγιση αποτελεί το σήμα κατατεθέν της κούρσας εμβολίων στην Ευρώπη - και προσφέρει μια καλή οπτική στα προβλήματα που έχουν προκαλέσει επικίνδυνες καθυστερήσεις με τους εμβολιασμούς στον μεγαλύτερο εμπορικό συνασπισμό στον κόσμο.
Οπως και με άλλες χώρες που κινήθηκαν γρήγορα, η έγκαιρη διαπραγμάτευση συμβάσεων βοήθησε τη Βρετανία να αποφύγει ορισμένα από τα προβλήματα εφοδιασμού εμβολίων που αντιμετώπισε η ΕΕ των 27 εθνών - όπως όταν η AstraZeneca είπε ότι προέκυψε ζήτημα με την παραγωγή. Ο πρόεδρος της Valneva, Φρανκ Γκριμό, δήλωσε στο AP ότι η Βρετανία θα λάβει δόσεις εμβολίου νωρίτερα επειδή υπέγραψε πρώτα.
Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επίσης δείξει ταχύτητα και ευελιξία σε άλλους τομείς: η ρυθμιστική του υπηρεσία έχει εγκρίνει εμβόλια πιο γρήγορα από την ΕΕ και η κυβέρνησή του έχει πειραματιστεί με την επέκταση του χρόνου μεταξύ των δόσεων - επιτρέποντάς του να διαθέσει τις πρώτες δόσεις γρηγορότερα, ώστε περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν να έχουν κάποια ανοσία - έστω και μερική - άμεσα.
H ΕΕ ήταν πιο διστακτική και στις δύο περιπτώσεις. Ενώ το μπλοκ εξακολουθεί να λαμβάνει και να διανέμει εμβόλια, σε αντίθεση με μεγάλο μέρος του κόσμου, έχει μείνει μέχρι τώρα πίσω σε σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Βρετανία έχει χορηγήσει τουλάχιστον μία δόση στο 15% περίπου του πληθυσμού της, σε σύγκριση με περίπου 3% στο ευρωπαϊκό μπλοκ. Αυτό δεν είναι μόνο θέμα υπερηφάνειας: η ΕΕ έχει ήδη θρηνήσει την απώλεια περισσότερων από 470.000 ανθρώπων από τα 450 εκατομμύρια κατοίκους της λόγω κορονοϊού ενώ υπάρχουν και πολλοί ακόμη που πέθαναν αλλά δεν διαγνώστηκαν με Covid-19 επειδή δεν υπεβλήθησαν σε τεστ.
Η Βρετανία έχει τα δικά της προβλήματα: ο αριθμός θανάτων φτάνει τους 112.000 σε μια χώρα 67 εκατομμυρίων και πολλοί λένε ότι η κυβέρνηση των Συντηρητικών θα έπρεπε να είχε κινηθεί πιο γρήγορα για να καταπολεμήσει τον ιό. Ωστόσο, γιόρτασε τη σύμβασή της με την Valneva ως επικύρωση της πετυχημένης στρατηγικής της για τα εμβόλια - και της απόφασής της να αποχωρήσει από την ΕΕ.
«Είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αυτού που μπορούμε να επιτύχουμε μαζί, εργαζόμενοι ως ένα Ηνωμένο Βασίλειο» τόνισε ο Βρετανός υπουργός Υγείας, Ματ Χάνκοκ.
Την ίδια ώρα, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ουρσούλα φον ντερ Λάιεν βρισκόταν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με το πώς τα πράγματα είχαν πάει τόσο λάθος σε μια προσπάθεια που έπρεπε να δείξει πώς η ΕΕ κάνει τα 27 μέλη της ισχυρότερα.
Παραδέχθηκε τα λάθη της ΕΕ λέγοντας: «Το βλέπω ως μαραθώνιο στον οποίο μόλις τελειώσαμε τα πρώτα χιλιόμετρα».
Οταν ο ιός κατέλαβε την ήπειρο πριν από ένα χρόνο και ξεκίνησε η κούρσα για ένα εμβόλιο, η ΕΕ διατράνωνε το μέγεθός της ως πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις για τα εμβόλια. Το μπλοκ κέρδισε ανταγωνιστικές τιμές, αλλά χρειάστηκε χρόνος - και η διαφορά μερικών μηνών της κόστισε.
Οταν η ΕΕ είχε μια σημαντική διαμάχη με την AstraZeneca τον περασμένο μήνα σχετικά με την ανακοίνωση της εταιρείας ότι θα μπορούσε μόνο να παραδώσει 31 εκατομμύρια δόσεις από μια υποσχόμενη πρώτη παρτίδα 80 εκατομμυρίων, ο διευθύνων σύμβουλός της, Πασκάλ Σοριό, επεσήμανε ότι «η σύμβαση του Ηνωμένου Βασιλείου υπογράφηκε τρεις μήνες πριν από την ευρωπαϊκή συμφωνία. Ετσι, με το Ηνωμένο Βασίλειο είχαμε επιπλέον τρεις μήνες για να διορθώσουμε όλα τα προβλήματα».
Η τύχη έπαιξε, επίσης, ρόλο. Πολλές συμβάσεις εμβολίων υπογράφηκαν πριν κανείς να ξέρει ποια από αυτά θα ήταν αποτελεσματικά ή θα έβγαιναν πρώτα, οπότε ήταν και λίγο «τζόγος». Η ΕΕ υπέγραψε σύμβαση με τη CureVac που εδρεύει στη Γερμανία τον Νοέμβριο, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο μόλις υπέγραψε μια συμφωνία με την εν λόγω εταιρεία - αλλά, μέχρι στιγμής, αυτό δεν είχε σημασία αφού η εταιρεία εξακολουθεί να δοκιμάζει το εμβόλιό της.
Η ΕΕ ήταν επίσης πιο αργή στην έγκριση εμβολίων, επιλέγοντας μια μακρύτερη διαδικασία με ενδελεχείς ελέγχους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) - αντί για άδεια έκτακτης ανάγκης - για να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή εμπιστοσύνη του κοινού, μια απόφαση που εξακολουθεί να υπερασπίζεται.
Ως αποτέλεσμα, η Βρετανία άρχισε να κάνει εμβόλια στις 8 Δεκεμβρίου, ενώ η ΕΕ δεν ξεκίνησε πριν τις 27 Δεκεμβρίου.
Ο Γάλλοος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Κλέμεντ Μπον, δήλωσε ότι «η Βρετανία έχει λάβει τεράστια ρίσκα».
Εάν αυτό είναι αλήθεια, τα ρίσκα αυτά αποδίδουν. Ο επικεφαλής υγείας της Βρετανίας την περασμένη εβδομάδα χαιρέτισε μια νέα μελέτη που υποδηλώνει ότι μία μόνο δόση του εμβολίου της AstraZeneca προσφέρει ισχυρή προστασία για 12 εβδομάδες από τον ιό, λέγοντας ότι αυτό δικαιώνει την πολυσυζητημένη στρατηγική της βρετανικής κυβέρνησης για καθυστέρηση της δεύτερης δόσης.
Στον αντίποδα, η Γαλλία, η οποία επίσης φλέρταρε με την ιδέα της παράταση του χρόνου μεταξύ των δόσεων, αποφάσισε να μην το κάνει. Αλλες χώρες της ΕΕ έχουν μερικές φορές καθυστερήσει τους εμβολιασμούς για να βεβαιωθούν απόλυτα ότι ένα άτομο θα μπορέσει να κάνει και τη δεύτερη δόση σε έναν συγκεκριμένο χρόνο, αρνούμενες έτσι την πρώτη δόση σε άλλους.
Αρκετά έθνη της ΕΕ έχουν επίσης αποδειχθεί ακόμη πιο φοβισμένα και από τον EMA, ο οποίος ενέκρινε το εμβόλιο της AstraZeneca για χρήση στην ΕΕ για όλους τους ενήλικες, παρά ορισμένες αμφιβολίες σχετικά με το εάν υπήρχαν αρκετά στοιχεία σχετικά με τον αντίκτυπό του στους ηλικιωμένους.
Η Γερμανία, η Γαλλία και η Σουηδία αποφάσισαν να καθυστερήσουν τη χορήγηση του εμβολίου της AstraZeneca σε άτομα άνω των 65 ετών. Το Βέλγιο προχώρησε περαιτέρω, περιορίζοντας τη χρήση σε άτομα κάτω των 55 ετών, όπως και η Ιταλία, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξουν προσεκτικά τα σχέδια και τα χρονοδιαγράμματα των εμβολιασμών.
Η προσέγγιση της ΕΕ, ωστόσο, ενδέχεται να απέτρεψε άλλα προβλήματα. Χωρίς κοινή στρατηγική, τα μικρότερα και φτωχότερα έθνη της Ε.Ε. θα έπρεπε να παλέψουν για να εξασφαλίσουν και να πληρώσουν για εμβόλια. Με ανοιχτά σύνορα, οι αποκλίνουσες εθνικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χάος.
Παρά την αργή εκκίνηση, η δέσμευση της Φον ντερ Λάιεν παραμένει να έχει εμβολιαστεί το 70% των ενηλίκων του μπλοκ μέχρι το τέλος του καλοκαιριού.