Γράφει ο Νίκος Χαραλαμπίδης, Γενικός Διευθυντής, ελληνικό γραφείο Greenpeace
Η τελευταία τετραετία μπορεί άνετα να χαρακτηριστεί ως μια μαύρη τετραετία για την ανακύκλωση. Στην καλύτερη περίπτωση, ήταν μια χαμένη τετραετία.
Η κυβερνητική αδράνεια στην ανακύκλωση, όπως και η πλήρης απουσία δράσης στην πρόληψη, στην αποφυγή δημιουργίας απορριμμάτων, συνοδεύτηκε από πυρετώδεις ετοιμασίες για την προώθηση της καύσης. Η αλήθεια είναι ότι το κλείσιμο του ματιού προς την καύση αναδεικνύεται διακομματικό και διαχρονικό. Η χώρα μας φαίνεται να επιλέγει τη “μαγεία” (τα καίμε και τα εξαφανίζουμε και το βαφτίζουμε “ενεργειακή αξιοποίηση”) από την εφαρμογή της κοινής λογικής (που αποτελεί και ευρωπαϊκή νομοθεσία) η οποία δίνει προτεραιότητα στην πρόληψη (αποφυγή της δημιουργίας, παραγωγής απορριμμάτων), στην επαναχρησιμοποίηση, στην κομποστοποίηση (αφορά το οργανικό μέρος των απορριμμάτων που αποτελεί περίπου το 40% του συνόλου) και την ανακύκλωση! Η τελική διάθεση (ταφή, καύση, ενεργειακή αξιοποίηση) αποτελεί την τελευταία λύση και αφορά τα υπόλοιπα. Στη δική μας περίπτωση, η τελική διάθεση ενίοτε αφορά σχεδόν στο σύνολο των απορριμμάτων!
Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως αυτή του Βόλου, η τσιμεντοβιομηχανία χρησιμοποιεί σκουπίδια ως καύσιμο εδώ και μερικά χρόνια. Ζητά μάλιστα άδεια να επεκτείνει τη σχετική πρωτοβουλία, η οποία είναι επικερδής για την ίδια, αλλά εξαιρετικά επικίνδυνη για την υγεία των κατοίκων της πόλης. Ζητά να φέρνει επιπλέον σκουπίδια με πλοία, φορτηγά... Το ΣτΕ απορρίπτει το αίτημα της βιομηχανίας να μεταφέρει στο εργοστάσιο του Βόλου τέτοια απόβλητα, η βιομηχανία επιμένει. Κι η πολιτεία παρουσιάζει την καύση των σκουπιδιών (που δεν έπρεπε να έχουν παραχθεί) ως μέρος εθνικού σχεδίου για την κυκλική οικονομία.
Ενώ δεν έχει ξεκινήσει κάποια σοβαρή δράση πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, κομποστοποίησης, ενώ η ανακύκλωση υπολείπεται των στόχων της, οργιάζουν οι φήμες ότι η τσιμεντοβιομηχανία προετοιμάζεται να αναλάβει τη “διαχείριση” (διάβαζε καύση) απορριμμάτων ευρύτερης περιοχής (Εύβοια, Αττική, Στερεά Ελλάδα) με βάση εργοστάσιο στην Εύβοια.
Η δημιουργία κεντρικών μονάδων καύσης προωθείται μέσα από το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων. Μια τεχνολογία πανάκριβη, επικίνδυνη και ξεπερασμένη προκρίνεται για να συμβάλλει στην εθνική ανικανότητα/ απροθυμία να κάνουμε τα βασικά, να εφαρμόσουμε την ευρωπαϊκή νομοθεσία, να τηρήσουμε τις σχετικές δεσμεύσεις μας και να μειώσουμε κατακόρυφα την ποσότητα των απορριμμάτων που καταλήγουν για τελική διάθεση. Μια τεχνολογία που έχει απορριφθεί από την πλειοψηφία των χωρών που αρχικά την υιοθέτησαν (πριν από 40+ χρόνια) και επιλέγουν να στείλουν τα σκουπίδια τους… στην Ελλάδα! Μια τεχνολογία που, παρόλα αυτά, τυγχάνει στήριξης διαχρονικά και διακομματικά.
Θέλετε και το καλύτερο; Το κερασάκι; Η προώθηση της καύσης (όπως κι αν την ονομάσουμε) σημαίνει δεσμευτικά συμβόλαια με τον κατασκευαστή για εγγυημένη ποσότητα και σύνθεση απορριμμάτων σε βάθος περίπου 30 ετών. Ναι, σωστά το καταλάβατε: η επίτευξη των εθνικών στόχων ανάκτησης-αξιοποίησης-επαναχρησιμοποίησης-ανακύκλωσης θα οδηγήσει σε μειωμένο καύσιμο να καταλήγει στις μονάδες καύσης που ετοιμάζονται, συνεπώς οι πολίτες θα πληρώνουμε το κόστος μονάδων που θα υπολειτουργούν. Στην αντίθετη περίπτωση (επάρκεια υλικού για κάψιμο) σημαίνει αποτυχία στην επίτευξη των δεσμευτικών ευρωπαϊκών στόχων για τα απορρίμματα και έπονται πρόστιμα. Το ιδανικό Catch 22!
Και μην βιαστείτε να πείτε “μα τι να κάνουμε;”. Η Greenpeace, μαζί με άλλες οργανώσεις, έχει υποβάλει συγκεκριμένες, διαστασιολογημένες και κοστολογημένες προτάσεις που στηρίζονται στο τρίπτυχο Πρόληψη - Κομποστοποίηση - Ανακύκλωση. Είναι απλές, απολύτως εφικτές και - το πιο σημαντικό ίσως - οι πιο οικονομικές προτάσεις, τόσο ως προς την αρχική επένδυση όσο και στη λειτουργία.
Αντιστοίχως, και στην περίπτωση της κομποστοποίησης, έχουμε προτείνει πρακτικές, γρήγορες και φθηνές λύσεις για να προχωρήσει γρήγορα η αξιοποίηση διαθέσιμων χώρων ώστε να μειωθεί άμεσα ο όγκος των “απορριμμάτων” που καταλήγουν σε χωματερές, ΧΥΤΑ, ΧΥΤΥ…
Μέχρι στιγμής, το ισχυρό προτέρημα της Πράσινης Πρότασης αναδεικνύεται σε… τεράστια αδυναμία της, μιας και η διαφάνεια και το χαμηλό κόστος φαίνεται ότι λειτουργούν αποτρεπτικά για πολλά δημόσια έργα. Μέχρι στιγμής, η Πράσινη Πρόταση παραμένει στο ράφι ενώ προωθείται η δημιουργία μεγάλων μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, η κατασκευή μονάδων καύσης (ναι, “ενεργειακής αξιοποίησης”) που ένα είναι βέβαιο: εφόσον κατασκευαστούν, θα τις πληρώνουμε για δεκαετίες, ακόμη και αν δεν λειτουργήσουν.
Περιμένουμε με αγωνία το νέο νομοσχέδιο για τη διαχείριση απορριμμάτων. Ελπίζουμε στα καλύτερα, αγωνιούμε για τα χειρότερα και - σε κάθε περίπτωση - θα είμαστε εκεί με συγκεκριμένες άμεσα εφαρμόσιμες προτάσεις και χωρίς την παραμικρή διάθεση να σιωπήσουμε.