Το νόμισμα της Τουρκίας βυθίζεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και του ευρώ τους τελευταίους μήνες, καθώς ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζει μια προσπάθεια μείωσης των επιτοκίων παρά την άνοδο των τιμών για τους καταναλωτές.
Ως αποτέλεσμα, οι οικογένειες αγωνίζονται να αγοράσουν τρόφιμα και άλλα αγαθά ενώ η τουρκική λίρα έχει χάσει περίπου το 40% της αξίας της από την αρχή του έτους, καθιστώντας το ένα από τα νομίσματα με τις χειρότερες επιδόσεις στον κόσμο.
Ακολουθεί μια πιο προσεκτική ματιά στην τουρκική νομισματική κρίση και τον αντίκτυπό της σε μια χώρα με εντυπωσιακό πληθωρισμό:
Τι συμβαίνει;
Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας έχει μειώσει το κόστος δανεισμού κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες από τον Σεπτέμβριο, σύμφωνα με τις επιθυμίες του Ερντογάν, παρόλο που ο πληθωρισμός αυξήθηκε περίπου 20%.
Ο Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία εδώ και περίπου 19 χρόνια και γίνεται ολοένα και πιο αυταρχικός, υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν πληθωρισμό, σε αντίθεση με αυτό που λένε γενικά οι οικονομολόγοι, ότι η αύξηση των επιτοκίων θα μειώσει τις τιμές.
Οι μειώσεις των επιτοκίων έχουν εγείρει ανησυχίες για την ανεξαρτησία των τραπεζών, ενώ η αντισυμβατική νομισματική πολιτική της χώρας έχει τρομάξει τους ξένους επενδυτές. Ακόμα και οι Τούρκοι πολίτες σπεύδουν να μετατρέψουν τις αποταμιεύσεις τους σε ξένα νομίσματα και χρυσό για να τις προστατεύσουν από τον πληθωρισμό.
«Οι άνθρωποι φέρνουν τις οικονομίες τους και θέλουν να αγοράσουν δολάρια. Πότε θα τελειώσει, πού θα πάει αυτό; Είναι πανικοβλημένοι», λέει η Χούλια Οράκ, υπάλληλος γραφείου συναλλάγματος. «Οι άνθρωποι βρίσκονται συνεχώς σε κατάσταση πανικού και χρησιμοποιούν χρήματα που έχουν αποταμιεύσει για να ζήσουν».
Ως αποτέλεσμα, η τουρκική λίρα, η οποία μόλις είχε ανακάμψει μετά από μια νομισματική κρίση το 2018, εξασθενεί σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ έναντι του δολαρίου και του ευρώ.
Κατέρρευσε στο χαμηλό ρεκόρ των 13,44 έναντι του αμερικανικού νομίσματος στις 23 Νοεμβρίου, αφού ο Ερντογάν επέμεινε ότι δεν θα υπάρξει οπισθοδρόμηση από τις αντισυμβατικές πολιτικές του. Την Τρίτη, η λίρα υποχώρησε ξανά στο ιστορικό χαμηλό των 14 έναντι του δολαρίου, αφού ο Ερντογάν επανέλαβε ότι οι περικοπές θα συνεχιστούν και εν μέσω ενδείξεων ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα ενισχύσει την πίστωση για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις καθώς αυξάνεται ο πληθωρισμός.
Η λίρα ανέκαμψε λίγο την Τετάρτη μετά την ανακοίνωση της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας ότι παρεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος για να περιορίσει την αστάθεια.
Πως έχουν επηρεαστεί οι κάτοικοι της Τουρκίας;
Με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 21%, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που δόθηκαν την Παρασκευή, οι τιμές των βασικών αγαθών έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και πολλοί άνθρωποι στη χώρα των 83 εκατομμυρίων παλεύουν να τα βγάλουν πέρα.
Η ανεξάρτητη Ομάδα Έρευνας για τον Πληθωρισμό, που αποτελείται από ακαδημαϊκούς και πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους, τοποθετεί το ποσοστό πληθωρισμού στο εκπληκτικό 58%. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης της Τουρκίας έχουν εκφράσει εδώ και καιρό σκεπτικισμό σχετικά με τα επίσημα στοιχεία για τον πληθωρισμό και αμφισβητούν την ανεξαρτησία της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας.
Η υποτιμημένη λίρα οδηγεί τις τιμές υψηλότερα, καθιστώντας τις εισαγωγές, τα καύσιμα και τα καθημερινά είδη πιο ακριβά στην Τουρκία, η οποία βασίζεται σε εισαγόμενες πρώτες ύλες. Εν τω μεταξύ, τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί και οι τιμές για τις πωλήσεις κατοικιών, που είναι συνδεδεμένες με το δολάριο, αυξάνονται.
Κάθε πρωί, σχηματίζονται μεγάλες ουρές έξω από περίπτερα που πωλούν ψωμί μια λίρα φθηνότερα από ό,τι σε αρτοποιεία και καταστήματα.
«Μειώνουμε τα πάντα», λέει ο Σινάσι Γιουκσελέν καθώς περιμένει στην ουρά. «Παλιά αγόραζα 10 ψωμιά, τώρα αγοράζω πέντε. Έχουμε σταματήσει να προσπαθούμε να αγοράσουμε κρέας».
Σε ένα εμπορικό κέντρο που πωλούσε προϊόντα με έκπτωση στην Άγκυρα, η Εμίν Σενζιζέρ είπε ότι ήθελε να αγοράσει στην έφηβη κόρη της ένα χειμωνιάτικο παλτό, αλλά έφυγε με άδεια χέρια.
«Αν αγοράσω το παλτό, δεν θα έχουμε τίποτα να φάμε για την υπόλοιπη εβδομάδα», λέει.
Η Σέλβα Ντεμιράλπ, καθηγήτρια οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Koc της Κωνσταντινούπολης, λέει ότι ανησυχεί για μια πιθανή διαρροή εγκεφάλων.
«Όταν το χάσμα στους μισθούς μεταξύ αυτών που μπορούν να κερδίσουν στην Τουρκία έναντι αυτών που μπορούν να κερδίσουν στο εξωτερικό διευρυνθεί τόσο πολύ, θα είναι πολύ δύσκολο για εμάς να κρατήσουμε αυτούς τους πολύ μορφωμένους ανθρώπους στη χώρα», λέει. «Και αυτή είναι μια μεγάλη απειλή για το μέλλον της χώρας».
Ποια οικονομική πολίτική ακολουθεί ο Ερντογάν;
Ο Τούρκος πρόεδρος πιέζει για χαμηλό κόστος δανεισμού για να τονώσει την οικονομία, να τονώσει την ανάπτυξη και τις εξαγωγές και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Έχει ορκιστεί να σπάσει τον κύκλο μιας οικονομίας που εξαρτάται από «ζεστό χρήμα» που παρασύρεται από υψηλά επιτόκια.
Οι οικονομολόγοι λένε ότι η αύξηση του κόστους δανεισμού μειώνει τον πληθωρισμό, ο οποίος αυξάνεται παγκοσμίως καθώς η οικονομία ανακάμπτει από την πανδημία του κορονοϊού, αλλά είναι ιδιαίτερα οξύς στην Τουρκία λόγω των ανορθόδοξων πολιτικών της κυβέρνησης.
Σαν πιστός μουσουλμάνος, του οποίου η θρησκεία θεωρεί την τοκογλυφία αμαρτία, ο Ερντογάν έχει περιγράψει τα επιτόκια ως «μητέρα και πατέρα κάθε κακού». Απέλυσε τρεις διοικητές κεντρικών τραπεζών που αντιστάθηκαν στη μείωση των επιτοκίων. Σε μια περαιτέρω ανατροπή, ο Ερντογάν διόρισε την Πέμπτη έναν νέο υπουργό Οικονομικών που θεωρείται ότι υποστηρίζει την πίεση για χαμηλά επιτόκια δανεισμού, οδηγώντας σε ελαφρά πτώση της λίρας.
Ο Τούρκος ηγέτης απέδωσε την κατάρρευση του νομίσματος στις ξένες δυνάμεις που θέλουν να καταστρέψουν την οικονομία της Τουρκίας και λέει ότι η κυβέρνησή του διεξάγει «οικονομικό πόλεμο ανεξαρτησίας».
Η Ντεμιράλπ, οικονομολόγος, λέει ότι η κυβέρνηση κάνει το αντίθετο από αυτό που συνήθως γίνεται για να μειώσει τις τιμές.
Ποιος είναι ο πολιτικός αντίκτυπος για τον Ερντογάν;
Τα πρώτα του χρόνια στην εξουσία σημαδεύτηκαν από μια ισχυρή οικονομία που τον βοήθησε να κερδίσει αρκετές εκλογές. Πρόσφατα, η άνοδος των τιμών έχει πλήξει τη δημοτικότητά του, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ανησυχία για τις οικονομικές του πολιτικές ακόμη και μεταξύ των υποστηρικτών του.
Την περασμένη εβδομάδα, η αστυνομία διέλυσε μικρές διαδηλώσεις που ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη και σε πολλές άλλες τουρκικές πόλεις από ομάδες που διαμαρτύρονταν για το υψηλό κόστος ζωής. Δεκάδες άτομα συνελήφθησαν.
Μια συμμαχία κομμάτων της αντιπολίτευσης που έχουν σχηματίσει μπλοκ εναντίον του κυβερνώντος κόμματος του Ερντογάν και των συμμάχων του ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις. Μέλη του συνασπισμού της αντιπολίτευσης ζητούν πρόωρες εκλογές και κατηγορούν τον Ερντογάν για «προδοσία» και για κακή διαχείριση της οικονομίας.
Ο Ερντογάν αρνήθηκε να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, επιμένοντας ότι εκλογές θα διεξαχθούν όπως είχε προγραμματιστεί το 2023.
Πρόσθεσε αυτή την εβδομάδα ότι η κυβέρνηση δουλεύει πάνω σε προγράμματα που θα δημιουργήσουν 50.000 νέες θέσεις εργασίας και αναμένεται να αυξήσει τον κατώτατο μισθό.
«Ετοιμαζόμαστε να λάβουμε μέτρα για να παρηγορήσουμε τους πολίτες των οποίων η αγοραστική δύναμη έχει πέσει», λέει ο Ερντογάν.