Σε λιγότερο από τρείς εβδομάδες, η πιο ανορθόδοξη και πολιτικά ταραχώδης εποχή των ΗΠΑ μετά το Βιετνάμ, κατά πάσα πιθανότητα θα τελειώσει. Ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται δημοσκοπικά απίθανο να επανεκλεγεί. Είναι όμως αυτό το τέλος του;
Μόλις λίγες μέρες πριν κλείσουν οι κάλπες, μερικές εκ των οποίων έχουν ήδη ανοίξει, ο πρώην Αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν προηγείται του Προέδρου Ντ. Τραμπ με διψήφιο αριθμό. Ποτέ στη ιστορία των δημοσκοπήσεων ένα τέτοιο προβάδισμα δεν ανατράπηκε, παρά τις στρεβλώσεις του εκλογικού συστήματος που βασίζεται στους εκλέκτορες (ο Ντ. Τράμπ έχασε τη λαϊκή ψήφο με ένα ευρύ 3% το 2016 αλλά κέρδισε τους εκλέκτορες). Τα ποσοστά του κ. Τράμπ έμειναν εντυπωσιακά σταθερά καθ’όλη τη διάρκεια της τελευταίας τετραετίας, που σημαίνει πως το εκλογικό του “ταβάνι” είναι πολύ χαμηλό για να επανεκλεγεί.
Το Ρεπουμπλικανικό κόμμα έχει πετάξει λευκή πετσέτα για τον Λευκό Οίκο και την κάτω Βουλή, προσπαθώντας να περισώσει την πλειοψηφία στη Γερουσία (κάτι που αυτή τη στιγμή φαντάζει δύσκολο) και να επικυρώσει την εκλογή της υπερ-συντηρητικής Α. Κ. Μπάρετ στο ανώτατο δικαστήριο. Αρκετοί μέχρι πρόσφατα σύμμαχοι του ιδιόρρυθμου Προέδρου, πρόθυμοι η μη, τον εγκαταλείπουν για να μην τους τιμωρήσουν οι ψηφοφόροι τους. Κάποιοι έχουν εκμυστηρευτεί πως φοβούνται μια επανάληψη του 1980, όπου ο Ρόναλντ Ρίγκαν κέρδισε τον Πρόεδρο Κάρτερ με 439-39 εκλέκτορες, οδηγώντας το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, που ακόμα αγκομαχούσε να συνέλθει από την προεδρία του Νίξον και το Γουότεργκειτ, σε μια 12ετία αδιαμφισβήτητης κυριαρχίας.
Μια μεγάλη διαφορά το βράδυ των εκλογών (που μάλλον θα γίνει ακόμα μεγαλύτερη μόλις καταμετρηθούν οι επιστολικές ψήφοι), παρά τις όποιες αντιρρήσεις και δικαστικές προκλήσεις του κ. Τράμπ, θα οδηγήσει κατά πάσα πιθανότητα στο τέλος της Προεδρίας του. Ρεαλιστικά, αν η απόρριψη του από τους ψηφοφόρους είναι αρκετά ευρεία, ανοίγει πολιτικά ο δρόμος και για περεταίρω διώξεις για ένα Πρόεδρο που συχνά εκμεταλλεύτηκε την προστασία που του παρείχε το αξίωμα του.
Αν και μια ήττα-καταδίκη του Προέδρου μαζί ήττα του Κόμματος και πιθανές ποινικές διώξεις, σίγουρα θα τελειώσουν τον Ντ. Τράμπ από την εξουσία σήμερα, δεν σημαίνει απαραίτητα πως ο «Τραμπισμός», ή ο ίδιος ο Τραμπ τελείωσαν.
Τα ποσοστά αποδοχής του Προέδρου κατά τη διάρκεια της θητείας του, μπορεί να παρέμειναν σχετικά χαμηλά, κοντά στο 40% - ήταν όμως εντυπωσιακά σταθερά. Ότι και να γινόταν, από την παραπομπή του, τις κατηγορίες για συνομωσία με τη Ρωσία, τα σεξουαλικά σκάνδαλα, την αποτυχία αντιμετώπισης του Covid-19, ακόμα και τα απίστευτα σχόλια περι… κατάποσης χλωρίνης για προστασία, οι υποστηρικτές του παρέμειναν σταθεροί. Όπως είπε και ο ίδιος κάποτε «μπορώ να σκοτώσω κάποιον στην Πέμπτη Λεωφόρο στεγνά και να μη χάσω ψηφοφόρους». Από αυτό το 40%, ας πούμε ότι τα 3/4, το 30% δηλαδή, είναι οι πιστοί του κόμματος, που απλώς θα ψηφίσουν με τον ίδιο ζήλο τον όποιο διάδοχο του στην υποψηφιότητα του 2024.
Υπάρχει όμως ένα τουλάχιστον 10%-15% που απαιτούν, αν όχι τον ίδιο τον Τράμπ, τότε κάποιον σαν αυτόν. Είναι ψηφοφόροι συνήθως χαμηλού μορφωτικού επιπέδου που φοβούνται ότι η παγκοσμιοποίηση απλώς θα φέρει μουσουλμάνους στις γειτονιές τους και έλλειψη δουλειάς για τους ίδιους. Είναι αυτοί που δεν κατανοούν γιατί υπήρξε ένας μαύρος Πρόεδρος, το #Meetoo, το Black Lives Matter, το #OccupyWallStreet. Είναι αυτοί που «έμειναν πίσω», όταν ο κόσμος έκανε άλματα προς τα εμπρός και για τους οποίους η κυβέρνηση που υποτίθεται ότι τους πρόσεχε απλώς σήκωσε αδιάφορα και δαρβινικά τους ώμους. Κανείς όμως δεν παραδέχεται πως η ύπαρξη του δεν εξυπηρετεί κάποιο σκοπό, και οργίζεται όταν βλέπει πως έχει αγνοηθεί. Σε αυτούς πολύ έξυπνα ο Ντ. Τράμπ πρώτος απευθύνθηκε. Για αυτούς, ο 45ος Πρόεδρος των ΗΠΑ θα είναι ο,τι είναι για κάποιους Έλληνες ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αξεπέραστος. Για τους όψιμους συμμάχους αλλά και τους αντιπάλους του, επίσης θα είναι το ίδιο. Ένα μόνιμο αγκάθι στην πλευρά του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, ή ένα «φάντασμα» για τους δημοκρατικούς. Πολύ περισσότερο που το εν λόγω φάντασμα μπορεί να είναι ζωντανό, ακμαίο και με άπλετη πρόσβαση στα media που «αγαπάνε να τον μισούν» για πολλά ίσως χρόνια ακόμα.
Τα αίτια που έχουν πολώσει τους ψηφοφόρους τόσο πολύ, από δεξιά και αριστερά, είναι λίγο-πολύ γνωστά. Μέχρι τη δεκαετία του ’60 ο κόσμος ξαναχτιζόταν. Την δεκαετία του ’70 βάλτωσε. Από το ’80 εως το 2008 δανείστηκε από τις επόμενες γενιές για να αναπτυχθεί, μόνο που έφαγε τα δάνεια σε έωλη κατανάλωση και σπίτια. Τα δάνεια έφτασαν στα όρια τους και μαζί με την υπογεννητικότητα το σύστημα γονάτισε. Οι ρυθμοί ανάπτυξης στη Δύση έπεσαν από το 5% στο 2% μέσα σε 20 χρόνια. Σαν αποτέλεσμα, είδαμε βαλτωμένα πραγματικά εισοδήματα για μια εικοσαετία και ανισοκατανομή της όποιας λίγης ανάπτυξης την οποία η έκρηξη της ιντερνετικής ενημέρωσης έκανε προφανή (δεν είναι λίγο να μη βλέπεις φως στον ήλιο και στο Instagram πλούσια εικοσάχρονα να δείχνουν την καινούρια τους Porsche). Η κατάσταση έγινε χειρότερη από τη δημιουργία εξατομικευμένων «φουσκών» από τα social media τα οποία προσαρμόζουν την «πραγματικότητα» στις ιδέες που ήδη έχει κάποιος.
Ξαφνικά, κάποιος που ένιωθε φτωχός εξαιτίας του συστήματος, αυτόματα συνδέθηκε με χιλιάδες ομοϊδεάτες που έψαχναν αποδιοπομπαίους τράγους. Σε μια προσωπική κρίση, ο άνθρωπος ψάχνει για τα αρχέγονα στοιχεία της ταυτότητας τους. Για αυτούς με προοδευτικούς γονείς η παγκοσμιοποίηση πήρε το πρόσωπο των golden boys των τραπεζών που κατέστρεψαν τον -πολύ σημαντικό για την οικονομία- κλάδο το 2008. Για αυτούς που προέρχονταν από πιο συντηρητικό και θρησκευτικό περιβάλλον, πήρε ταυτόχρονα τη μορφή των γενειοφόρων δραστών της 11ης Σεπτεμβρίου και της πολιτικής ορθότητας που επιτίθονταν στην δική τους ταυτότητα. Ένα απρόσωπο κίνημα απλώς περίμενε στα άκρα κάποιον να το εκπροσωπήσει, μέχρι που εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Τραμπ. Έτσι γεννήθηκε ο Τραμπισμός.
Και όποιος καταλαβαίνει τα αίτια του, τα οποία δεν μπορεί κανείς να αναστρέψει εύκολα, αντιλαμβάνεται πως δύσκολα θα εξαφανιστεί, όπως δεν εξαφανίστηκε η τρομοκρατία με το θάνατο του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Χαμηλή ανάπτυξη, πολύ γρήγορη πολυπολτισμικότητα, ανισοκατανομή εισοδήματος. Τα αίτια είναι εκεί και δεν έχουν αλλάξει στο παραμικρό. Ειρωνικά αυτό είναι απόδειξη πως οι πολιτικές του Ντ. Τράμπ απέτυχαν- τα νούμερα το αποδεικνύουν. Δεν έχει σημασία όμως, γιατί οι πιστοί επικεντρώνονται στην ιστορία και όχι στα νούμερα. Και η ιστορία μιλάει για ένα πλούσιο και πετυχημένο επιχειρηματία που έπεισε αρκετούς πως προσπάθησε να τους βγάλει από τη μιζέρια τους.
Μπορεί αυτό να σημαίνει πως την επομένη των εκλογών μπορεί να δούμε τον Τραμπ σε συγκεντρώσεις, όσο παράδοξο και να φαίνεται αυτό; Ίσως. Μπορεί αυτό να σημαίνει πως μπορεί να τον ξαναδούμε υποψήφιο σε 4 χρόνια (78 ετών); Ίσως και πάλι. Μπορεί να προσπαθήσει να μείνει στο προσκήνιο για να προστατευτεί από διώξεις και να προωθήσει τις επιχειρήσεις του και την οικογένεια του στην πολιτική; Μάλλον. Θα έχει αφοσιωμένο κοινό; Σίγουρα.
Και όσο ισχύει αυτό το τελευταίο, θα έχουμε πολλά ακόμα να δούμε από τον πιο ιδιόρρυθμο πρόεδρο στην ιστορία των ΗΠΑ. Ένα κεφάλαιο κατά πάσα πιθανότητα θα κλείσει το βράδυ της 3ης Νοεμβρίου ή τις επόμενες ημέρες. Αλλά, προσωπικά, αμφιβάλλω πως αυτό θα είναι το τέλος του βιβλίου.