Αν και η εξωτερική πολιτική που ακολουθούν οι τουρκικές κυβερνήσεις είναι, επί σειρά δεκαετιών, ευθυγραμμισμένη με τη Δύση, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε έναν αποπροσανατολισμό, σε σημείο που πολλοί αναρωτιούνται αν η Τουρκία θα συνεχίσει να συμπορεύεται με τη Δύση και τους θεσμούς της.
Η Τουρκία ως χώρα, είναι ένα μίγμα ετερόκλητων στοιχείων. Αν και για πολλούς αιώνες συμβίωσε, ως Οθωμανική Αυτοκρατορία, με τη Δύση, η κουλτούρα της ήταν εντελώς ξένη προς την αντίστοιχη ευρωπαϊκή. Απλά, η σχέση αυτή διατηρήθηκε λόγω των αμοιβαίων συμφερόντων, τα οποία όταν έπαψαν να υπάρχουν, σηματοδότησαν και τη διάλυση της αυτοκρατορίας.
Πριν όμως πούμε οτιδήποτε σχετικά με τον μελλοντικό προσανατολισμό της
τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, πρέπει να δούμε αν μπορεί να ζήσει η Δύση χωρίς την Τουρκία. Και λέγοντας Δύση εννοούμε, κυρίως, τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι η Τουρκία κατέχει μια εξαιρετικά κρίσιμη γεωπολιτική θέση, η οποία προσφέρει πάρα πολλά στη Δύση. Καταρχάς, μέσω των Στενών ελέγχει την έξοδο των ρωσικών πολεμικών στόλων στη Μεσόγειο, ενώ η εγγύτητά της προς τη Ρωσία, αλλά και το στρατηγικό της βάθος, αποτελούν ένα τεράστιο γεωπολιτικό πλεονέκτημα για το ΝΑΤΟ.
Ταυτόχρονα, συνορεύει με ορισμένες από τις πιο καυτές περιοχές του πλανήτη, όπως το Ιράν και το Ιράκ, ενώ η γειτνίασή της με τη φλεγόμενη Συρία, ανεβάζει ακόμη περισσότερο τη γεωπολιτική της αξία. Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να επισημάνουμε και το γεγονός ότι, παρά τις μαζικές εκκαθαρίσεις που συνόδευσαν την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, η Τουρκία διαθέτει έναν από τους μεγαλύτερους στρατούς του ΝΑΤΟ, αλλά και μεγάλο αριθμό αεροπορικών και ναυτικών βάσεων, με αποτέλεσμα να είναι εφικτή η υποδοχή και η συντήρηση συμμαχικών δυνάμεων και η διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων προς κάθε κατεύθυνση.
Τι σημαίνουν, λοιπόν, όλα αυτά με όρους καθαρά γεωπολιτικούς/οικονομικούς για τη Δύση; Δεδομένων των σχέσεων που διατηρούν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ με τη Ρωσία, η Τουρκία με τη θέση της, την έκτασή της, αλλά και το σύνολο των βάσεών της ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στη Ρωσία. Επιπλέον, όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα δίνουν στις αμερικανικές ή στις νατοϊκές δυνάμεις τη δυνατότητα ελέγχου του Ιράκ, του Ιράν και της Συρίας, ενώ οι ένοπλες δυνάμεις της μπορούν εύκολα να συνδράμουν τις συμμαχικές επιχειρήσεις. Όμως, και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συμφέρον από μια φιλοδυτική Τουρκία, αφού εκτός από σημαντική αγορά για τα προϊόντα της, η γεωγραφική της θέση, αλλά και η σταθερότητά της αποτελούν εγγύηση τόσο για την ενεργειακή ασφάλεια των χωρών της Ευρώπης όσο και για τη συγκράτηση των μεταναστευτικών ροών.
Όλα τα παραπάνω τα γνωρίζει πολύ καλά το καθεστώς Ερντογάν, όπως επίσης γνωρίζει ότι και η Τουρκία δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τη Δύση. Η Ρωσία δεν έχει ούτε την τεχνολογία, ούτε την οικονομία, αλλά ούτε και την παραγωγική βάση για να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες της Τουρκίας. Είναι επίσης υπόψη του Τούρκου Προέδρου, ότι η απώτερη επιδίωξη της Μόσχας να χρησιμοποιήσει ως μοχλό την Τουρκία για την πρόκληση προβλημάτων στη νότια πτέρυγα της Ατλαντικής Συμμαχίας. Απλώς ο Ερντογάν παίζει ένα παιχνίδι, τόσο με τη Δύση όσο και με τη Ρωσία, με την προοπτική να αποκομίσει όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη.
Ποια είναι αυτά τα κέρδη; Καταρχάς, η βοήθεια της Δύσης ώστε η Τουρκία να καταστεί περιφερειακή δύναμη, στο πλαίσιο της υλοποίησης των νεοοθωμανικών οραμάτων του Ερντογάν. Είναι, επίσης, η έκδοση του Φετουλλάχ Γκιουλέν από τις ΗΠΑ, καθώς και η αποτροπή δημιουργίας μιας κουρδικής οντότητας στη Συρία. Είναι η δυνατότητα αυθαίρετης εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου της Μεσογείου και η εγκατάλειψη κάθε σχεδίου για την κατασκευή του αγωγού East Med, καθιστάμενη ως ο κύριος ενεργειακός παίκτης της περιοχής. Είναι, τέλος, τα κονδύλια που απορροφά από την ΕΕ για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.
Το ερώτημα είναι μέχρι πότε η Τουρκία θα μπορεί να εκβιάζει τη Δύση,
αποκομίζοντας οφέλη; Η Τουρκία μπορεί να έχει μια εξαιρετική γεωπολιτική θέση επί της οποίας βασίζει τη διπλωματία της, όμως έχει και μια αχίλλειο πτέρνα, που είναι η αδύναμη οικονομία της. Και οι ασφυκτικές πιέσεις από τις ΗΠΑ ήταν εκείνες που ταρακούνησαν την τουρκική οικονομία και ανάγκασαν τον Ερντογάν να απελευθερώσει τον Αμερικανό πάστορα, αποσυνδέοντας την κράτησή του με την έκδοση του Φετουλλάχ Γκιουλέν.