Σε πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που ανίχνευσε τον βαθμό δυσφορίας και δυσκολίας των ανθρώπων να αντεπεξέλθουν στα περιοριστικά μέτρα κατά της πανδημίας, η χώρα μας πρώτευσε!
Συγκεκριμένα, στην ένδειξη ”πολύ δύσκολα” έδωσε το ψηλότερο ποσοστό, 24%, με μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 11%!
Αν αθροίσουμε τις απαντήσεις ”δύσκολα” και ”αρκετά δύσκολα” εξάγουμε ένα ποσοστό 60%, το οποίο επίσης τήν κρατά στην δεύτερη χειρότερη θέση (μέσος όρος Ευρωπαϊκής Ένωσης 40%).
Εκ πρώτης όψεως η εξήγηση υπακούει στα γνωστά στερεότυπα. Οι Νότιοι είμαστε πιο κοινωνικοί και εξωστρεφείς από τους Βόρειους, συνεπώς οι περιορισμοί στην συναναστροφή και στην εστίαση μάς έπληξαν καίρια.
Πράγματι, υψηλά ήταν τα αντίστοιχα ποσοστά (‘πολύ δύσκολα’ και ‘αρκετά δύσκολα’) σε άλλες Μεσογειακές χώρες, όπως Ιταλία (15+48=63%), Πορτογαλία (21+33=54%), Κύπρος (14+36=50%).
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει εξαίρεση: η Ισπανία (6+36=42%) βρέθηκε κοντά στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και, όπως βλέπουμε, με ιδιαίτερα χαμηλή την ένδειξη ”πολύ δύσκολα”). Περίεργο για λαό με Μεσογειακό ταμπεραμέντο.
Και συνεχίζει ανοιχτός ο δρόμος για στερεότυπα, με μια εσάνς εθνικής υπεροψίας: «Τι άλλο να περιμένεις από τους Βόρειους;»! Όντως, παρατηρούμε μικρή ενόχληση από τα περιοριστικά μέτρα σε Φινλανδία (2+7=9%), Ολλανδία (4+9=13%), Σουηδία (5+15=20%), Δανία (8+15=23%). Ακολουθούν τα κεντροευρωπαϊκά κράτη κάπου στη μέση. Και μετά έρχεται η έκπληξη:
Οι τρεις Βαλκανικές χώρες, Ρουμανία (13+28=41%), Βουλγαρία (9+33=42%), Κροατία (12+30=42%), δίνουν ποσοστά πολύ χαμηλότερα από τα δικά μας και ακριβώς στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης!
Άραγε, τι μπορεί να εξασφαλίζει τη μικρή ενόχληση από τους περιορισμούς; Κατά την εκτίμησή μου χαμηλά ποσοστά δυσφορίας από τους περιορισμούς ενδέχεται να σημαίνουν α) μεγάλη ψυχική εσωτερίκευση των περιορισμών με χρήση της λογικής, β) κουλτούρα εμπιστοσύνης και υπακοής προς την ηγεσία, γ) πολλούς και αποδοτικούς διαθέσιμους τρόπους απασχόλησης εντός του σπιτιού.
Οπότε τι συμβαίνει εδώ; Πότε έγιναν τόσο συνεργάσιμοι οι Βαλκάνιοι; Και γιατί; Άραγε να παίζει κάποιο ρόλο η παράδοση ενασχόλησης των πρώην Σοβιετικών χωρών με το βιβλίο, την κουλτούρα, τη μουσική και τα συναφή;
Δεν γνωρίζουμε την ηλικιακή κατανομή της συμμόρφωσης στις Βαλκανικές χώρες για να εξετάσουμε, ως ενδεικτικό παράδειγμα, αν οι μεγαλύτερες ηλικίες συνέχισαν την μοιρολατρική υποταγή στους κυβερνώντες, ή αν συνειδητά αποδέχθηκαν τις εντολές των αιρετών πλέον ηγετών ευλογώντας την τύχη τους που δεν ζουν πια σε δικτατορία. Ανοιχτό το πεδίο για υποθέσεις.
*
Επιστρέφουμε στη χώρα μας. Υπόθεση εργασίας την οποία καταθέτω: τα θλιβερά πρωτεία της οφείλονται σε:
α) ισχυρούς δεσμούς στην στενή και ευρεία οικογένεια, εξαιτίας των οποίων στοιχίζει ιδιαίτερα η απόσταση.
β) απουσία ψυχικά αποτελεσματικών απασχολήσεων εντός σπιτιού λόγω κλίματος (οι Βόρειοι ήταν καλύτερα προετοιμασμένοι).
γ) παθολογική εξωστρέφεια.
Θα ήθελα να αναφερθώ περισσότερο στην τελευταία αιτία.
Στο βιβλίο μου «Φυγή προς τα εμπρός» (ιδιαίτερα στις σελίδες 48-51, 62-73) περιέγραψα τις επιβεβαιωμένα θλιβερές επιδόσεις της χώρας μας ως προς τα χαμηλά ποσοστά ανάγνωσης, πολλή κρεωφαγία και κάπνισμα, υψηλά ποσοστά βιντεοπαιγνιδιών και εθισμού στο διαδίκτυο, καθώς και υπερβολικά πολλές εξόδους.
Στα στατιστικά δεδομένα προσθέτω και τις προσωπικές μου εμπειρίες καθώς βλέπω αδιάκοπα εφήβους και νέους επί τριάντα χρόνια, με αμφότερες τις ιδιότητές μου.
Αν και δεν υπάρχει τίποτε κακό στο γεγονός πως η εστίαση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον Έλληνα, υφίσταται μια όχι ευκαταφρόνητη μερίδα του πληθυσμού (διότι οι νέοι δεν μένουν για πάντα νέοι…) οι οποίοι δεν αντέχουν να μείνουν με τον εαυτό τους!
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Δεν εκπαιδεύθηκαν ποτέ στο να αγαπήσουν το διάβασμα ή άλλες μοναχικές ασχολίες (εκτός του διαδικτύου και των βιντεοπαιγνιδιών, εννοείται), ενώ έβρισκαν πάντα τη λύση στις εξόδους με παρέα (αν μάθαινε ο μέσος Αμερικανός η Ευρωπαίος νέος πόσες φορές την εβδομάδα βγαίνει έξω ο μέσος Έλληνας νέος θα τά έχανε!)…
Άλλοι νέοι είναι αδύνατο να συγκεντρωθούν στη μελέτη μαθημάτων διότι πρέπει να τσεκάρουν κάθε λίγα λεπτά (ή δευτερόλεπτα) τα μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Όψη του προβλήματος, επίσης, αποτελούν τα υψηλότατα ποσοστά καπνίσματος και χρήσης αλκοόλ από τους Έλληνες εφήβους (υπενθυμίζω πως η πώληση τέτοιων προϊόντων σε ανήλικους είναι επισήμως παράνομη!), συμπεριφορές οι οποίες γίνονται σε συντριπτική αναλογία κατά την συναναστροφή νέων εκτός σπιτιού.
Προσωπική εμπειρία πάλι καταθέτω: η υπερβολικά εξωστρεφής αυτή μερίδα συνήθως υστερεί στις δεξιότητες διαλόγου, έχει συχνά ξεσπάσματα θυμού, και καταναλώνει πολύ κρέας αποφεύγοντας λαχανικά και φρούτα.
Επίσης είναι περισσότερο ευάλωτη στον λαϊκισμό και στην συνωμοσιολογία τα οποία εκπέμπεται από το διαδίκτυο. Ή, με άλλη διατύπωση, στα μειονεκτούντα (από πλευράς παιδείας και καλλιέργειας) κοινωνικά στρώματα υπερεκπροσωπούνται όσοι διαθέτουν υπερβολικά εξωστρεφές προφίλ ζωής.
Οι άνδρες, μάλιστα, αυτής της ομάδας εμφανίζουν σε μεγαλύτερο βαθμό σεξιστικά στερεότυπα και ακροδεξιές αντιλήψεις.
Συνολικά μιλώντας, δεν χρειάζεται φιλοσοφική σκέψη για να αντιληφθούμε ότι όλοι αυτοί οι ανθρωπότυποι αναπόφευκτα ασφυκτιούσαν με τις απαγορεύσεις.
Χρειάζεται προσοχή, όμως, ώστε να αποφύγουμε τις γενικεύσεις και απλουστεύσεις.
Η ομάδα της υπερβολικής δυσφορίας είναι πολυσυλλεκτική.
Μεγάλη σημασία έχουν ο χαρακτήρας και η τυχόν συνυπάρχουσα ψυχοπαθολογία.
Σίγουρα σε αυτήν περιλαμβάνονται τεχνοκράτες απολίτικοι νέοι, καθώς και νέοι αναρχικού προσανατολισμού, δύο κατηγορίες οι οποίες πλαισίωσαν και τα (υπαίθρια ή εντός σπιτιών) κορονοπάρτυ, καθόσον στη στάση ζωής τους ενυπάρχουν έντονα στοιχεία ατομικισμού.
Επίσης οπωσδήποτε θα περιελάμβανα και οικογένειες με ”συλλογικό” εγωισμό, που αισθάνονται δηλαδή κέντρο του κόσμου και τούς φαίνεται αδιανόητο να στερηθούν τις συγγενικές τους επαφές.
Έχω τη γνώμη πως η δημοσιευθείσα έρευνα οφείλει να έχει συνέχεια εντός Ελλάδας.
Είναι απόλυτη ανάγκη να πυροδοτήσει άλλες έρευνες οι οποίες θα καταρτίσουν τον ”χάρτη” του κοινωνικού σώματος ως προς τις αξίες και τις στάσεις, πάντοτε σε αναφορά με την πανδημία.
Αναντικατάστατη πτυχή των ερευνών αυτών θα είναι και η ανίχνευση των Ελλήνων πιστών όλων των θρησκειών και ομολογιών (Ορθοδόξων, Καθολικών, Ευαγγελικών, Πεντηκοστιανών, Ισραηλιτών, Μουσουλμάνων κτλ) ως προς τον βαθμό συμμόρφωσης στις οδηγίες και ως προς το αίσθημα δυσφορίας από τους περιορισμούς. Είναι ανάγκη να εξιχνιασθούν τα συστατικά αυτής της πρωτιάς!
*
Με πολλή καύχηση έχει διασωθεί από γενιά σε γενιά ο στίχος «του Έλληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υποφέρει», έχοντας πια γίνει μέρος του λαϊκού αφηγήματος της εθνικής ταυτότητας. Φρονώ ότι τα δεδομένα μάς πιέζουν να απαντήσει ο καθένας στο ερώτημα τι αντιλαμβάνεται ως καταπίεση, τι εννοεί όταν αναφέρεται σε ”ζυγό”!
Για μερικούς ενδέχεται να είναι ακόμη και η απλή σκέψη πως υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι εκεί έξω που επιθυμούν εξίσου να μην πεθάνουν…