Ο ανταγωνισμός ξένων δυνάμεων για επιρροή στη Λιβύη αναμένεται να επηρεάσει το μέλλον της στη μεταπολεμική εποχή. Το μνημόνιο Άγκυρας – Τρίπολης για οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων, εντάσσεται στο πλαίσιο περιφερειακών γεωπολιτικών ισορροπιών, που φαίνεται να αφήνουν εκτεθειμένη την Ελλάδα. Ο Εμανουέλ Μακρόν και το State Department αν και αντέδρασαν στην ανακοίνωση του μνημονίου, δεν σημαίνει και απαραίτητα ότι έχουν επιλέξει ήδη πλευρές ή ότι δεν θα μεταβάλουν τη μελλοντικά τη στάση τους.
Το σύνολο των ελληνικών ΜΜΕ αναφέρθηκε στη στήριξη του Εμανουέλ Μακρόν που παρείχε στην Ελλάδα και επικεντρώθηκε στην παράγραφο της ανακοίνωσης του State Department που χαρακτήρισε το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης, μη χρήσιμο και προκλητικό. Ταυτόχρονα, η πλειοψηφία των ΜΜΕ εστίασε και στην καταδίκη του μνημονίου από κοινοβούλιο της Λιβύης, χωρίς να διευκρινίζουν ότι έγινε από την Επιτροπή Εξωτερικών και Διεθνών Συνεργασιών του κοινοβουλίου του Τομπρούκ, της ανατολικής Λιβύης που ελέγχεται από το στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, ηγέτη του αποκαλούμενου Εθνικού Στρατού της Λιβύης (LNA) που μάχεται την αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη, κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA)
Μακρόν και πετρέλαια
Ο Εμανουέλ Μακρόν κινείται στο μέτωπο της Λιβύης με βάση τα γαλλικά ενεργειακά και οικονομικά συμφέροντα, που διασφαλίζονται από το Χαλίφα Χάφταρ και την κυβέρνηση του Τομπρούκ. Η δήλωση του Μακρόν «εκφράζω τη στήριξή μου στις ανησυχίες της Ελλάδας για τη συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας», πρέπει να ερμηνευτεί με βάση την ευρύτερης γαλλικής εξωτερική πολιτική και όχι μεμονωμένα.
Τα γαλλικά συμφέροντα στη Λιβύη αφορούν συμβόλαια για ανοικοδόμηση και πρωτίστως την εκμετάλλευση των πετρελαϊκών αποθεμάτων από την Total. Ο Χάφταρ, ο οποίος ελέγχει την ανατολική Λιβύη έχει καταλάβει και πετρελαιοφόρες περιοχές που εκμεταλλεύονταν η ιταλική ENI. H Total ενίσχυσε το 2018 σημαντικά την παρουσία της στη Λιβύη εξαγοράζοντας το 16,33% της λιβυκής εταιρείας Waha, τα δικαιώματά της στην αμερικάνικη Marathon Oil. Η συμφωνία παρέχει στην Total πρόσβαση σε αποθέματα που υπερβαίνουν τα 500 εκατ. βαρέλια καθώς και τη δυνατότητα ερευνών στην Sirte Basin, που βρίσκεται στην ανατολική Λιβύη και εκτιμάται ότι παράγει τα 2/3 της παραγωγής πετρελαίου της Λιβύης.
Η γαλλική στήριξη προς τον Χάφταρ, εκτός των ενεργειακών και οικονομικών συμφερόντων, άπτεται και των στρατηγικών στόχων στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Το Παρίσι θεωρείται σύμμαχος με Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία και Αίγυπτο, έναντι της συμμαχίας Κατάρ, Τουρκίας και του διακρατικού κινήματος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
Ωστόσο, τα εθνικά συμφέροντα ορίζονται από τις γεωπολιτικές εξελίξεις που αν δεν ευνοήσουν το Χάφταρ, τότε το Παρίσι, ενδέχεται να αναθεωρήσει τη στήριξη του προς το πρόσωπό του και να προσαρμόσει την πολιτική του, σε νέα δεδομένα.
Διγλωσσία αμερικανών
Οι αντιμαχόμενες δυο κυβερνήσεις του Τομπρούκ και της Τρίπολης, επιδιώκουν να αποσπάσουν την υποστήριξη της Ουάσινγκτον για να επιβληθούν εκατέρωθεν. Ωστόσο, το State Department, εξέφρασε ενόχληση, για την ανακοίνωση του μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης χαρακτηρίζοντας το, μη χρήσιμο και προκλητικό.
Όμως, η αναφορά του State Department, ότι «ενώ οι ΗΠΑ γενικά δεν λαμβάνουν θέση σχετικά με τις θαλάσσιες συνοριακές διαφορές των άλλων κρατών, καλούμε όλα τα μέρη να αποφύγουν όλες τις ενέργειες που ενέχουν τον κίνδυνο να εντείνουν τις εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο σε αυτή την ευαίσθητη στιγμή», ερμηνεύεται και ως μια προειδοποίηση προς όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές που επηρεάζονται από το μνημόνιο.
Ενδεχομένως, να συμπεριλαμβάνει και την Ελλάδα, σε περίπτωση που κινηθεί για κήρυξη της δικής της ΑΟΖ – απαιτεί συμφωνίες με κράτη και ισχυρή διεθνή υποστήριξη. Η αμερικάνικη διπλωματία συνεχίζει να διατηρεί τις ισορροπίες και θεωρείται πρώιμο να ειπωθεί ότι επιλέγει την ελληνική πλευρά στην αντιπαράθεση της με την Τουρκία.
Στον εμφύλιο της Λιβύης, ο Ντόναλτ Τραμπ μέχρι στιγμής εκφράζει προτίμηση στο στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, και στο πλαίσιο αυτό αντιπροσωπεία της ανατολικής κυβέρνησης της Λιβύης, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ και είχε συναντήσεις με μέλη του Κογκρέσου και της αμερικάνικης κυβέρνησης. Η επίσκεψη οργανώθηκε από την εταιρεία Linden Strategies, που έχει υπογράψει συμβόλαιο με την κυβέρνηση του Τομπρούκ.
Παράλληλα, η Ουάσιγκτον έχει συνομιλίες και με την αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA). Το State Department μετά από επίσκεψη στην Ουάσινγκτον από τους υπουργούς Εξωτερικών και Εσωτερικών της Τρίπολης, με ανακοίνωση κάλεσε τον Εθνικό Στρατό της Λιβύης (LNA) να τερματίσει την επίθεση εναντίον της Τρίπολης. H GNA έχει υπογράψει συμβόλαιο με την Mercury Public Affairs για την προώθηση των συμφερόντων της στις ΗΠΑ, αξίας 2 εκατ. δολαρίων το χρόνο.
Οι ΗΠΑ είναι προφανές ότι διατηρούν τις ισορροπίες στη Λιβύη και οι επόμενες κινήσεις του Ντόναλτ Τραμπ, αναμένεται να λάβουν υπόψη και τη ρωσική παρουσία. Η Μόσχα υποστηρίζει το Χάφταρ αλλά ταυτόχρονα συνομιλεί και με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Το State Department, εξέφρασε ανησυχίες, στην ίδια ανακοίνωση για το ρόλο της Ρωσίας, επισημαίνοντας, ότι «η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ, η οποία εκπροσωπεί αρκετές κυβερνητικές υπηρεσίες, υπογράμμισε τη στήριξη της στην κυριαρχία και εδαφικής ακεραιότητας της Λιβύης ενόψει των προσπαθειών της Ρωσίας να εκμεταλλευτεί τη σύγκρουση ενάντια στη βούληση του λαού της Λιβύης».
Διπλωματικό «εγχειρίδιο»
Το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων, προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, που εκδηλώθηκε καταρχήν με τις κινήσεις του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια και κλιμακώθηκε με τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ωστόσο, οι διπλωματικές κινήσεις της Ελλάδας φαίνεται να εντάσσονται στο πλαίσιο ενός διπλωματικού «εγχειρίδιου» που παραπέμπει σε μια μορφή αντίδρασης, που μάλλον αποβλέπει στο να αποσπάσει τη στήριξη ευρωπαϊκών δυνάμεων και ΗΠΑ, που μπορεί να αποδειχθεί και εφήμερη.
Η άμεση σύγκλιση του ΚΥΣΕΑ και του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών, θα θεωρούνταν ενέργειες που θα έστελναν σαφή μηνύματα σε Ευρώπη, ΗΠΑ. Ο συνδυασμός διπλωματικών κινήσεων και ενεργοποίησης των οργάνων της ελληνικής κυβέρνησης που άπτονται της εθνικής ασφαλείας, αποτελούν δείγμα αποφασιστικής αντίδρασης, με κύριο αποδέκτη τον Ταγίπ Ερντογάν.
Οι τουρκικές προκλήσεις σε κυπριακή ΑΟΖ και Αιγαίο, αναμένεται να κλιμακωθούν, από τη στιγμή που η τουρκική εθνοσυνέλευση ενέκρινε το μνημόνιο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων. Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει πλέον τη δυνατότητα να το χρησιμοποιεί και επισήμως για να αμφισβητεί τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο, να δοκιμάσει ενδεχομένως τα όρια της ελληνικής αντίδρασης με ένα «θερμό» επεισόδιο και να επιδιώξει να σύρει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις εφ′ όλης της ύλης, που δεν είναι προς το συμφέρον της.
Τα διεθνή γεωπολιτικά και ενεργειακά συμφέροντα τείνουν να βασίζονται σε συμμαχίες που ενδέχεται να μεταβληθούν στην πορεία των εξελίξεων στη Λιβύη. Η Ελλάδα πρέπει να το αντιλαμβάνεται, να ελίσσεται και να μην βασίζεται σε δηλώσεις και ανακοινώσεις, που πιθανώς εντάσσονται στο πλαίσιο διπλωματικών κινήσεων και όχι αποφάσεων ουσίας.