Το πολιτικό σύστημα στο Βέλγιο είναι εξωφρενικά πολύπλοκο όχι μόνο για έναν ξένο παρατηρητή αλλά και για τους ίδιους του Βέλγους. Παρατηρώντας τις προεκλογικές αφίσες κολλημένες σε διάφορα προκαθορισμένα σημεία στις Βρυξέλλες δεν μπορείς να καταλάβεις εάν οι υποψήφιοι διεκδικούν την ψήφο των σχεδών 8,5 εκατομμυρίων Βέλγων ψηφοφόρων για τις Ευρωεκλογές, τις ομοσπονδιακές ή τις περιφερειακές εκλογές.
Ναι και οι τρεις διεξάγονται σήμερα Κυριακή 9 Ιουνίου και οι Βέλγοι εκλέγουν βουλευτές για επτά διαφορετικά κοινοβούλια, (το ομοσπονδιακό, το Φλαμανδικό, της Βαλλονίας, της γερμανικής περιφέρειας στην Eupen, το κοινοβούλιο των Βρυξελλών και το κοινοβούλιο της Γαλλικής Κοινότητας) και ο κίνδυνος για τη χώρα είναι εάν θα οδηγηθεί σε πολιτικό και θεσμικό αδιέξοδο και ακόμη περισσότερο θα καταφέρει να παραμείνει ενιαία.
Το Βέλγιο είναι ομοσπονδιακή συνταγματική μοναρχία με αρχηγό κράτους —τον μονάρχη— και αρχηγό κυβέρνησης —τον πρωθυπουργό— σε ένα πολυκομματικό σύστημα. Οι εξουσίες λήψης αποφάσεων κατανέμονται σε 3 κυβερνητικά επίπεδα: την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, τις 3 γλωσσικές κοινότητες (ολλανδόφωνη, γαλλόφωνη και γερμανόφωνη) και τις 3 περιφέρειες (Φλάνδρα, Βρυξέλλες και Βαλονία). Από νομική άποψη είναι όλες ισότιμες, αλλά έχουν εξουσίες και αρμοδιότητες σε διαφορετικούς τομείς. [Επίσημος ιστότοπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης]
Για να το εξηγήσουμε όσο πιο απλά γίνεται. Στο Βέλγιο το πολιτικό τοπίο είναι κατακερματισμένο. Οι περισσότεροι Φλαμανδοί ψηφοφόροι μπορούν να ψηφίσουν μόνο τα φλαμανδικά κόμματα, ενώ οι γαλλόφωνοι μπορούν να ψηφίσουν τα γαλλόφωνα κόμματα. Στις Βρυξέλλες, οι Βέλγοι μπορούν να διαλέξουν και να επιλέξουν. Το ακροαριστερό Κόμμα των Εργαζομένων είναι το μόνο που λειτουργεί ως ενιαίο, εθνικό κόμμα και αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα.
Μετά τις 9 Ιουνίου, τα κόμματα θα αρχίσουν να δημιουργούν συνασπισμούς για μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση, μια φλαμανδική κυβέρνηση, μια κυβέρνηση των Βρυξελλών και μια κυβέρνηση της Βαλλονίας.
Όπως αντιλαμβάνεται κανείς τα πάντα μπορούν να πάνε στραβά και να οδηγηθεί το Βέλγο σε ένα πολύμηνο θεσμικό αδιέξοδο. Ας μην ξεχνάμε ότι η χώρα κατέχει ήδη το παγκόσμιο ρεκόρ της μεγαλύτερης περιόδου χωρίς κυβέρνηση. Χρειάστηκε 541 ημέρες το 2010-2011 για να καταφέρει να συγκροτήσει κυβέρνηση. Το ίδιο πρόβλημα επέστρεψε μετά τις εκλογές του 2019: κατάφεραν να μειώσουν τον χρόνο των συνομιλιών σε 493 ημέρες.
Τότε όλοι εξεπλάγησαν για το ότι η χώρα κατάφερε να λειτουργεί κανονικά, όπως εξηγούν αναλυτές η αδυναμία συγκρότησης κυβέρνησης επηρέασε μόνο την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, οι υπόλοιπες έξι βελγικές κυβερνήσεις συνέχισαν να λειτουργούν ομαλά, οπότε δεν υπήρξε σχεδόν καμία διαταραχή. Οι μόνοι τομείς πολιτικής που δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν ήταν η υπογραφή ενός προϋπολογισμού (ώστε η χώρα να ξεφύγει από τη λιτότητα) και η κήρυξη πολέμου, σε περίπτωση που χρειαζόταν.
Όμως ένα θέμα κυριαρχεί έναντι όλων των άλλων. Θα παραμείνει το Βέλγιο μια ενιαία χώρα;
Αυτό θα προκύψει από το αποτέλεσμα των ομοσπονδιακών εκλογών καθώς το μέλλον της χώρας διακυβεύεται στη Φλάνδρα, στον φλαμανδικό βορρά, και όπως γράφαμε πριν από ένα χρόνο η αυξανόμενη ανησυχία για το μεταναστευτικό τροφοδοτεί την άνοδο των φλαμανδικών κομμάτων ανεξαρτησίας, με την ακροδεξιά να έρχεται πρώτη στις δημοσκοπήσεις.
Τα προβλήματα θα φανούν αμέσως μετά τις εκλογές. Για να μπορέσουν να κυβερνήσουν και να επιλέξουν πρωθυπουργό, τα φλαμανδικά και γαλλόφωνα κόμματα θα πρέπει να σχηματίσουν συνασπισμό σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Ωστόσο, όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το ακροδεξιό κόμμα Vlaams Belang (Φλαμανδικό Συμφέρον) θα έρθει πρώτο και επιθυμεί την ανεξαρτησία της Φλάνδρας και συνεπώς το τέλος του Βελγίου - τουλάχιστον όπως το γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Ο ηγέτης του Φλαμανδικού Συμφέροντος, Tom Van Grieken, ο οποίος έγινε πρόεδρος του κόμματος όταν ήταν μόλις 28 ετών, έχει ξεκάθαρη θέση όσον αφορά τα σχέδιά του για ανεξαρτησία σε περίπτωση νίκης του κόμματός του.
Ωστόσο σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις που έχουν διεξαχθεί το τελευταίο διάστημα δείχνουν ότι στο ολλανδόφωνο μισό της χώρας εκτός από το κόμμα Vlaams Belang και η δεξιά Νέα Φλαμανδική Συμμαχία (N-VA) θα μπορούσε να κερδίσει περίπου ένα 20%, καθιστώντας δεύτερη δύναμη και ενδεχομένως βασικό παράγοντα στις συνομιλίες για τη συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού.
Το N-VA έχει απορρίψει τη διάσπαση όπως αυτή προτείνεται από το Vlaams Belang και προτείνει συνομοσπονδία με μεταφορά αρκετών εξουσιών σε περιφερειακό επίπεδο.
Όσον αφορά το γαλλόφωνο τμήμα της χώρας τα πράγματα αλλάζουν όπως και οι ανησυχίες των πολιτών. Εάν στην Φλάνδρα η μετανάστευση είναι η βασική ανησυχία, στη γαλλόφωνη Βαλλονία και στις Βρυξέλλες είναι η οικονομία και η αγοραστική δύναμη που απασχολεί τους πολίτες. Ωστόσο και το μεταναστευτικό προβληματίζει εάν μάλιστα αυτό συνδεθεί με το κύμα βίας σε διάφορες περιοχές των Βρυξελλών που σχετίζεται με το οργανωμένο έγκλημα και τη διακίνηση ναρκωτικών από ομάδες Μαροκινών και Αλγερινών.
Ωστόσο είναι η άκρα αριστερά η οποία μπορεί να ταρακουνήσει τη Βαλλονία.
Βάσει δημοσκοπήσεων στη Βαλλονία και τις Βρυξέλλες, το γαλλόφωνο Σοσιαλιστικό Κόμμα PS βρίσκεται στήθος με στήθος με το κεντροδεξιό φιλελεύθερο MR, ενώ το ακροαριστερό PTB βρίσκεται στην τρίτη θέση όμως φαίνεται ότι τουλάχιστον στην περιοχή των Βρυξελλών «κλέβει» ψήφους από άλλα σοσιαλιστικά κόμματα.
Το Εργατικό Κόμμα του Βελγίου (PTB) έχει ισχυρή ισλαμική εκλογική βάση ιδίως στην πόλη των Βρυξελλών καθώς συσπειρώνει τους μουσουλμάνους ψηφοφόρους που είναι δυσαρεστημένοι από τον πόλεμο του Ισραήλ κατά της Χαμάς στη Γάζα. Έχει γίνει δημοφιλές την τελευταία δεκαετία απευθυνόμενο σε Τούρκους και Άραβες ψηφοφόρους με τον ηχηρό «αντισιωνισμό» του.
Ο ηγέτης του PTB, Raoul Hedebouw, υποστηρίζει την ισλαμική μαντίλα για κορίτσια ηλικίας μόλις 8 ετών, ενώ το 2016 είχε επιρρίψει την ευθύνη για τις βομβιστικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες του 2016 στην εξωτερική πολιτική της Δύσης.
Το κόμμα του κατέχει σήμερα 10 από τις 75 έδρες στο Κοινοβούλιο της Βαλλονίας και υποστηρίζει το μποϊκοτάζ κατά του Ισραήλ και τη διάλυση ΝΑΤΟ, η έδρα του οποίου είναι στις Βρυξέλλες.
Οι συμμαχίες, λοιπόν, τις επόμενης ημέρες θα καθορίσουν τη μορφή που θα έχει το Βέλγιο. Ο χρόνος που θα συμβεί αυτό; Αγνωστος.
Το θετικό είναι ότι υπάρχουν κάποιες δικλείδες ασφαλείας. Τουλάχιστον όσον αφορά το ποιος θα κυβερνά. Για παράδειγμα ο σημερινός πρωθυπουργός του Βελγίου, ο Αλεξάντερ Ντε Κρο είναι ένας Φλαμανδός φιλελεύθερος προερχόμενος από το έβδομο μεγαλύτερο μπλοκ ψήφων στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι όλα είναι θέμα διαβουλεύσεων και μιας πολιτικής παράδοσης που ονομάζεται «cordon sanitaire», δηλαδή μια πολιτική περιφρούρηση που αποκλείει κόμματα με ακραίες θέσεις από το να κερδίσουν την εξουσία. Ετσι το ακροδεξιό Vlaams Belang θεωρείται βέβαιο ότι θα βγει πρώτο στις 9 Ιουνίου, αλλά τα πολιτικά κόμματα θα προσπαθήσουν να το αποκλείσουν από την εξουσία λόγω των ακραίων θέσεών του (και της καταδίκης του προκατόχου του για ρατσισμό το 2004).
Όσον αφορά την πρόθεση ψήφου στις ευρωεκλογές για τους κατοίκους των Βρυξελλών, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που δημοσιεύουν οι Brussels Times, οι γαλλόφωνοι κεντροδεξιοί φιλελεύθεροι MR (22,4%) προηγούνται μόλις του ριζοσπαστικού αριστερού PTB (20,2%). Και τα δύο κόμματα προβλέπεται από τους δημοσκόπους να σημειώσουν σημαντικά κέρδη εις βάρος του γαλλόφωνου σοσιαλιστικού κόμματος PS (15,5%), το οποίο βλέπει το δημοσκοπικό του προβάδισμα να μειώνεται στη βελγική πρωτεύουσα από το 2019.
Οι γαλλόφωνοι Πράσινοι, Ecolo (14,5%), βρίσκονται στην τέταρτη θέση, ακολουθούμενοι από τα γαλλόφωνα κεντρώα κόμματα Les Engagés (7,4%) και DéFi (5,7%). Αρκετά κόμματα βρίσκονται γύρω στο 1-3% στην πρόθεση ψήφου για τις ευρωπαϊκές εκλογές στις Βρυξέλλες, συμπεριλαμβανομένων των δύο φλαμανδικών εθνικιστικών κομμάτων, N-VA και Vlaams Belang.