Στην βιβλιογραφία τα συναντά κανείς ως «χωροκατακτητικά είδη». Κι ενώ οι περισσότεροι τα συναντάμε συχνά γύρω μας, αγνοούμε ότι θεωρούνται ως μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια κοινότητα, η οποία χάνει κάθε χρόνο πάνω από 423 δισεκατομμύρια δολάρια εξαιτίας τους.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, είναι ότι απειλούν την επισιτιστική ασφάλεια μας, είναι επιβλαβή για τον άνθρωπο, καταστρέφουν καλλιέργειες, εξαφανίζουν άλλα είδη και ρυπαίνουν τις υδάτινες οδούς διαδίδοντας ασθένειες.
Σύμφωνα με την ερευνήτρια Helen Roy, συν-συγγραφέας της έκθεσης της Διακυβερνητικής Πλατφόρμας του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες οικοσυστήματος (IPBES), πρόκειται για 3.500 είδη φυτών, εντόμων και ζώων, από τα 37.000 που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως, που προκαλούν τεράστιο οικονομικό κόστος παγκοσμίως, το οποίο τετραπλασιάζεται κάθε δεκαετία από το 1970.
Μάλιστα η Roy εκτιμά, ότι εάν ο άνθρωπος δεν επέμβει για την πρόληψη της εξάπλωσης τους, ο συνολικός αριθμός των χωροκατακτητικών ειδών παγκοσμίως θα αυξηθεί κατά ένα τρίτο το 2050 από ό,τι ήταν το 2005.
Ποια είναι τα χωρακατακτητικά είδη
Ένα ξένο είδος γίνεται χωροκατακτητικό όταν εγκατασταθεί σε μια νέα περιοχή και αρχίσει να δημιουργεί αρνητικό αντίκτυπο στην τοπική βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, προκαλώντας προβλήματα στη ζωή των ανθρώπων.
Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι οι υάκινθοι, που φράζουν λίμνες και ποτάμια στην Αφρική, τα ψάρια «λιοντάρια» που επηρεάζουν την τοπική αλιεία στην Καραϊβική και το γιγάντιο αφρικανικό χερσαίο σαλιγκάρι που έχει κατακλείσει το νησί των Χριστουγέννων στον Ινδικό Ωκεανό.
Επίσης, τα καφέ φίδια δέντρων που έχουν εξαλείψει ολόκληρους πληθυσμούς πουλιών στο νησί Γκουάμ του Ειρηνικού και το μύδι «ζέβρα» που εξαπλώνεται γρήγορα και έχει αποικίσει τις Μεγάλες Λίμνες της Βόρειας Αμερικής αλλά και τα κουνούπια που μεταδίδουν ασθένειες όπως ο δάγκειος πυρετός, το κουνούπι Ζίκα που μεταδίδει την ελονοσίας και τον ιό του Δυτικού Νείλου σε άλλες περιοχές.
Πως συνδέονται με την πυρκαγιά στη Χαβάη
Η εξάπλωση χωροκατακτητικών ειδών σε χώρες και ηπείρους είναι ένας σημαντικός μοχλός απώλειας βιοποικιλότητας – επιδεινώνοντας τον πολύπλοκο ιστό των οικοσυστημάτων «από τον οποίο εξαρτάται η ανθρωπότητα», σύμφωνα με την έκθεση, η οποία συνέδεσε τα χωροκατακτητικά είδη με το 60% των καταγεγραμμένων παγκόσμιων εξαφανίσεων.
Μόλις ένα χωροκατακτητικό είδος κυριαρχήσει, οι επιπτώσεις μπορεί να είναι καταστροφικές. Τα ξερά χόρτα και οι θάμνοι στη Χαβάη συνέβαλλαν στην καταστροφική πυρκαγιά του Μάουι τον περασμένο μήνα, μια από τις πιο θανατηφόρες στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ.
«Θα ήταν ένα εξαιρετικά δαπανηρό λάθος να θεωρούμε τις βιολογικές εισβολές μόνο ως πρόβλημα κάποιου άλλου», δήλωσε ο Anibal Pauchard, συν-συγγραφέας της έκθεσης και καθηγητής στο Ινστιτούτο Οικολογίας και Βιοποικιλότητας της Χιλής.
«Αν και τα συγκεκριμένα είδη που προκαλούν ζημιές διαφέρουν από μέρος σε μέρος, αυτοί είναι κίνδυνοι και προκλήσεις με παγκόσμιες ρίζες μέχρι την Ανταρκτική».
Ο αθώος υάκινθος και οι τσούχτρες του Αιγαίου
Αυτά τα μοβ ανθισμένα φυτά μπορούν να εξαπλωθούν για να καλύψουν κάθε εκατοστό μιας λίμνης, εμποδίζοντας το ηλιακό φως και παραγκωνίζοντας τα ιθαγενή φυτά.
Ο υάκινθος του νερού πιθανότατα προήλθε από βραζιλιάνικα τροπικά δάση και μετεγκαταστάθηκε σε λιμνούλες κήπων σε όλο τον κόσμο τη δεκαετία του 1890. Αλλά αυτό το τρομερό είδος μπορεί να διπλασιάσει το μέγεθός του σε ένα δεκαπενθήμερο. Τα λουλούδια βρίσκονται πλέον στο μεγαλύτερο μέρος των Ηνωμένων Πολιτειών και σε κάθε ήπειρο εκτός από την Ανταρκτική.
Το μεγαλόκεφαλο μυρμήγκι εξαπλώθηκε για πρώτη φορά από τη νότια Αφρική μέσω πλοίων κατά τον 18ο αιώνα. Τώρα βρίσκονται τόσο σε τροπικές όσο και σε εύκρατες περιοχές, από την Ιαπωνία μέχρι το Πουέρτο Ρίκο.
Μπορούν να μεταδώσουν ιούς μεταξύ των καλλιεργειών ενώ εξαφανίζουν τις αράχνες και τα μικρά μυρμήγκια απ όπου εμφανίζονται.
Με πλάτος έως και μισό μέτρο, ο Seastar του Βόρειου Ειρηνικού (γνωστός ως Ιαπωνικός Αστερίας) έχει εξαπλωθεί από τον Βόρειο Ειρηνικό έως τη νότια ακτή της Αυστραλίας. Ένα θηλυκό μπορεί να μεταφέρει έως και 20 εκατομμύρια αυγά. Είναι μόνο ένα από τα χωροκατακτητικά είδη που ταξιδεύουν σε νέα περιβάλλοντα και βλάπτουν τα εγχώρια οικοσυστήματα.
Οι γνωστές μας τσούχτρες, τρέφονται από μικροσκοπικούς θαλάσσιους οργανισμούς, αυγά ψαριών και προνύμφες.
Οι πρώτες τσούχτρες ταξίδεψαν από τις ακτές του Ατλαντικού της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, έως τη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και την Κασπία Θάλασσα κατά τη δεκαετία του 1980 στο νερό έρματος των πλοίων.
Σε αυτά τα νέα νερά, ευδοκιμούν χάρη στην έλλειψη φυσικών αρπακτικών. Όμως πολλά είδη ψαριών έχουν μειωθεί εξαιτίας τους και οι πληθυσμοί των δελφινιών στη Μαύρη και την Αζοφική Θάλασσα έχουν μειωθεί καθώς δεν έχουν αρκετά ψάρια για να φάνε, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής.
Οι αδηφάγοι βάτραχοι
Αρκετά έντομα και αμφίβεια όπως οι φρύνοι (βάτραχοι) που προέρχεται από ασιατικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ιαπωνίας, φτάνουν στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, κυρίως μέσω ξύλινων συσκευασιών.
Πολλά από αυτά έχουν καταστρέψει φυτείες λεύκας στην Κίνα, καστανιές, ιτιές και φτελιές, πριν συνεχίζουν την καταστροφική τους πορεία και σε άλλες περιοχές.
Το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ έχει προειδοποιήσει ότι τα έντομα θα μπορούσαν να καταστρέψουν τις αμερικανικές βιομηχανίες ξυλείας και τα δάση εάν αφεθούν ανεξέλεγκτα.
Κάποια είδη φρύνων, που προέρχονται από τη Νότια Αμερική, εισήχθησαν σκόπιμα σε πολλές χώρες τη δεκαετία του 1930 (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Αυστραλίας) για να βοηθήσουν στον έλεγχο των παρασίτων του ζαχαροκάλαμου, όπως τα σκαθάρια.
Αλλά οι φρύνοι των ζαχαροκάλαμων αποδείχτηκαν καταστροφικά αδηφάγοι, τρώγοντας οτιδήποτε, από μέλισσες μέχρι τροφή για σκύλους.
Υπολογίζεται ότι 1,5 δισεκατομμύρια φρύνοι από ζαχαροκάλαμο ζουν μόνο στην Αυστραλία. Όταν δέχονται επίθεση ή τρώγονται, εκπέμπουν δηλητήριο που μπορεί να είναι θανατηφόρο για τα άγρια ζώα και τα οικιακά κατοικίδια. Μελέτες στις Βερμούδες δείχνουν ότι ξεπερνούν τους γηγενείς βατράχους.
Για χωροκατακτητικά είδη που έχουν ήδη επικρατήσει, η εκρίζωση ήταν ένα χρήσιμο εργαλείο, ειδικά στα νησιά, σύμφωνα με την έκθεση.
Πέρυσι, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο συμφώνησαν στο Παγκόσμιο Πλαίσιο Βιοποικιλότητας Κουνμίνγκ-Μόντρεαλ για τη μείωση της εισαγωγής και της εγκατάστασης χωροκατακτητικών ξένων ειδών κατά τουλάχιστον 50% έως το 2030.
Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα ευρήματά τους – που αναπτύχθηκαν επί τέσσερα χρόνια από μια ομάδα 86 ειδικών – θα συμβάλουν στην επίτευξη αυτών των διεθνών στόχων.
(με πληροφορίες από CNN