Του Δημήτρη Τριανταφύλλου, Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης και εξωτερικού επιστημονικού συνεργάτη του ΙΔΙΣ.
Από την στιγμή που έγινε το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη στις 28 Φεβρουαρίου νιώθω ως αγανακτισμένος και απεγνωσμένος πολίτης με την επιβεβαίωση των χρόνιων παθογενειών της χώρας. Μέσα στο βουβό μου πένθος για το άδικο θάνατο τόσων, πρωτίστως νέων, συνανθρώπων, μου ήρθε στο νου ο αφορισμός του Γάλλου συγγραφέα Jean-Baptiste Alphonse Karr, «Plus ça change, plus c’est la même chose» (όσο περισσότερο αλλάζουν τα πράγματα, τόσο περισσότερο παραμένουν ίδια).
Ως διεθνολόγος και αναλυτής των διεθνών εξελίξεων, το δυστύχημα στα Τέμπη επίσης χρίζει κάποιες επισημάνσεις. Η χώρα ουσιαστικά αλλάζει προς το καλύτερο σε πολλούς τομείς αλλά μόνο φαινομενικά σε άλλους τόσους σε μια εποχή όπου τα διακυβεύματα και οι προκλήσεις ολοένα πολλαπλασιάζονται, ιδιαίτερα για μικρές χώρες σαν την Ελλάδα, που δεν έχουν την ευελιξία να προβάλλουν μια αυτόνομη πορεία που εξισορροπεί μεταξύ τις μεγάλες δυνάμεις.
Η Ελλάδα δεν έχει την δυνατότητα, ούτε την επιλογή, να προωθήσει μια πολιτική συναλλαγής όπως αυτή που προσπαθεί να προβάλλει η σημερινή Τουρκία μαζί με μια σειρά άλλων μεσαίων δυνάμεων ανά την υφήλιο (πχ. Ινδία, Βραζιλία, Νότιο Αφρική, Μεξικό, Ινδονησία). Αντιθέτως, η αφύπνιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων δυτικών χωρών όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, και η Ιαπωνία μεταξύ άλλων και η ανάγκη αντιμετώπισης της αναθεωρητικής Ρωσίας μετά την απόπειρα εισβολή της στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2022 και ο επακόλουθος πόλεμος, είναι ευνοϊκή για την Ελλάδα επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα την σημασία του ανήκειν στο αξιακό πλαίσιο της Δύσης και στο πλέγμα ασφάλειας που παρέχει.
Στην πραγματικότητα, η γεωγραφική θέση της χώρας όπως και η αμφιλεγόμενη Τουρκική στάση αναφορικά με την αντιμετώπιση της Ρωσικού αναθεωρητισμού, αναβαθμίζει την Ελλάδα αισθητά ταυτόχρονα ως σημαντικός κρίκος και παίκτης του Δυτικού στρατοπέδου με αυξημένες υποχρεώσεις.
Πώς συνδέονται οι προαναφερόμενες επισημάνσεις με το σιδηροδρομικό δυστύχημα; Πέραν των υποχρεώσεων της πολιτείας και των πολιτικών ηγεσιών διαχρονικά να παρέχουν ασφαλείς συγκοινωνίες για τους πολίτες τους, η αποδόμηση και απαξίωση του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας συνιστά ένα μεγάλο πλήγμα, εάν όχι τεράστιο, στην προσπάθεια γεωπολιτικής αναβάθμισης της χώρας και την εγκαθίδρυση της ως απαραίτητος πυλώνας της Νότια Ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, και ως επέκταση της Δύσης.
Η αποτροπή, συνήθως εκφραζόμενη με στρατιωτικούς όρους δια τους εξοπλισμούς ή/και την αναβάθμιση της εγχώριας στρατιωτικής βιομηχανίας μιας χώρας, και διπλωματικά, μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο εάν η χώρα δεν αμφισβητήσει την συμμετοχή της στο δυτικό στρατόπεδο και την ενσωμάτωση της στην ουσιαστική αναδόμηση και αναμόρφωση της παγκόσμιας οικονομίας με την συμμετοχή της σε ισχυρούς και ανταγωνιστικούς εμπορικούς διαδρόμους που διαμορφώνουν την οικονομία του αύριο, και κατ’ επέκταση ισχυροποιούν και θωρακίζουν την χώρα.
Με άλλα λόγια, κοινότοπες εκφράσεις όπως «Η Ελλάδα είναι φάρος δημοκρατίας και σταθερότητας» που εκφράζονται συχνά από πολιτικού παράγοντες στην δημόσια σφαίρα, αν και με βρίσκουν σύμφωνο, είναι άνευ ουσίας εάν δεν λάβουν χώρα οι απαραίτητες ενέργειες και δράσεις για να παραμείνει η χώρα ο φάρος που προσδοκούμε.
Η Ελλάδα έχει την δυνατότητα να είναι κάτι παραπάνω από ένας πλήρης ενσωματωμένος εμπορικός, ενεργειακός, και στρατιωτικός κόμβος σε αυτό τον υπό διαμόρφωση κόσμο. Αυτό συνιστά ένα ολιστικό λειτουργικό, καινοτόμο, εκσυγχρονισμένο και ασφαλές μεταφορικό δίκτυο - οδικό, αεροπορικό, θαλάσσιο, και σιδηροδρομικό - που εξυπηρετεί τους πολίτες στην καθημερινότητα τους και την χώρα στις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές αξιώσεις της.
Απαιτεί την διασύνδεση των λιμανιών με το σιδηροδρομικό δίκτυο και την δημιουργία Βιομηχανικών Περιοχών (ΒΙΠΕ) και τις επακόλουθες επενδύσεις από εγχώριους και ξένους θεσμικούς επενδυτές για να μπορέσει ένα ουσιαστικό μέρος του παγκόσμιου εμπορίου να διακινείται στην χώρα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των πλεονεκτημάτων της, όπως και λόγω των υπηρεσιών που παρέχει και την περαιτέρω ενσωμάτωση της οικονομίας της (μαζί με την επιπλέον ανάπτυξη και διεύρυνση της) στην παγκόσμια οικονομία και τις τάσεις της.
Εξάλλου, ο σχεδιασμός του Υπουργείου Μεταφορών και του ΟΣΕ προβλέπει εδώ και αρκετό καιρό την σύνδεση του σιδηροδρομικού δικτύου με 4 ΒΙΠΕ και 7 λιμάνια. Ο στόχος είναι να καταστεί η χώρα κέντρο εμπορευματικών μεταφορών τουλάχιστον για την Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Η γύμνια του σιδηροδρομικού δικτύου, που αντιπροσωπεύει την επιτομή της κατάστασης στο δημόσιο τομέα, έχει προκαλέσει αρρυθμίες στον τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας και των logistics στην ευρύτερη περιοχή και διέκοψε την ανοδική και ουσιαστική αύξηση σε τρενοχιλιόμετρα που έχει καταγράψει ο ελληνικός σιδηρόδρομος τα τελευταία χρόνια.
Όσο οι παθογένειες της ελληνικής οικονομίας και των υποδομών και υπηρεσιών της δεν ξεπεραστούν, η χώρα και οι προθέσεις της θα αμφισβητούνται από εταίρους, συμμάχους, και καλοθελητές και εναλλακτικά σχέδια, που θα την παρακάμπτουν, θα διαμορφώνονται και θα υλοποιούνται εις βάρος της, μειώνοντας έτσι τον δυνητικό της γεωπολιτικό ρόλο και βάρος, και ως εκ τούτου και την ασφάλεια της και αυτή των πολιτών της.
Η επιτυχημένη αξιοποίηση ενός «αδιάφορου» λιμανιού όπως αυτός της Αλεξανδρούπολης και η σύνδεση του με την Κεντρική Ευρώπη και τις Βαλτικές χώρες, αν και είναι παράδειγμα προς μίμηση, δεν αρκεί από μόνη της να ισχυροποιήσει την χώρα. Οι διεθνείς σχέσεις και οι σχέσεις μεταξύ χωρών, και ιδιαίτερα γειτονικών χωρών, διέπονται από την προάσπιση του εθνικού συμφέροντος, είτε αυτό απαιτεί συνεργασία και προσέγγιση με άλλους κρατικούς δρώντες, είτε ανταγωνισμός.
Ως εκ τούτου, ως αγανακτισμένος Έλληνας πολίτης αλλά και ως αναλυτής, εκλαμβάνω την τραγωδία των Τεμπών ως ακόμη ένα απαραίτητο μήνυμα αφύπνισης της κοινωνίας για την ανάγκη ουσιαστικής μετατροπής της Ελλάδας σε μια χώρα όπου θα προασπίζονται τα δικαιώματά μας με στόχευση την ευημερία, την σταθερότητα, και την ασφάλεια. Σε διαφορετική περίπτωση το χάσμα μεταξύ των προσδοκιών μας και την πραγματικότητα θα διευρύνεται κάνοντας μας όλους πιο ευάλωτους.