Μέρος της σημαντικότερης ιδιωτικής συλλογής αρχαιοτήτων στον κόσμο, την οποία αποτελούν 620 αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά έργα -αγάλματα, προτομές Ρωμαίων αυτοκρατόρων και των συζύγων τους, ανάγλυφα και σαρκοφάγοι- παρουσιάζεται στην ιταλική πρωτεύουσα, για πρώτη φορά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η έκθεση «Τορλόνια Μάρμαρα: Συλλέγοντας αριστουργήματα» με 92 από τα γλυπτά της συλλογής, που έκαναν την εμφάνιση τους στο κοινό μετά από εργασίες καθαρισμού, συντήρησης και αποκατάστασης, εγκαινιάστηκε τον περασμένο Οκτώβριο στη Βίλα Καφαρέλι στη Ρώμη, έκλεισε και άνοιξε επανειλημμένως λόγω πανδημίας. Από τις 26 Απριλίου είναι και πάλι επισκέψιμη, έως τις 29 Ιουνίου, οπότε και ρίχνει αυλαία.
Ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που είχαν δει την αμύθητης αξίας συλλογή της οικογένειας Τορλόνια πριν από σαράντα και πλέον χρόνια, ο Ντέιβιντ Γουίλι, ανταποκριτής του BBC στη Ρώμη, θυμάται τη θλιβερή εικόνα απόλυτης εγκατάλειψης που είχε αντικρίσει τότε. Όπως λέει, τα γλυπτά ήταν στριμωγμένα σε κακοφωτισμένους χώρους πίσω από σιδερένιες πόρτες, σκονισμένα και βρώμικα, γεμάτα περιττώματα αρουραίων.
«Εκείνη την εποχή ζούσα σε ένα διαμέρισμα εντός του κτιριακού συγκροτήματος όπου στεγαζόταν κάποτε το Μουσείο Τορλόνια και έβλεπα στο κλιμακοστάσιο μία βαριά σιδερένια πόρτα. Ρωτούσα επίμονα τον επιστάτη τι βρισκόταν πίσω από αυτήν και τελικά μια μέρα την άνοιξε και μου επέτρεψε να ρίξω μια κλεφτή ματιά, ψιθυρίζοντας ”ο πρίγκιπας δεν επιτρέπει την είσοδο σε κανέναν”.
Μέρος της συλλογής παρουσιάστηκε σε λίγους και εκλεκτούς επισκέπτες στα μέσα του 19ου αιώνα, αλλά κατά τη διάρκεια του πολέμου τα γλυπτά μεταφέρθηκαν για λόγους ασφαλείας στο εν λόγω κτίριο.
Η μετατροπή του μουσείου -που έκλεισε το 1976- σε διαμερίσματα προς ενοικίαση ήταν απολύτως παράνομη, όμως κανείς δεν έδειχνε να νοιάζεται. Το κτίριο που βρίσκεται κοντά στον Τίβερη ήταν ένα από τα πολλά ρωμαϊκά αρχοντικά της πριγκιπικής οικογένειας Τορλόνια.
Η ιταλική αριστοκρατία έχασε επισήμως τους τίτλους ευγενείας με την ψήφιση του δημοκρατικού Συντάγματος το 1948, αλλά οι ισχυρές οικογένειες, ορισμένες εκ των οποίων διατείνονται ότι οι ρίζες του οικογενειακού δέντρου τους βρίσκονται στον Μεσαίωνα, θεωρούν ότι δεν υπόκεινται στους νόμους των κοινών θνητών.
Το διαμέρισμα μου ήταν ένα από τα 90 μικρά διαμερίσματα που είχαν χτιστεί γύρω από μία αυλή με πορτοκαλιές που ευωδίαζαν την άνοιξη, ενώ το κτίριο όπου στεγάστηκε το μουσείο ήταν κάποτε αποθήκη σιτηρών.
Η οικογένεια Τορλόνια έλκει την καταγωγή της από τη Γαλλία -το πρωτότυπο όνομα είναι Tourlonais- και έφτασε στην Ιταλία τον 18ο αιώνα λίγο πριν από την εισβολή του Ναπολέοντα, που ανάγκασε τον Πάπα Πίο τον ΣΤ΄ σε προσωρινή εξορία στη Γαλλία, μαζί με ένα μεγάλο μέρος των θησαυρών του Βατικανού.
Ο πρώτος πρίγκιπας έκανε περιουσία αρχικά ως έμπορος υφασμάτων και στη συνέχεια ως τραπεζίτης του Βατικανού, εξαγοράζοντας και όχι κερδίζοντας τίτλους ευγενείας».
Ο Ντέιβιντ Γουίλι σημειώνει ότι δεν περίμενε ποτέ να δει τα έργα της περίφημης συλλογής αποκατεστημένα και μάλιστα αναφέρει ότι κάποια στιγμή ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας Σίλβιο Μπερλουσκόνι επιχείρησε να αγοράσει τη συλλογή και να την παρουσιάσει στους Ιταλούς, αλλά το deal δεν έκλεισε.
Επί δεκαετίες οι διαμάχες των κληρονόμων της οικογένειας απέτρεψαν οποιανδήποτε συμφωνία για το μέλλον της ανεκτίμητης και αναντικατάστατης συλλογής, ωστόσο, το 2014, προτού φύγει από τη ζωή ο ηλικιωμένος πρίγκιπας Τορλόνια, δημιουργήθηκε ένα ίδρυμα για την αποκατάσταση της υπό την εποπτεία της ιταλικής κυβέρνησης. Δύο χρόνια μετά, το Ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού και το ίδρυμα Fondazione Torlonia κατέληξαν σε συμφωνία για μία έκθεση, αλλά και παγκόσμια περιοδεία. Στόχος είναι η απόκτηση μόνιμης στέγης στη Ρώμη, αλλά εντωμεταξύ, μέρος της έκθεσης θα ταξιδέψει υπό τη μορφή δανείου στο Λούβρο, στο Βρετανικό Μουσείο και στις ΗΠΑ.
Από τα highlight είναι ένα μεγάλο ανάγλυφο από μάρμαρο που απεικονίζει μία σκηνή από την Όστια, το λιμάνι της αυτοκρατορικής Ρώμης στις εκβολές του Τίβερη, με δύο αγκυροβολημένα μεγάλα ιστιοφόρα φορτωμένα αγαθά από την Αφρική -όπως μαρτυρά η άγκυρα.
Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι πρόκειται για ένα μοναδικό στο είδος του τεκμήριο πού παρέχει πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίον οι Ρωμαίοι ναυτικοί μετέφεραν τεράστιες ποσότητες σιτηρών από τη Λιβύη προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες του ολοένα και μεγαλύτερου πληθυσμού της πρωτεύουσας.
Τα ιστιοφόρα μετέφεραν επίσης μεγάλους οβελίσκους από γρανίτη και χρωματιστές μαρμάρινες κολόνες από την Αίγυπτο για τη διακόσμηση των ναών της Ρώμης.
Στο βάθος διακρίνεται το σχήμα της φλόγας του φάρου που έδειχνε την είσοδο του λιμανιού της Ρώμης στους αρχαίους ναυτικούς. Οι συντηρητές ανέφεραν ότι κατά τις εργασίες καθαρισμού βρήκαν στο ανάγλυφο ίχνη αιγυπτιακού μπλε που έδινε χρώμα στα νερά του λιμανιού.
Με πληροφορίες από BBC