Έχουν περάσει τρεις εβδομάδες από τότε που η θεία και η γιαγιά της Τουγκτσέ Σερέν Γκιουλ σκοτώθηκαν στην Αντιόχεια, όταν ο καταστροφικός σεισμός έπληξε τη νοτιοανατολική Τουρκία. Ωστόσο κάθε βράδυ περιμένει μέχρι τις 4.17 τα ξημερώματα, την ακριβή ώρα που χτύπησε η καταστροφή, για να προσπαθήσει να πάει για ύπνο.
«Συνεχίζω να σκέφτομαι πως άλλη μια καταστροφή θα χτυπήσει εκείνη τη στιγμή και απλά περιμένω να περάσει» είπε η 28χρονη Γκιουλ, που κατάφερε να βγει τρέχοντας από το οικογενειακό της σπίτι με τη μητέρα της στιγμές πριν καταρρεύσουν οι τοίχοι.
Αφού έφτασε ξυπόλητη στον δρόμο, η Γκιουλ είδε τα πτώματα γειτόνων που είχαν σκοτωθεί από μπετά που έπεσαν. Θυμάται τις κραυγές ανθρώπων που είχαν παγιδευτεί σε κτίρια που κατέρρευσαν.
Η Γκιουλ είπε ότι η φρίκη είχε μεγάλες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία επιζώντων που «έχασαν τα πάντα» στην Αντιόχεια, την οποία ρήμαξε ο σεισμός. Θέλει να αναζητήσει κάποια ημέρα βοήθεια επαγγελματία για να αντιμετωπίσει το τραύμα, μα προς το παρόν η μόνη προτεραιότητα είναι να στήσει ξανά μια νέα ζωή για την ίδια και την οικογένειά της.
Ο μεγέθους 7,8 Ρίχτερ σεισμός, ο πιο φονικός στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας, θα έχει βαθιές ψυχολογικές επιπτώσεις, λένε ειδικοί και αξιωματούχοι. Πάνω από 44.300 άνθρωποι σκοτώθηκαν στη χώρα και πάνω από 1,5 εκατομμύρια έχουν μείνει άστεγοι υπό συνθήκες ψύχους. Εκατομμύρια έχασαν συγγενείς, δουλειές, οικονομίες και ελπίδες για το μέλλον.
Παιδιά σε κίνδυνο
Ειδικοί θεωρούν πως σκληρότερα θα πληγούν τα παιδιά. Η UNICEF είπε πως πολλά από τα πάνω από 5,4 εκατομμύρια παιδιά που ζουν στη σεισμόπληκτη ζώνη ήταν σε κίνδυνο να αναπτύξουν διαταραχές άγχους, κατάθλιψης και μετατραυματικού στρες.
«Ξέρουμε πόσο σημαντική είναι η μόρφωση και η ρουτίνα για τα παιδιά και την αποκατάστασή τους» είπε η Αφσάν Χαν, διευθύντρια περιφέρειας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία στη UNICEF, μετά από επίσκεψη στην Τουρκία. «Πρέπει να είναι σε θέση να ξαναρχίσουν τη μόρφωσή τους, και χρειάζονται επειγόντως κοινωνικοψυχολογική υποστήριξη για να βοηθηθούν να αντιμετωπίσουν το τραύμα που έχουν βιώσει».
Σε ένα μεγάλο στρατόπεδο εκτοπισμένων κοντά στο στάδιο του Χατάι, στα περίχωρα της Αντιόχειας, ομάδες κοινωνικοψυχολογικής υποστήριξης έχουν στήσει μικρούς χώρους παιχνιδιού και σκηνές γεμάτες παιχνίδια. Παιδιά κάθονται σε πολύχρωμες καρέκλες μπροστά από μια μεγάλη φορητή οθόνη που παίζει κινούμενα σχέδια.
Ο Μεχμέτ Σαρί, κυβερνητικός εργαζόμενος κοινωνικοψυχολογικής υποστήριξης, είπε πως ο ίδιος και άλλοι στην ομάδα του έχουν αντιληφθεί ενδείξεις τραύματος σε παιδιά. «Βλέπουμε πως κάποια παιδιά δεν μπορούν να κοιμηθούν, άλλα δεν μπορούν να φάνε, άλλα έχουν “flashbacks” και βρέχουν τα κρεβάτια τους» είπε στο Reuters. Χρειάζονται μακροπρόθεσμη στήριξη για να αναρρώσουν, συμπλήρωσε.
Το υπουργείο Οικογένειας και Κοινωνικών Υπηρεσιών είπε πως είχε στείλει πάνω από 3.700 κοινωνικούς λειτουργούς για να υποστηρίξουν τους επιζώντες ανά τη σεισμόπληκτη ζώνη.
Εθελοντές της ομάδας Sokak Sanatlari Atolyesi που εδρεύει στη Σμύρνη ντύνονται Σούπερμαν και κλόουν και οργανώνουν δραστηριότητες για παιδιά που ζουν σε σκηνές σε καταφύγιο στην επαρχία Χατάι.
Ωστόσο ένας μεγάλος σεισμός 6,4 Ρίχτερ την προηγούμενη Δευτέρα γκρέμισε τις προσπάθειες για να δοθεί ενός βαθμού αίσθηση κανονικότητας εν μέσω εβδομάδων τρομακτικών μετασεισμών.
Βίντεο που παρείχε ο Ερντάλ Κομπάν, ένας από τους εθελοντές και art director της Sokak Atolyesi, δείχνει τις φωνές και τα τραγούδια των παιδιών να μετατρέπονται σε κραυγές.
«Συνεχές, χρόνιο στρες»
Ο τουρκικός λαός έχει ήδη δεχτεί σημαντική πίεση, είπε η Αϊσέ Μπίλγκε Σελτσούκ, καθηγήτρια και ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Koc, λόγω της αύξησης της φτώχειας και τις επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19. Τώρα ο σεισμός το έχει πάει στο επόμενο επίπεδο.
«Το στρες είναι χρόνιο και συνεχές και τώρα είναι πέρα από ένα επίπεδο που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε» είπε ο Σελτσούκ. «Για να συνέλθει αυτό το έθνος πρέπει να βρούμε μέσα μας τη δύναμη και αυτό αρχίζει με την ψυχολογία μας» πρόσθεσε.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν έχει δεσμευτεί για το ξαναχτίσιμο σπιτιών εντός ενός έτους μα θα περάσουν και πάλι πολλοί μήνες πριν χιλιάδες μπορέσουν να εγκαταλείψουν σκηνές ή κοντέινερ και τις ουρές για τρόφιμα ημερησίως και να πάνε σε μόνιμες κατοικίες- κάτι που θεωρείται κλειδί για την ανάκτηση της αίσθησης κανονικότητας και ασφάλειας που έχασαν.
Οι άνθρωποι φαίνονται μουδιασμένοι, πιθανώς ένας αμυντικός μηχανισμός για την αντιμετώπιση του στρες, σύμφωνα με τη Σελτσούκ. Το άγχος, η ανημπόρια και η κατάθλιψη είναι κοινά, και οι νέοι θα μπορούσαν να νιώθουν οργή.
Οι προσπάθειες ανοικοδόμησης θα έπρεπε να περιλαμβάνουν την ψυχική υγεία, είπε η Σελτσούκ, καλώντας την κυβέρνηση να παρέχει χρηματοδότηση για να σταλούν εκπαιδευμένοι ψυχολόγοι στη σεισμόπληκτη ζώνη και να μείνουν εκεί. «Η βιωσιμότητα είναι κλειδί. Δεν πρέπει να αποσύρουμε την προσοχή μας τρεις μήνες αργότερα» είπε.